SON HALİFE ABDÜLMECİT EFENDİ’NİN MAUPASSANT ÇEVİRİSİ

Yıl 2019, Sayı: 46, 29 - 64, 16.12.2019

Levent Ali Çanaklı , Sercan Alabay

Öz

Taşıdığı
sıfat itibarıyla siyasi tarihimizin önemli isimlerinden olan Halife Abdülmecit
Efendi, aynı zamanda Osmanlı hanedanının kültür ve sanata en düşkün üyelerinden
biridir. Beş dil bilen Abdülmecit Efendi, profesyonel olarak hat, resim ve
müzikle uğraşmış; ardında çok sayıda tablo ve klasik Batı müziği tarzında
besteler bırakmıştır. Genel olarak bakıldığında Batı kültürüne yakın durduğu
anlaşılan Son Halife’nin edebiyat alanına da uzak kalmadığı, bazı eserlerinin
bulunduğu, kendisi hakkında yazılmış birçok metinde ifade edilmiştir. Bununla
birlikte somut bilgi veren tek kaynak, Abdülmecit Efendi’nin Maupassant’dan
Sayyad Zeynel müstear ismiyle bir çevirisi olduğundan bahseden bir gazete
haberidir. Buradan hareketle, Abdülmecit Efendi’nin gençlik yıllarındayken
Fransızcadan çevirerek kitap hâlinde bastırdığı Zeytinlik adlı bir Maupassant hikâyesini tespit edebildik. İlk
olarak Le Figaro gazetesinde Le Champ
d’Oliviers ismiyle tefrika edilmiş olan bu hikâye, tefrikanın üzerinden çok
geçmeden Türkçeye çevrilmiştir. Abdülmecit Efendi’nin çevirisinde o devir
Türkçesine özgü ifadeler görüldüğü için kaynak metinden uzaklaştıran bir çeviri
yoluna sapıldığı düşünülse de -aksayan yerlerine rağmen- anlaşılır, detayların
verilmeye çalışıldığı bir metin ortaya çıkmıştır denebilir.

Anahtar Kelimeler

Abdülmecit Efendi, Maupassant, Zeytinlik, Le Champ d’Oliviers

The Maupassant Translation of Abdulmajid Efendi the Last Khalifa

Öz

One of the important names
of our political history as of the title he bears, Khalifa Abdulmajid Efendi
is, at the same time, one of the members of the Ottoman dynasty who is fond of
culture and art. Speaking five languages, Abdulmajid Efendi engaged in calligraphy,
art and music professionally and left behind many tables and compositions in
the classical Western music style. When it is looked in general, it was stated
in many texts written about him that the Last Khalifa understood to stay near
the Western culture did not stay away from the literature area and had some
books. However, the only resource giving concrete information is a piece of
newspaper news mentioning that Abdulmajid Efendi has a Maupassant translation
with the pseudonym of Sayyad Zeynel. Starting from here, we could determine a
Maupassant story entitled Zeytinlik (The Olive Grove) which Abdulmajid Efendi
translated from French and published into a book in his youth. This story,
which was firstly published in the newspaper called Le Figaro under the name of Le
Champ d’Oliviers, was translated into Turkish soon after the publication.
Although it is considered that a translation method deviating from the source
text was made since some statements, which were specific to the Turkish of that
period, were seen in the translation of Abdulmajid Efendi, it can be stated
that - despite its flaws - a comprehensible text including details was written.

Anahtar Kelimeler

Abdulmajid Efendi, Maupassant, Zeytinlik, Le Champ d’Oliviers

Kaynakça

• KAYNAKLAR“Abdülmecit Hazretlerinin Tercümeihâli” Vakit, 20 Teşrinisani 1338/1, Numara: 1774, s. 1. “Bir Mektub-ı Hümayun-üslub”, İçtihat, 28 Şubat 1328, Numara: 56, s. 1239.“Halife-i Müslimîn Abdülmecit Hazretleri”, Vakit, 20 Teşrinisani 1338/2, Numara: 1774, s. 1.“Pierre Loti’nin Abdülmecid Efendi’ye Mektupları”, Hayat Tarih Mecmuası, S. 10, 1965/1, s. 10-15.“Pierre Loti ve Claude Farrere’in Abdülmecid Efendi’ye Mektupları”, (Çev. Orhan Yüksel), Hayat Tarih Mecmuası, S. 11, 1965/2, s: 44-55.“Veliahd-ı Saltanat Abdülmecit Efendi Hazretlerinin Hayat-ı Hususiyeleri” Vakit, 5 Temmuz 1334, Numara: 257, s. 1.“Veliahd-ı Saltanat Hazretleri”, Tanin, 5 Temmuz 1334, Numara: 3438, s. 1.“Yeni Veliaht Hazretleri”, Edebiyat-ı Umumiye Mecmuası, 6 Temmuz 1918, Numara: 44-75, s. 833.Abdullah Cevdet (1329), “Şehzade Mecid Efendi Hazretleriyle Mülakat”, İçtihat, 7 Mart 1329, Numara: 57, s. 1255-1257.Abdülhak Hâmid’in Hatıraları (1994), (Haz. İnci Enginün), Dergâh Yay., İstanbul.ARACI, Emre (2004), “Beethoven Tutkunu Bir Halife”, Hanedandan Bir Ressam, Yapı Kredi Yay., İstanbul, s. 113-122.ASLAN, Anais (1909), “Interview Son Altesse I. le Prince Abdul-Médjid Effendi”, La Patrie, 26 Mai 1909, N. 30, p. 241-243.AŞİROĞLU, Orhan Gazi (1992), Son Halife Abdülmecid, Burak Yayınevi, İstanbul.ATEŞ, Ahmed (1942), “Metin Tenkidi Hakkında”, Türkiyat Mecmuası, C. VII-VIII, cüz: 1, s. 253-267.BARDAKÇI, Murat (1998), Şahbaba, Pan Yay., İstanbul.BARDAKÇI, Murat (2013), “Osmanlı’yı dedelerimin içkisi yıktı”, Habertürk, 05.05.2013.BARDAKÇI, Murat (2015), “Hilâfetin Son Gecesi”, Habertürk, 08.03.2015.BAY, F. Özlem (2013), Fransız Edebiyatından Yapılan İlk Edebi Çeviriler Üzerine Analitik Bir Uygulama (1860-1900), Basılmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.BAYKAL, İsmail (1951), “Son Osmanlı Veliahdı ve Halifesi Abdülmecid’in Sarayında Neler Gördüm?”, Tarih Dünyası, C. 2, S. 19, s. 822-824.BERK, Süleyman (2015), “Yaşar Şâdi Efendi’nin ‘Hutût-ı Meşâhir’ İsimli Hatıra Defteri ve Muhtevası”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, S. 5, s. 149-216.ÇELİK, Akile (2010), “Dolmabahçe Sarayı’nda Son Halife Abdülmecid Efendi’nin Kütüphanesi”, Milli Saraylar, S. 5, s. 55-70.Divan-ı Sultan Selim Han (1904), Almanya Devleti Matbaa-i Resmiyesi, Berlin.EKEN, Halit (1990), Abdülmecit Efendi’nin Halifeliğe Seçilmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Erzurum.ENGİNÜN, İnci; KERMAN, Zeynep (1977), “Türkçe’de Maupassant”, Türkiyat Mecmuası, C. 19, s. 255-276.EYGİ, Mehmet Şevket (2005), “Asfaltta Biten Turp”, Millî Gazete, 01.12.2005.GÖZTEPE, Tarık Mümtaz (1978), Osmanoğullarının Son Padişahı Vahideddin Sürgün Cehenneminde, Sebil Yayınevi, İstanbul.http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/yordambt13/yordam.php? (Erişim tarihi: 24.08.2019)http://kutuphane.atauni.edu.tr/yordambt/yordam.php) (Erişim tarihi: 24.08.2019)http://www.millisaraylar.gov.tr/koleksiyonlar/kitap (Erişim tarihi: 24.08.2019)https://kasif.mkutup.gov.tr/OpacArama.aspx?Ara=seyyad%20zeynel&DtSrc=0&fld=-1&NvBar=0 (Erişim tarihi: 24.08.2019)JAESCHKE, Gotthard (1985), “Osmanlı Veliahtı Abdülmecid’in 16 Temmuz 1919 Tarihli Lâyihası”, (Çev. Cemil Koçak), Tarih ve Toplum, S. 16, s. 68.KERİMOĞLU, Ferit (1955), “Son Halife’nin Son Günleri”, Resimli Tarih Mecmuası, S. 61, s. 3605.Kirkor Efendi (1309), Asır Kütüphanesi Esami-i Kütübü, Kasbar Matbaası, İstanbul.KOÇU, Reşat Ekrem (1958), “Abdülmecid Efendi”, İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat Kollektif Şirketi, Tan Matbaası, C. 1, İstanbul, s. 137-141.MAUPASSANT, Guy de (1890/1), “Le Champ d’Oliviers”, Le Figaro, Mercredi 19 Février-Dimanche 23 Février, No. 50-54.MAUPASSANT, Guy de (1890/2), L’inutile Beauté, Victor Havard, Éditeur, Paris.MAUPASSANT, Guy de (1308), Zeytinlik, (Çev. Sayyad Zeynel), Asır Kütüphanesi, Kasbar Matbaası, Dersaadet.MAUPASSANT, Guy de (1908), L’inutile Beauté, Louis Conard, Libraire- Éditeur, Paris.MAUPASSANT, Guy de (1970), Seçilmiş Hikâyeler II, (Çev. Ferid Namık Hansoy), İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İstanbul.Nezaret-i Maarif-i Umumiye (1308/1310), Cülus-ı Meyâmin-Me’nus-ı Cenab-ı Padişahiden Bin Üç Yüz Sekiz Sene-i Maliyesi Şubatı Nihayetine Kadar Encümen-i Teftiş Tarafından Ba’de’l-Muayene Verilen Ruhsat Üzerine Tab ve Neşrolunmuş Olan Âsâr-ı Mütenevvianın ve Müellif ve Mütercimlerinin Esamisini Mübeyyin Cedvel-i Mahsustur, Matbaa-i Amire, İstanbul.NİGÂR, Salih Keramet (1964), Halife II. Abdülmecit-Yurdundan Nasıl Sürüldü, Sonra Nerelerde Yaşadı, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İstanbul.ÖRİK, Nahid Sırrı (1953), “Son Veliaht ve Halife Abdülmecit Efendi”, Resimli Tarih Mecmuası, S. 39-40, s. 2093-2097/2162-2164.PERİN, Cevdet (1946), Tanzimat Edebiyatında Fransız Tesiri, Pulhan Matbaası, İstanbul.RAZİ, Yusuf (2016), “Halife Abdülmecid’in Göreve Getirilişi” (Haz. Edhem Eldem) Toplumsal Tarih, S. 271, s. 4-10.RENDA, Günsel (2004) “Önsöz”, Hanedandan Bir Ressam, Yapı Kredi Yay., İstanbul, s. 11-20.SAKAOĞLU, Necdet (1993), “Abdülmecid Efendi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı, C. 1, İstanbul, s. 49-51.SARAÇ, M. A. Yekta (1995), Şeyhülislam Kemal Paşazade, Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Bazı Şiirleri, Risale Yay., İstanbul.SATAN, Ali (2011), Son Halife Abdülmecid Efendi, Ufuk Yay., İstanbul.Süleyman Nazif (1334), Batarya ile Ateş, Matbaa-i Amire, İstanbul.Şehbal (1329), S. 75, s. 43.TARLAN, Ali Nihad (1946), Yavuz Sultan Selim Divanı, Ahmet Halit Kitabevi, İstanbul.TOROS, Taha (1987), “Son Halifenin Son Günleri”, Milliyet, 03.03.1987.UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2003), Saray ve Ötesi, (Haz. Nur Özmel Akın), Özgür Yay., İstanbul.YAĞBASAN, Eylem (2004/1), Halife Abdülmecid Efendi ve Sanatı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.YAĞBASAN, Eylem (2004/2), “Ressam Halife Abdülmecid Efendi”, Hanedandan Bir Ressam, Yapı Kredi Yay., İstanbul, s. 23-62.YAĞIZ, Sudi (1951), “Son Halife Abdülmecit Efendi”, Resimli Tarih Mecmuası, C. 2, S. 14, s. 598-600.YÜCEL, İdris (2017), “Fransız Belgelerinde Son Halife Abdülmecid ve Türkiye’de Hilafetin Kaldırılması”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.: 61, S. 467-492.