KOZBEYLİ KIRSAL YERLEŞİMİNDE GELENEKSEL KONUT MİMARİSİNİN EKOLOJİK SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 1, 1 - 18, 27.03.2018

Burcu Taşcı Tuğçe Pekdoğan

Öz

Son dönemde artan çevre sorunları, mevcut kaynakların aşırı kullanılması, gün geçtikçe azalması ve ekolojik dengenin bozulması tüm dünya ülkelerini doğayla uyumlu yaşamaya yönlendirmiş, insanları her sektörde üretim ve tüketim biçimlerini tekrar gözden geçirmeye yöneltmiştir. Bu durumun etkileri mimarlık alanında da uzun süredir görülmektedir. Yeni projelerde, tasarım ve uygulama aşamasında çevreye olan duyarlılığın artmasının yanında, sürdürülebilir tasarım kriterlerine uygun olarak yapılan ve günümüze ulaşan tarihi kırsal yerleşimlere verilen önem de artmaktadır. Kırsal yerleşimler sahip oldukları doğal, tarihi ve geleneksel değerler ile kültürel mirasımızda önemli bir yere sahiptir. Günümüzde bu yerleşimlerdeki geleneksel yapı kültürü çeşitli nedenlerle yok olmaktadır. Bu geleneksel doku, içerisinde malzemelerin doğru kullanıldığı ve sürdürülebilir mimari tasarım değerleri taşıyan çözümler barındırmaktadır. Kırsal alanlarda tarihi dokunun büyük bir kısmını sivil mimarlık örnekleri olarak konut yapıları oluşturmaktadır. Geleneksel konut mimarisinin doğayla uyumlu, çevreye en az zarar veren yapım tekniklerinin gelecek kuşaklara aktarılması önemlidir. Bu bağlamda çalışma alanı olarak İzmir’in Foça ilçesine bağlı Kozbeyli yerleşmesi seçilmiştir. Kozbeyli’nin çalışma alanı olarak seçilmesinde özgün konut dokusuna sahip olması, günümüzde rüzgar tribünleri ile enerji üretimi yapılan bir yamaçta konumlanması, geleneksel dokuya ve konutların ekolojik sürdürülebilirliğine ilişkin çalışmaların eksikliği sayılabilir. Köyün tarihi dokusunun çoğunluğunu yığma yapım tekniğinde yapılmış konutlar oluşturmaktadır. Günümüzde konutların büyük bir kısmı yıkık ve atıl durumdadır. Temel kaynağı doğal çevre olan turizm sektörü, doğaya ve kültürel mirasa büyük zararlar vermektedir. Kozbeyli yerleşiminin de artan turizm faaliyetleri ile meydana çıkan çevre sorunları nedeniyle özgün tarihi dokusu tehlike altındadır. Bu yapıların ekolojik sürdürülebilirlik açısından irdelenerek tarihi dokularda ekolojik tasarıma yönelik yaklaşımların anlaşılması önemlidir. Çalışmada literatür araştırmaları ve alan çalışmaları ışığında dokunun belgelenmesi ve genel değerlendirmesi yapılmaktadır. Bu bağlamda Kozbeyli yerleşimi fiziksel çevreye ilişkin, yapıya ilişkin ve enerji kazanımına ilişkin ölçütler başlıkları altında incelenmiştir. Konutların üretim ve kullanım aşamalarında belirli bir ekolojik duyarlılık taşıdıkları görülmüş ve yeni yapılarda bu duyarlılığın sürdürülmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik, ekoloji, kırsal yerleşimler, geleneksel konut mimarisi

Kaynakça

• [1]. B. Duru, “Çevre Bilincinin Gelişim Sürecinde Türkiye’de Gönüllü Çevre Kuruluşları”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 1995. [2]. H. Temur, “Edirne Geleneksel Konut Mimarisinin Sürdürülebilirlik Bağlamında Enerji Verimliliği ve Isıl Analiz Açısından Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne, 2011. [3]. R. Güner, “Sürdürülebilirlik Bağlamında Şile Kent Dokusu Analizi: Camcı ve Cami Sokakları”, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2013. [4]. G. Akgündüz, “Yerel Konut Mimarisinin Ekolojik Sürdürülebilirlik Bağlamında İncelenmesi: Bodrum Sındıma Köyü”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 2013. [5]. G. İner, “Kırsal Konutlarda Sürdürülebilirlik Kriterlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Yöntem: Edirne Örneği”, Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne, 2013. [6]. E. P. Altınkaya, Ç. Tekin, Ö. Eren, “Kırsal Yerleşim Bölgelerinde Sürdürülebilirlik: Çanakkale Bölgesi Ayvacık İlçesi Adatepe ve Demirciköy”, Politeknik Dergisi, 14 (2), sayfa 109-113, 2011. [7]. F. Aklanoğlu, E. Erdoğan, “Sille (Konya) Yerleşiminin Sürdürülebilirliği İçin Ekolojik Tasarım Önerileri, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 8 (2), sayfa 119-132, 2011. [8]. İnternet: http://www.foca.bel.tr/, Erişim Tarihi: 12.11.2016. [9]. E. Berber, “Mütareke ve Yunan İşgali Döneminde Foça Kazası”, Geçmişten Günümüze Foça Uluslararası Sempozyumu, İzmir, 1997. [10]. E. Döğer, “Menemen ya da Tarhaniyat Tarihi”,