A Bibliography of Studies on Classical Period Turkish Verse Hadith Literature

Yıl 2025, Sayı: 58, 147 - 170, 01.12.2025

Yağız Yalçınkaya

https://doi.org/10.17133/tubar.1649000

Öz

Verse hadith literature, which is a field consisting of verse works based on the method of translating or commenting on the hadiths of the Prophet, is a field with very rich writing works that has produced products in almost every period and geography where divan poetry was performed. Scientific investigations related to these writings began during the Ottoman period, and as of the 1950s, an intensive text publication effort began as a result of studies on the nature and scope of the field. This effort has increased considerably in recent years, and a very rich scientific corpus has emerged regarding classical Turkish verse hadith literature with studies focused on analysis and research. Abdülkadir Karahan, who determined the chronological and bibliographic boundaries of the field with his studies in the early 1950s, is a prominent name in the field. Ahmet Sevgi in the 1990s and Adem Ceyhan in the recent period have become notable scholars with the texts they have published. In our study, a bibliography attempt was made in order to see together the scientific studies on the works of the divan poets in the field in question and thus to be useful to researchers who are thinking of writing in this field. The increase observed in the studies on the field, especially in the last five years, has also revealed the need to prepare such a bibliography.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature , Verse Hadith , Forty Hadith , One Hundred Hadith , Bibliography

Klasik Dönem Türkçe Manzum Hadis Edebiyatı Üzerine Yapılan Çalışmalar Kaynakçası

Öz

Hz. Peygamber’in hadislerini tercüme yahut şerh etme usulüne dayanan manzum eserlerin yekûnunu oluşturduğu bir alan olan manzum hadis edebiyatı, divan şiirinin icra edildiği hemen her dönem ve coğrafyada ürün vermiş çok zengin telifata sahip bir sahadır. Henüz Osmanlı döneminde bu telifatla alakalı ilmî tahkikler başlamış olup 1950’lerden itibaren alanın mahiyeti ve kapsamı ile ilgili çalışmalar neticesinde yoğun bir metin neşri mesaisi başlamıştır. Bu mesai özellikle son yıllarda oldukça artmış, tahlil ve tetkik odaklı çalışmalarla birlikte klasik dönem Türkçe manzum hadis edebiyatı ile ilgili çok zengin bir ilmî külliyat ortaya çıkmıştır. 1950’li yılların başlarında yaptığı çalışmalarla alanın kronolojik ve bibliyografik sınırlarını tespit eden Abdülkadir Karahan sahanın öne çıkan ismi durumundadır. 1990’lı yıllarda Ahmet Sevgi, son dönemde ise Âdem Ceyhan neşrettikleri metinlerle dikkat çeken ilim adamları olmuşlardır. Çalışmamızda divan şairlerinin söz konusu alanda vermiş oldukları eserler üzerine yapılmış ilmî çalışmaları bir arada görebilmek ve böylece bu vadide kalem oynatmayı düşünen araştırmacılara fayda sağlayabilmek amacıyla bir kaynakça denemesinde bulunulmuştur. Bilhassa son beş yılda alanla ilgili yapılan çalışmalarda gözlemlenen artış böyle bir kaynakça hazırlama gereğini de ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı , Manzum Hadis , Kırk Hadis , Yüz Hadis , Bibliyografya

Kaynakça

• Cihan, Sadık. “Osmanlı Devrinde Türk Hadisçileri Tarafından Kırk Hadis Dışında Muayyen Sayıda Derlenen Hadis Mecmuaları ve Bir Hadis Üzerine Yapılan Risaleler.” Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi, no. 2, 1977, ss. 157-173.
• Çelebioğlu, Amil. “Türk Edebiyatında Manzum Dinî Eserler.” Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları. Milli Eğitim Basımevi, 1998, ss. 349-365.
• Demir, Gökhan. “Kudsî’nin Hüsnü’s-Sülûk fî Şâni’l-Mülûk (Şerh-i Hadîs-i Erba‘în) Adlı Eseri.” Journal of Turkish Language and Literature, c. 60, no. 1, 2020, ss. 215-262.
• Karahan, Abdülkadir. “Hadîs-i Erbain Nev’inin Doğuşu ve Amilleri.” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 1, no. 1, 1952, ss. 76-82.
• Karahan, Abdülkadir. “Tercüme Edebiyatından Numuneler Üzerinde Çalışmalar: Cami'nin Erba’în’i ve Türkçe Tercümeleri.” İÜEF Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, no. 4, 1952, ss. 345-371.
• Karahan, Abdülkadir. İslâm-Türk Edebiyatında Kırk Hadîs. Diyanet İşleri Başkan-lığı Yayınları, 1991.
• Korkmaz, Seyfullah. “Atebetü'l-Hakayık Türk İslam Edebiyatında İlk Türkçe Manzum Hadis Tercümesi midir?” Türk Kültürü, c. 38, no. 450, 2000, ss. 603-613.
• Köprülü, Fuad. “Kitabiyat Tenkid ve Tahlilleri: İbn Hatib: Ferah-name.” Türkiyat Mecmuası, c. 2, 1928, ss. 489-496.
• Metin, Beyazıt Bilge. “Sâ'atî’nin Terceme-i Hadîs-i Erba’în’inde Arkaik Sözcükler.” ASOS Journal The Journal of Academic Social Science, no. 31, 2016, ss. 223-240.
• Necib Asım. “Hadis-i Erbain Tercemeleri.” Milli Tetebbular Mecmuası, no. 4, 1331, ss. 143-165.
• Nemeth, Julius. “Das Ferah-nâmeh des İbn Hatîb.” Le Monde Oriental, c. 13, 1919, ss. 145-184.
• Özdemir, Ahmet. “Hadis Edebiyatında İdris-i Bitlisî’nin Hadîs-i Çihil Adlı Eserinin Değerlendirilmesi.” Şarkiyat, c. 11, no. 1, 2019, ss. 171-185.
• Öztoprak, Nihat. Klasik Türk Edebiyatında Manzûm Yüz Hadisler. 1993. Marmara Ü, Doktora Tezi.
• Öztoprak, Nihat. “Klâsik Türk Edebiyatında Yüz Hadisleri Hazırlayan Sebepler ve Manzum Yüz Hadisler.” Hazreti Peygamber’i Sanatla Anlatmak Sempozyu-mu, 20-21 Nisan 2017, 2018, ss. 285-341.
• Söylemez, İdris. Türk-İslam Edebiyatında Manzum Kırk Hadisler. 2017. Cumhuriyet Ü, Doktora Tezi.
• Yıldırım, Selahattin. Osmanlı’da Kırk Hadis Çalışmaları I. Osmanlı Hadis Araştırmaları Yayınları, 2000.
• Yıldız, Fahreddin. “İslâmî İlimler, Divan Edebiyatı ve Tasavvuf Geleneğindeki Yeriyle Tarihten Günümüze Popüler Hadis Kitapları: Kırk Hadisler.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, no. 21, 2013, ss. 407-455.
• Yüceer, Mustafa. Hadis İlmi Açısından Osmanlı Manzum Hadis Edebiyatında Yer Alan Rivâyetler. 2020. Necmettin Erbakan Ü, Doktora Tezi.
• Yüceer, Mustafa. “Hadis İlmi Açısından ‘Men Hafiza’ Rivâyeti ve Manzum Kırk Hadis Geleneğine Tesiri.” Tasavvur: Tekirdağ İlahiyat Dergisi. c. 6. no. 2, 2020, ss. 931-970.
• Yüceer, Mustafa. Osmanlı Manzum Hadis Edebiyatı. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2021.
• www.dergipark.org.tr
• www.trdizin.gov.tr
• tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• akademik.yok.gov.tr/AkademikArama
• makaleler.mkutup.gov.tr
• kutuphane.isam.org.tr
• www.osmanliedebiyati.com