Turizm ile Kültürü Bozma: Disneyleşme

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 17 - 26, 27.03.2023

Gökhan İlhan

Öz

Günümüzün sermaye piyasası içerisinde mevcut koşulları belirleyen önemli aktörlerden birisi konumunda bulunan turizm, toplumdaki imge ve hisleri ön plana çıkararak ekonomik ve kültürel yapı içerisindeki belirleyici konumunu sürdürmektedir. Turizm faaliyetleri, turizme özgü değerlerle müşteri ve tekno-sermaye bütünlüğünü koruyan seyahat odaklı emek biçimlenmeleridir. Turizm faaliyetleri içerisindeki bu emek biçimlenmeleri, toplumsal bir gerçeklik olan sosyal etkileşim ve ürün içerikleri ile kendisini göstermektedir. Bu boyutu ile turizm faaliyetleri gezme ve dinlenme opsiyonlarının yanında “kültürel, ekonomik, ideolojik ve psikolojik” doyumun ana katalizörü görevini ifa etmektedir. Seyahat odaklı bir içerik ve pazarlama üreticisi konumunda bulunan turizm işletmeleri, seyahat severler ile şirket arasındaki dayanışmaya dayalı olarak mekânsal sınırlar içerisinde serbest zaman tatminine dayalı aksiyonlar gerçekleştirir ve bu aksiyonlarla piyasa koşullarındaki konumunu korumaya çalışır. Turizm içinde barındığı çok yönlü ihtiyaçlar tatmini ile müşterilerinde fizyolojik bir rahatlamanın yanında görsel hazzın ve bireyler arasında aktif bir kimliğin inşası noktasında da belirleyici rolünü korumaktadır. Aslında bu durum; içerik pazarlayıcısı konumunda bulunan turizmin bir gösterim alanı olduğu gerçeğini görmemizi sağlamaktadır. Unutmadan şunu belirtmeliyiz ki her gösterim; meta yönlü değiş ve tokuş algoritmasını ortaya çıkar. Bu algoritma içerisinde yer alan gezginlerin aktivasyonları ise sorgulanması gereken ana konulardan birisidir. Bu çalışmanın nihai amacı; toplumsal ilişkileri, sosyal etkileşim boyutlarını, bireyler arasındaki kimlik açılımını ve kültürün aktarım nosyonunu meydana getiren turizmin ve onun tüm imgeleme dünyasından faydalanılarak kapitalist bir emek ve eğlence dünyasının inşa edilmesinde turizmin nasıl bir rol oynadığının bir analizini gerçekleştirmektir. Bu doğrultuda sermaye piyasasında söz sahibi olan aktörlerin turizm faaliyet alanları ile yaratmak istedikleri “kitle kültürü”, “sentetik kültür” ve “sermayenin ideolojik tektipleştirme” amaçları üzerinde durulacaktır. Çalışmanın ana çıkış noktasını ise Alan Bryman’ın “Disneyleşme” Ritzer’in “Mcdonaldslaşma” ve Bauldrillard’ın “simülatör” kavramları oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Turizm ve Turizm faaliyetleri, Disneyleşme, Kültürel Bozma, Mcdonaldslaşma, Bauldrillard, Simülatör Ortam

The Culture Disturbing With Tourism: On Disneyization

Öz

Tourism, which is one of the important actors determining the current conditions in today's capital market, maintains its determinant position in the economic and cultural structure by highlighting the images and feelings in the society. Tourism activities are travel-oriented labor formations that preserve the integrity of customer and techno-capital with tourism-specific values. These labor formations in tourism activities show themselves with social interaction and product contents, which are a social reality. With this dimension, tourism activities serve as the main catalyst for "cultural, economic, ideological and psychological" satisfaction, as well as travel and rest options. Tourism businesses, which are travel-oriented content and marketing producers, take actions based on leisure satisfaction within spatial boundaries, based on the solidarity between travel lovers and the company, and try to maintain their position in market conditions with these actions. Tourism maintains its decisive role at the point of creating an active identity among individuals, as well as a physiological relaxation for its customers, with the satisfaction of multi-faceted needs in which it shelters. In fact, this is the case; It enables us to see the fact that tourism, which is in the position of content marketer, is a display area. Before we forget, we should mention that every impression; reveals the meta-directed exchange algorithm. The activation of the travelers in this algorithm is one of the main issues to be questioned. The ultimate aim of this study; The aim is to analyze how tourism plays a role in the construction of a capitalist labor and entertainment world by making use of the social relations, social interaction dimensions, identity expansion between individuals and the notion of the transfer of culture and its entire imagination world. In this direction, the aims of "mass culture", "synthetic culture" and "ideological standardization of capital" that the actors who have a say in the capital market want to create with their tourism activity fields will be emphasized. The main starting point of the study is Alan Bryman's "Disneyization", Ritzer's "Mcdonaldization" and Bauldrillard's "simulator" concepts.

Anahtar Kelimeler

Turizm ve Turizm faaliyetleri, Disneyleşme, Kültürel Bozma, Mcdonaldslaşma, Bauldrillard, Simülatör Ortam

Kaynakça

• Aktaş Polat, S. (2015). Üstgerçeklik ve Turizmin Sonu. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 120-137. doi:10.18026/cbusos.08593
• Albu, C., E. (2015). Intercultural Communication in Tourism. Cross-Cultural Management Journal, 17(01), 7–14.
• Akyüz, S., S. ve Görgülü, Y. (2022). İletişim ve Medya Alanında Uluslararası Araştırmalar 11. (Editör: Doç. Dr. Çiğdem Dirik). İçinde 2: “Çatışma Bölgelerinde Dezenformasyon ve Doğruluk Kontrolü Süreçleri” Eğitim Yayınevi: Konya
• Altın, Y., K. (2017). Eğlence Endüstrisi Bakımında Kültürün Tektürleşmesi: Folklorun Tema Parklarda Kullanımı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 10(51), 621-628. doi: http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2017.1797
• Başarangil, İ. (2018). Investigation of Tourism General Environment of Disneyland Paris Theme Park: A Qualitative Research, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(3), 316-333. doi: 10.21325/jotags.2018.284.
• Baudrıllard, J. (2011). Simülakrlar ve Simülasyon, (çev. Oğuz Adanır), 6. Basım, Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• Bearsworth, A. and Bryman, E., A. (2001). The Wild Animal in late Modernity: the Case of the Disneyization of Zoos. Tourist Studies, 1(1), 83–104. doi:10.1177/146879760100100105
• Birenboim, A., Clave, S. A., Russo, A. P. and Shoval, N. (2013). Temporal Activity Patterns of Theme Park Visitors, Tourism Geographies, 15(4), 601-619. doi:10.1080/14616688.2012.762540
• Bryman, A. (1999). The Disneyization of Society. The Sociological Review, 47(1), 25-47. doi:10.1111/1467-954x.00161
• Bryman, A. (2004). The Disneyization of Society. London: Sage Publications Ltd.
• Bourdieu, P. (1984). Distinction. Cambridge, MA. Hardward University Press.
• Campbell, N. (2005). Producing America: Redefining Post-Tourism in the Global Age. In Crouch, D., Jackson, R. and Thompson F. (Ed.), in The Media and the Tourist Imagination: Coverging Cultures (pp. 198–214). London: Routledge.
• Cohen, E. (2003). Backpacking: Diversity and Change. Journal of Tourism and Cultural Change, 1(2), 95–110. doi: /10.1080/14766820308668162
• Debord, G. (2010). Gösteri Toplumu, (çev. Ayşen Ekmekçi ve Okşan Taşkent), 3. Basım, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Erdoğan, Ç. (2022). McDisneyleşme Odağında İç Turizmin Kültürleme İşlevindeki Aşınma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi. 6, (Ek 2). 104-114. doi:10.32572/guntad.1029386
• Gök, A. B. ve Bingöl, B. (2017). Tarih ve Kültür Temalı Parklar. İnönü University Journal of Arts and Design, 7(15), 129-140. doi:10.16950/inustd.292033
• Gramsci, A. (1996). Prison Notebooks. Editör ve Çeviremen: Joseph, A. Buttigieg. Columbia University Press: New York.
• Gülhan, M. (2019). Turizm Açısından Tema Parkların Ekonomik Etkileri: Sazova Parkı Örneği. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi (Danışman: Doç. Dr. Ceyhun Can Özcan), Konya.
• Grunewald, R. A. (2002). Tourism And Cultural Revival. Annals of Tourism Research, 29(4), 1004-1021. Hanisauland.de (2022). “Kultur”. https://www.hanisauland.de/node/2134 (17.12.2022) adresinden erişim sağlanmıştır.
• İves, P. (2011). Gramsci’de Dil ve Hegemonya. (Çeviren: Ekrem Ekici). Kalkedon Yayınları: İstanbul. Jack, G. and Phipps, A. (2005). Tourism and Intercultural Exchange: Why Tourism Matters. Channel View Publications. https://doi.org/10.21832/9781845410193
• Jameson, F. (2009). Ütopya Denen Arzu, (Çeviren: Ferit Burak Aydar), Metis Yayınları: İstanbul.
• Keat, R. and Urry, J. (2001). Bilim Olarak Sosyal Teori. 2. Baskı. (Çeviren: Nilgün Çelebi). İmge Kitabevi: Ankara.
• Kim, K., Uysal M. and Sirgy, M. J. (2013). How Does Tourism in A Community İmpact The Quality of Life of Community Residents?. Tourism Management, 36, 527-540.
• King, B., Pizam A. and Ady M. (1993). Social İmpacts of Tourism: Host Perceptions. Annals of Tourism Research, 20(4), 650-665.
• Lash, S. and Urry, J. (1994). Economies of Signs and Space, Sage Publication. London.
• Lee, Y., H. (2017). A Case of “Dısneyızatıon”? The Cheung Chau Bun Festival, Hong Kong. Tourism, Culture & Communication, 17(2), 107–117. doi:10.3727/109830417X14966810027553.
• Leed, E. J. (1991). The Mind of the Traveller: From Gilgamesh to Global Tourism. Basic Books.
• Miles, R. (2011). Ulusal Kimlik ve Etnik Açılım. (Editör: Vasıf Erenus). (Çeviren: Işıtan Gündüz). İçinde 7: “Sınıf İlişkileri”. Urzeni Yayınevi: İstanbul.
• Netchitailova, E. (2017). Yeni Medya Kuramcılarından Yeni Medya Kuramlarına. (Editör: Prof. Dr. Filiz Aydoğan). İçinde 1: “Flaneur, Aylak ve Empatik İşçi. Der Kitabevi Yayınları: İstanbul.
• Özer, N., P. (2015). İdeoloji, İktidar, Medya, Söylem. Çizgi Kitabevi Yayınları: Konya.
• Porębska A, Barnaś K, Dendura B, Kania O, Łukasik M, Rogulska A, Szpakowska-Loranc E. and Zieliński M. (2021). Lockdown in a disneyfied city: Kraków Old Town and the first wave of the Covid-19 pandemic. Urban Des Int.. 26(4), 315–31. doi:10.1057/s41289-021-00175-5.
• Raluca, D. C. and Gina, S. (2008). Theme Park-The Main Concept of Tourism Industry Development, Annals of the University of Oradea, Economic Science Series, 17(2), 635-640.
• Riley, P. and Riley, A. (2016). Kültürel Kurama Giriş. (Çeviren: Selime Güzelsarı ve İbrahim Gündoğdu). 1. Baskı. Dipnot Yayınları: Ankara.
• Ritzer, G. (2011). Toplumun McDonaldlaştırılması Çağdaş Toplum Yaşamının Değişen Karakteri Üzerine Bir İnceleme, Çev. Akın Emre Pilgir, Ayrıntı Yayınları: İstanbul.
• Ritzer, G. (2011a). Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek, (çev. Şen Süer Kaya), 2. Basım, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Ritzer, G. (2011b). Küresel Dünya, (çev. Melih Pekdemir), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Tan, S.-K., Tan, S.-H., Luh, D.-B. and Kung, S.-F. (2016). Understanding Tourist Perspectives in Creative Tourism. Current Issues in Tourism, 19(10), 981–987. doi:/10.1080/13683500.2015.1008427.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2022). https://sozluk.gov.tr/ (14.12.2022) adresinden erişim sağlanmıştır.
• Webster, C. and Ivanov, S. (2015). Political İdeologies as Shapers of Future Tourism Development. Journal of Tourism Futures. 2(2), 109-124. doi:10.1108/JTF-05-2015-0029.
• Ulu, A, ve Karakoç, İ. (2004). Kentsel Değişimin Kent Kimliğine Etkisi, Planlama. TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, 3/29: 59-67.
• Urry, J. (1995). Consuming Places, Routledge, Taylor & Francis Group, London and New York.
• Urry, J. (2009). Turist Bakışı, (çev. Enis Tataroğlu ve İbrahim Yıldız), Bilge Su Yayıncılık, Ankara. Usta, Ö. (2001). Turizm 1-2, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
• Yaylagül, L. (2021). Kitle İletişim Kuramları. Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar. 11. Baskı. Dipnot Yayınları: Ankara.
• Zhang, Z, Liang, Z. and Bao, J. (2021). From theme park to cultural tourism town: Disneyization turning of tourism space in China. Regional Sustainability Journal, 2(2), 156-163. https://doi.org/10.1016/j.regsus.2021.05.003