NECİP FAZIL’IN ÇERÇEVELERİNDE MİZAH ANLAYIŞI

Yıl 2017, Sayı: 42, 205 - 226, 05.12.2017

Yrd. Doç. Dr. Halef Nas

https://doi.org/10.17133/tubar.365390

Öz

Türk edebiyatında mizahi türlere bakıldığında okurunu güldü-
ren fıkra, hiciv, nükte, latife, espri türünde binlerce örneğe rastlamak mümkündür.
Ancak mizaha neden gülündüğüne ilişkin akademik çalışmalar bu
durumla ters orantılıdır. Mizahın tarifi ve işlevi üzerinde düşünceler, çalış-
malar oldukça yenidir. Batı düşünce ve edebiyat dünyasında mizaha ilişkin
çalışmalar da yeni olmakla Türk edebiyatındaki çalışmalara göre daha eski
ve ciddidir. Basit bir literatür taramasında bu farkı görmek mümkündür.
Batı felsefesinde Platon’dan bu yana bazı filozoflar neden güldüğümüze
dair düşünceler ortaya atmış; yüzden fazla mizah teorisi dikkatlere sunulmuştur.
Makalenin konusu gülmeyi önemseyen bir yazarın, Necip Fazıl Kı-
sakürek’in Çerçeve yazılarındaki fıkralarda gülme kaynağı ve mizahın
işlevine dairdir. Bir kelime virtüözü olan Necip Fazıl, Çerçevelerde sadece
mizahi kısımlarda değil hayatın her alanına ilişkin fıkralarda üslubunu bayağılaştırmamakta
bunu yaparken de mizahın işlevlerinden yararlanmaktadır.
Bu yaklaşımıyla mizahı ciddiye almaktadır. Türk edebiyatında mizahın
tarihini yazacakların Necip Fazıl’a gereken ilgiyi göstermeleri ve yerini konumlandırırken
Çerçeve yazılarına dikkat çekmeleri yerinde bir yaklaşım
olacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Mizah, hiciv, fıkra, latife, mizah teorileri, Uyumsuzluk teorisi, Üstünlük teorisi.

Necip Fazıl’s Sense Of Humour In His Çerçeves

Öz

When we look at humorous types in Turkish literature
its possible see thousands of joke, satire, wit, hoax, jest; however academic
studies regarding why people laugh at them are inversely correlated.
The studies and arguments on the description and function of the humour
are quite new. Although it is new, the studies on humour in western thought
and literature are older and more serious than the ones in Turkish literature.
It is possible to see this distinction through a simple literature review. Since
Platon, some philosophers have thrown an idea into the pot on this issue and more than a hundred theories of humour have been presented. In this
study, sources and functions of humour of jokes in Çerçeves by Necip Fazıl
Kısakürek have been presented. Necip Fazıl gave importance to laughing
and as a word virtuoso he never vulgarised his style throughout the jokes
in Çerçeves regardless of they are humorous or related to other parts of life.
To do so, he took advantage of the functions of humour. In his approach, it
is clear that he took humour seriously. It would be pertinent that the ones
who would write the history of humour in Turkish literature give due attention
to Necip Fazıl and his Çerçeves.

Anahtar Kelimeler

Humour, satire, joke, wit, theories of humour, Dissonance theory, Superiority theory.

Kaynakça

• AKYÜZ, Kenan (tarihsiz), Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923, İnkılap Kitapevi, İstanbul.
• BAYRAKTAR, Levent - TEK, Zeynep (2015), Bergson’dan Mustafa Şekip’e “Gülme”, Aktif Düşünce Yay., Ankara.
• BERGSON, Henri (2015), Gülme, Komiğin Anlamı Üstüne Deneme, (Çev. Yaşar Avunç), Ayrıntı Yay., İstanbul.
• CEBECİ, Oğuz (2008), Komik Edebi Türler, Parodi, Satir ve İroni, İthaki Yay., İstanbul.
• ÇAĞIN, Şerife (2007), Bir Hiciv Ustası Şair Eşref, Dergâh Yay., İstanbul.
• EKER, Gülin Öğüt (2014), İnsan Kültür Mizah, Eğlence Endüstrisinde Tüketim Nesnesi Olarak Mizah, Grafiker Yay., Ankara.
• ENGİNÜN, İnci (2007), Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, Dergâh Yay., İstanbul.
• ESCARPIT, Robert (2016), Mizah, (Çev. Mehmet Yalçın), İmge Kitapevi, Ankara.
• FEINBERG, Leonard, (2014), “Mizahın Sırrı” Halk Biliminde Teoriler ve Yakla- şımlar 2, (Çev. Ali Çelik - F. Gül Özyazıcıoğlu Koçsoy), Yay. Haz., M. Öcal Oğuz - Selcan Gürçayır Teke, Geleneksel Yay., Ankara.
• GORDON, Mordechai (2014), Humor, Laughter and Human Flourishing -A Philosophical Exploration of the Laughing Animal-, Springer Cham Heidelberg, New York Dordrecht London.
• GÖKÇEK, Fazıl (2005), Mehmet Akif’in Şiir Dünyası, Dergâh Yay., İstanbul.
• GUTWIRTH, Marcel (1993), Laughing Matter, Cornell University Press, Ithaca and London.
• GÜLER, Çağatay - GÜLER Bilge Ufuk (2010), Mizah, Gülme ve Gülme Bilimi, Yazıt Yay., Ankara.
• HUYUGÜZEL, Ö. Faruk (1986), “Mehmet Akif’in Asım’da Başvurduğu Anlatım Vasıtaları ve Teknikleri”, Ölümünün 50. Yılında Mehmet Akif Ersoy, Marmara Üniversitesi Yay., No: 439, İstanbul.
• KISAKÜREK, Necip Fazıl (7 Nisan 1944), “Çareler”, Büyük Doğu, S. 26., s. 2.
• _____ (23 Ocak 1948), “Yeni Nesil”, Büyük Doğu, ., S. 77., s. 2.
• _____ (30 Ocak 1948), “Milletin Ekmeğiyle Oynanıyor”, Büyük Doğu, S. 78., s. 1.
• _____ (2009), Konuşmalar, Büyük Doğu Yay., İstanbul.
• _____ (2010/1), Çerçeve 1, Büyük Doğu Yay., İstanbul.
• _____ (2010/2), Çerçeve 2, Büyük Doğu Yay., İstanbul.
• _____ (2010/3), Çerçeve 3, Büyük Doğu Yay., İstanbul.
• _____ (2010/4), Çerçeve 4, Büyük Doğu Yay., İstanbul.
• _____ (2010/5), Çerçeve 5, Büyük Doğu Yay., İstanbul.
• _____ (2011), Öfke ve Hiciv, Büyük Doğu Yay., İstanbul.
• _____ (2013), Bâbıâli Büyük Doğu Yay., İstanbul.
• KLEIN, Allen (1999), Mizahın İyileştirici Gücü, (Çev. Sibel Karayusuf), Epsilon Yay., İstanbul.
• KORTANTAMER, Tunca (2007), Temmuzda Kar Satmak -örnekleriyle geçmiş- ten günümüze türk mizahı- (Haz. Fatih Ülken - Şerife Yalçınkaya), Phoenix Yay., Ankara.
• MORREALL, John (1997), Gülmeyi Ciddiye Almak, (Çev. Kubilay Aysevener – Şenay Soyer), İris Yay., İstanbul.
• Muallim Naci (1322), Lügat-ı Naci, Asır Matbaası, İstanbul.
• OKAY, Orhan (2014), Necip Fazıl “Sıcak Yarada Kezzap”, Dergâh Yay., İstanbul.
• SWIFT, Jonathan (2008), Alçakgönüllü Bir Öneri, (Çev. Deniz Hakyemez), İş Bankası Kültür Yay., İstanbul.