MUALLİMLER MECMUASI’NDAKİ HALK BİLİMİ YAZILARI

Yıl 2022, Sayı: 51, 43 - 60, 13.06.2022

Mehmet Çevik

Öz

Genel kabullere göre Türkiye’de doğrudan folklorla ilgili ilk yazılar 1913-1914 yıllarında yayınlanır. Ancak başlı başına bir folklor dergisinin çıkması 1928 yılını bulur. Bununla birlikte söz konusu folklor dergisi çıkmadan önce de folklorla ilgili birçok yazı çeşitli süreli yayınlarda yer almıştır. Bu çerçevede yazıları arasında folklorla ilgili çalışmalara yer vermiş dergilerden biri de 1922-1927 yılları arasında aylık periyotla yayınlanmış bir eğitim dergisi olan “Muallimler Mecmuası”dır. Toplam 54 sayı çıkmış olan bu dergide doğrudan folklorla ilgili üç yazı tespit edilmiştir. Derginin 2 (1922), 31 (1925) ve 40-41. (1926) sayılarında yer alan bu yazıların ilk ikisi Süleyman Şevket, sonuncusu da Ali Canip imzalıdır. Söz konusu yazılar, gerek yayınlandıkları mecra ve gerekse yayınlandıkları dönem nedeniyle Türkiye’de folklor çalışmalarının ivme kazanıp kurumsallaşmaya başladığı 1920’li yıllarda yeni bir disiplin olarak folklora yaklaşımları yansıtması bakımından oldukça önemlidir. Bu öneme binaen oluşturulan bu çalışmada, Muallimler Mecmuasındaki söz konusu yazılar incelenmiş, derginin ve dönemin folklor algısıyla ilgili çıkarımlarda bulunulmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede söz konusu yazıların üçünde de yer alan ve derginin yayınlandığı 1920’li yıllarda folklora bakışla ilgili ipuçları içeren birtakım ortaklıklar tespit edilmiştir. Bu ortaklıklar “Folklor Kavramı ve Kapsamına Dair Açıklamalar”, “Folklor Ürünleriyle İlgili Örnekler Verme”, “Folklor Ürünleriyle İlgili Millîlik Vurgusu”, “Kültür Kaynağı Olarak Köy ve Köylüye İşaret Etme”, “Halk Edebiyatını Divan Edebiyatıyla Karşılaştırma” ve “Okurlara Yöneltilen Derleme Çağrısı” şeklinde altı başlık altında toplanıp tartışılmıştır. Çalışmanın sonunda Ekler başlığı altında söz konusu yazıların Arap harflerinden Latin harflerine aktarımı ve derginin orijinal nüshalarında söz konusu yazıların bulunduğu sayfaların elektronik ortamdaki erişim linki de verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Muallimler Mecmuası, eğitim, folklor, Süleyman Şevket, Ali Canip

Kaynakça

• Ali Canip. “Türk Halk Edebiyatı ve Bu Meyanda Saz Şiiri”, Muallimler Mecmuası, Nisan-Mayıs 1926, no. 40-41, ss. 1714-1722.
• Aytaç, Pakize. Folklor ve Edebiyat-Halk Edebiyatını Tenkit. Berikan Yayınevi, 2010.
• Çevik, Mehmet. Türkü ve Algı-Türkü Kültüründe Değişim Süreci, Ürün Yayınları, 2013.
• Çevik, Mehmet. “Türkiye’de Folklor Dergiciliğinden Bir Kesit: ‘Anadolu Folkloru’ Dergisi”. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 2015, Süreli Yayınlar Özel Sayısı, ss. 113-131.
• Çobanoğlu, Özkul. “Atatürk Dönemi Türk Halkbilimi Çalışmaları Tarihçesi Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü-Atatürk Dönemi (1920-1938), AKM Yayınları, 2009, C. III, ss. 1001-1016.
• Dorson, Richard M. Günümüz Folklor Kuramları. Çeviren: Selcan Gürçayır-Yeliz Özay, Geleneksel Yayıncılık, 2006.
• Dundes, Alan. “Halk Kimdir?”. Çeviren: Metin Ekici, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar, Hazırlayan: Gülin Öğüt Eker vd., Millî Folklor Yayınları, 2003, ss. 1-30.
• Ersoy, Ruhi. “Folklor Çalışmalarının 100. Yılında “Folklor-Milliyetçilik” İlişkisi Üzerine Bazı Düşünceler”, Millî Folklor, 2013, no. 99, ss. 51-62.
• İhsan. “Danimarka’da Halk İdadileri”. Muallimler Mecmuası, 1923, no. 6, ss. 89-95.
• Kocatürk, Utkan. Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri. AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1999.
• Köprülü, M. Fuad. Saz Şâirleri I-V. Akçağ Yayınları, 2004.
• Muallimler Mecmuası. “Maksadımız”, Muallimler Mecmuası, 1922, no. 1, s. 1.
• Muallimler Mecmuası. “Muallimler Birliği Teşkilatı”. Muallimler Mecmuası, Eylül 1925, no. 33, s. 1496.
• Örnek, Sedat Veyis. Türk Halkbilimi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1977.
• Özdoğan, Günay Göksu. “Turan”dan “Bozkurt”a Tek Parti Döneminde Türkçülük (1931-1946). Çeviren: İsmail Kaplan, İletişim Yayınları, 2001.
• Öztekin, Özge. XVIII. Yüzyıl Divan Şiirinde Toplumsal Hayatın İzleri: Divanlardan Yansıyan Görüntüler. Ürün Yayınları, 2006.
• Öztürkmen, Arzu. Türkiye’de Folklor ve Milliyetçilik. İletişim Yayınları, 1998.
• Sadri Edhem. “Millî Terbiye Nasıl Realize Edilebilir?”. Muallimler Mecmuası, Eylül/Teşrin-i evvel 1926, no. 43-44, ss. 1846-1851.
• Süleyman Şevket. “Folklor Hakkında Bir Teşebbüs”, Muallimler Mecmuası, 22 Teşrin-i evvel 1922, no. 2, ss. 22-24.
• Süleyman Şevket. “Halk Edebiyatına Dair”, Muallimler Mecmuası, Mayıs 1925, no. 31, ss. 1408-1418.
• Yıldırım, Dursun. Türk Bitiği. Akçağ Yayınları, 1998.