CEMAL SÜREYA ŞİİRİNDE İRONİ

Yıl 2017, Sayı: 42, 77 - 107, 05.12.2017

Yrd. Doç. Dr. Muhammed Hüküm

https://doi.org/10.17133/tubar.365351

Cited By: 1

Öz

 II. Yeni şiiri; dili, tekniği ve içeriği açısından kendinden önceki
dönemlere göre özgün yönelimler ortaya çıkarmış bir akımdır. Özellikle
cümleden kelimeye doğru bir yönelimle dilin yapısını bozma, yeni yapı-
larla yeni çağrışımlar yaratma girişimi II. Yeni şiirinde sıklıkla gözlemlenen
durumlardır. II. Yeni şairlerinin daha çok dili kullanma biçimi
üzerinden kurduğu ortaklık; şiirde imge ironi, humor, alay gibi tekniklerin
kullanımı üzerinden de gözlemlenebilir. II. Yeni şiirinin öncü şairlerinden
Cemal Süreya, şiirde zekâyı ve ideolojiyi vurgulamak için ironi ve humoru
farklı biçimleriyle yoğun bir şekilde kullanır. Erotizm, ölüm, ideoloji ve
sosyal eleştiri bu tekniklerin bağdaştırıldığı içeriksel özelliklerdir. Cemal
Süreya, yaşama bağlılığı, yaşam enerjisini, toplumcu hayat görüşünü, aşk
ve tutku gibi kavramları ironi vasıtasıyla daha çarpıcı ve etkili bir biçimde
şiirlerine taşır. Hem sözel (verbal) ironi hem de durum ironileri Cemal Sü-
reya şiirlerinde gözlemlenebilir. Bu çalışmada Süreya’nın şiirlerinde kullandığı
ironi ve humorun şiirin içeriği ile birlikte ortaya çıkardığı yapı açığa
çıkarılmaya çalışılmıştır. Cemal Süreya’nın şiirlerinden örneklerle farklı
ironi türleri açıklanmıştır.  

Anahtar Kelimeler

İroni, humor, erotizm, ölüm düşüncesi, sosyal eleştiri

Irony in Cemal Süreya’s Poems

Öz

The Second New Poetry is a movement which
brought into unique trends compared to previous periods in terms of poetry
language, technique and content. Specifically, disrupting the structure of
the language by an orientation which is from sentence to word and attempting
to create new associations with new structures are frequently observed
circumstances in The Second New Poetry. The commonality which is
mostly formed through the style of language usage by the Second New Poets
can be observed through the usage of techniques such as image, irony,
and humour in poetry. Cemal Süreya, one of the most prominent poets of
The Second New Poetry, uses the irony and humour intensely with their different forms to emphasize the intelligence and ideology in the poetry.
Erotism, death, ideology and social criticism are contextual characteristics
associated with these techniques. Cemal Süreya reflects concepts such as
conduct of life, energy of life, socialist world-view, love and passion in a
more striking and effective way in his poems with the help of irony. Both
verbal irony and situational irony can be observed in his poems. In this
study, the structure created by irony and humour with the content of the
poetry, used by Süreya in his poetry was tried to be uncovered. Different
types of irony were explained with the examples from Cemal Süreya's poems.

Anahtar Kelimeler

Irony, humour, erotism, thought of death, social criticism

Kaynakça

• ALAN, Yakup; BİÇER, Nurşat ve HÜKÜM, Muhammed (2016), “Cemal Süreya'nın Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi Adlı Eserinin Çocuğa Görelik Açısından İncelenmesi.” I. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildirileri, 13- 14-15 Ekim, Elâzığ, s. 222-233.
• ALPER, Yusuf (2008), Psikodinamik Açıdan Cemal Süreya ve Şiiri. Özgür Yayınları, İstanbul.
• ALTUĞ, Taylan (2013), Dile Gelen Felsefe. YKY, İstanbul.
• BAKHTIN, Mikhail (2001), Karnavaldan Romana. Metis Yayınları, İstanbul.
• BEHLER, Ernst (2008), Modern İroniden Postmodern İroniye. (Çev: O. Türkay) Cogito Dergisi, İroni Özel Sayısı (57), 130-135.
• BERK, İlhan (1994), Dille Anlamla Cebelleşe Cebelleşe Büyüdüm Ben. Kanatlı At, 159-161.
• BUTLER, Judith (2016), Cinsiyet Belası. (Çev: Başak Ertür) Metis Yay., İstanbul
• BEZİRCİ, Asım (2005), İkinci Yeni Olayı. Evrensel Basım Yayın, İstanbul.
• CEBECİ, Oğuz (2008-I), Komik Edebî Türler. İthaki Yayınları, İstanbul.
• _____ (2008-II), “Tarihsel Bir Perspektif Üzerinden İroni Tür ve Tekniklerinin Gelişimi.” Cogito Dergisi İroni Özel Sayısı(57), 89.
• DEMİR, Ayşe (2012), “Ömer Seyfettin Hikayelerinde İronik Gerilim.” Türk Yurdu, 32(294), 54-56.
• EAGLETON, Terry (2011), Edebiyat Kuramı. Ayrıntı Yay., İstanbul.
• GÜLER, Ahmed F. (2004), Cemal Süreya Şiirlerinin Tematik ve Yapı Bakımından İncelenmesi, Basılmamış YL Tezi. Fırat Ünv. Sos. Bil. Enst., Elazığ.
• GÜLTEKİN, Tuba ve PEKER, Buse (2016), Sanatta Toplumsal Eleştiri Sürecinde İroni Kavramı: Dil ve Söylem Analizi. İdil Dergisi, 5(19), s. 149-169.
• GÜNDAY, Rıfat (2007), Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nde Toplumsal-Kurumsal Eleştiri ve İroni. İlmî Araştırmalar: Dil, edebiyat, Tarih İncelemeleri, S. 24, s. 79-102.
• HUTCHEON, Linda (2008), İroni Nostalji ve Postmodern. Cogito Dergisi İroni Özel Sayısı, S. 57, s. 211-215
• HÜKÜM, Muhammed (2014), “Ece Ayhan'ın Padişah ve Aslan Şiirinde Osmanlı Tarihine Muhalefet Aracı Olarak Dilin Kullanımı” Sosyal Bilimler Dergisi, S. 1, s. 52-60.
• KARACA, Alaattin (2010), İkinci Yeni Poetikası. Hece Yayınları, Ankara.
• KIERKEGAARD, Sören (2009), İroni Kavramı. İmge Kitabevi, Ankara.
• KOLUKISA, Can (1973, Ocak 13), Cemal Süreya İle Röportaj.
• MEMİŞ, Atanur (2003), Cemal Süreya’nın Gözünden Kendi Şiiri ve İkinci Yeni, Yüksek Lisans Tezi. Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı. İstanbul.
• OWENS, John (2008), İroninin Yaptırımları. Cogito Dergisi İroni Özel Sayısı, S. 57, s. 200-206.
• ÖKTEN, Kaan H. (2008), Varlık Zaman Sinopsisi. Cogito Dergisi İroni Özel Sayısı, S. 57, s. 25-58.
• PARLA, Jale (2012), Don Kişot'tan Bugüne Roman. İletişim Yayınları, İstanbul.
• PHILLIPS, Adam (2015), Yasak Olmayan Hazlar, (Çev: Saliha Nilüfer) Metis Yay., İstanbul
• RICOEUR, Paul (2001), Yoruma Dair: Freud ve Felsefe. Metis Yayınları, İstanbul.
• ROTRY, Richard (1995), Olumsallık İroni ve Dayanışma. Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• STROBINSKI, Jean (2008), İroni ve Melankoli. Cogito Dergisi İroni Özel Sayısı, S. 57, s. 105-129.
• SÜREYA, Cemal (1991), 999. Gün. İstanbul: YKY.
• _____ (2000), Şapkam Dolu Çiçekle ve Şiir Üzerine Yazılar. YKY, İstanbul.
• _____ (2002), Güvercin Curnatası. (Düzenleyen: N. Duruel) YKY, İstanbul.
• _____ (2013), Sevda Sözleri. YKY, İstanbul.
• TUĞLACI, Pars (1971), Okyanus Türkçe Sözlük, C. 2, Pars Yayınları İstanbul.
• TDK (2011), Türkçe Sözlük, 11. Basım, Türk Dil Kurumu, Ankara.
• TÜYLÜOĞLU, Aslıhan (2013), Cemal Süreya'nın İronik Tabancası. Sözgelimi Dergisi, S. 2, s. 11-17.
• YÜCEER, Cevdet (2007), Cemal Süreya Şiirinde Gizemli Sözcükler. Havuz Dergisi.