PLANT NAMES MENTIONED IN THE WORKS OF DESTAN-I YUSUF AND SÜHEYL Ü NEV-BAHÂR

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 4, 595 - 610, 31.10.2025

Osman Türk , Derya Yılmaz

https://doi.org/10.59182/tudad.1781048

Öz

Since ancient times, humans have been forced to establish a very close relationship with nature. Humans have always lived closely with plants. They occupy a wide range of places, primarily for nutrition, but also for health, color, fragrance, and industry. Furthermore, humans have incorporated plants, elements of nature, into their lives and have created numerous names for them. Naming these objects and concepts in the spoken language is also important for the geography and lifestyle experienced. The emergence of plant names in Turkish is a process that begins in the Old Turkish period and continues to the present day. Names created from its own sources for concepts in various fields play a significant role in demonstrating the richness of a language. In this context, plant names are one of the areas that enrich the Turkish vocabulary. Their significance, both linguistically and socially, is highly significant. The fact that Turks occupy a vast geographical area has naturally led to a diversity of plants and their naming. The data used in creating lexical equivalents for concepts and objects is crucial. This vast geography has also given rise to a rich naming culture. The Old Anatolian Turkish works "Destan-ı Yusuf" and "Süheyl ü Nev-bahâr" hold a significant place in terms of their vocabulary. This article examines the plant names mentioned in "Destan-ı Yusuf" and "Süheyl ü Nev-bahâr" in terms of their semantic properties and origins. The number of times each plant appears in the text and the line in which it appears are illustrated with examples.

Anahtar Kelimeler

Old Anatolian Turkish , Epic of Yusuf , Süheyl ü Nev-bahâr , plant names , vocabulary.

Etik Beyan

nope

Destekleyen Kurum

nope

DESTÂN-I YÛSUF VE SÜHEYL Ü NEV-BAHÂR ESERLERİNDE GEÇEN BİTKİ ADLARI

Öz

İlk çağlardan bu yana insanoğlu tabiatla çok yakın bir ilişki kurmak zorunda kalmıştır. İnsanoğlu bitkilerle her zaman iç çe bir hayat yaşamıştır. Başta beslenme alanı olmak üzere sağlık alanından, renginden, kokusundan ve sanayiden kullanmak için geniş bir yelpazede yerini almaktadır. Diğer taraftan insanlar tabiat unsuru olan bitkileri yaşam alanlarına katmış, birçok isimlendirmeyi yapmıştır. Bu nesne ve kavramlar konuşulan dilde adlandırılması yaşanılan coğrafya ve yaşayış tarzı da önemlidir. Türkçede bitki adlarının ortaya çıkışı Eski Türkçe döneminden başlayarak günümüze kadar devam eden bir süreçtir. Bir dilin zenginliğini göstermede farklı alanlardaki kavramlar için kendi kaynağından oluşturduğu adlar büyük yer tutar. Bu bağlamda Türkçenin söz varlığını zenginleştiren alanlardan birisi de bitki adlarıdır. Gerek dil açısından gerekse toplumsal açıdan taşıdığı anlam oldukça önemlidir. Türklerin geniş bir coğrafyada yer alması haliyle bitki çeşitliliği ve adlandırmayı da beraberinden getirmiştir. Kavram ve nesnelerin kelime karşılığı oluşturulurken kullanılan veriler önem taşımaktadır. Bu geniş coğrafyada zengin ad kültürü de ortaya çıkmıştır. Eski Anadolu Türkçesinin eserlerinden olan Destan-ı Yusuf ve Süheyl ü Nev-bahâr barındığı söz varlığı bakımından da önemli bir yere sahiptir. Bu makalede Destan-ı Yusuf ve Süheyl ü Nev-bahâr’da geçen bitki adları anlamsal özellikleri ve kökenleri bakımından incelenmiştir. Tespit edilen bitkiler metinde kaç defa geçmiş ve hangi satırda yer aldığı örneklerle beraber gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eski Anadolu Türkçesi , Destan-ı Yusuf , Süheyl ü Nev-bahâr , bitki adları , söz varlığı.

Etik Beyan

Gerek yok

Destekleyen Kurum

Yok

Kaynakça

• Alkayış, M. F. (2019). Türkiye Türkçesinde bitki adları. Hiperlink Yayınları.
• Atmaca, E. ve Kaba, O. (2022). Alanya ağızlarında Türkçe bitki adlandırmaları. 800. Fetih Yılının Eşiğinde Alanya/Alaiye ve Alaaddin Keykubat Sempozyumu Bildiri Kitabı. Antalya: ALKÜY Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Yayınları: 135-146.
• Ayan, A. ve Karpuz, H. Ö. (2020). Eski bir tıp el yazması “Tabibnâme”de bitki adları. Belleten, 67, 7-34.
• Bayram, B. (2007). Çuvaş Türkçesi-Türkiye Türkçesi sözlük. Tablet Yayınları.
• Baytop, T. (2007). Türkçe bitki adları sözlüğü. TDK Yayınları.
• Bulut, S. (2018). Eski Uygur Türkçesinde Türkçe bitki adlandırmaları -1: yiyecek-içecek olarak kullanılan bitkiler. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 1 (12) , 562-588.
• Caferoğlu, A. (2015). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. TDK Yayınları.
• Ciğa, Ö. (2013), Süheyl ü Nev-bahâr (metin-aktarma, art zamanlı anlam değişmeleri, dizin) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dicle Üniversitesi.
• Cin, A. (2012). Süheyl ü Nev-bahâr (Kenzü’l Bedâyi) inceleme-metin-dizin. Eğitim yayınevi.
• Clauson, S. G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth- century Turkish. Oxford.
• Dilçin, C. (1983). Tarama sözlüğü. TDK Yayınları.
• Dilçin, C. (1991). Süheyl ü Nev-bahâr İnceleme – Metin – Sözlük. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Eminoğlu, E. (2008). Destân-ı Yûsuf (Dil incelemesi- metin-dizin). IQ Kültür Sanat Yayınları.
• Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu, Z. (2015). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk (giriş-metin-çeviri-notlar-dizin). TDK Yayınları.
• Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. TDK Yayınları.
• Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi I (A-N) II (O-Z).
• İlhan. N. (2018). Garib-Nâme’de Bitki Adları ve Kavram Alanları. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 73, (123-133).
• Köktekin, K. (2017). Eski Anadolu Türkçesi. Fenomen Yayınları.
• Önler, Z. (2004). XIV.-XV. yüzyıl tıp metinlerinde Türkçe bitki adları. Kebikeç Yayınları.
• Şahin, İ. (2021). Adbilim. PEGEM Akademi Yayıncılık.
• Tietze, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi lügati. Türkiye Bilimler Akademisi.
• Türk, O. (2024). Süheyl ü Nevbahâr’da yönelme ve ayrılma hâli eklerin farklı işlevleri. Turkish StudiesLanguage,19(1).
• Türk, O. (2023). Destân-ı Yûsuf ve Süheyl ü Nevbahâr Adlı Eserlerde Geçen Akrabalık Adları Üzerine. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (45), 117-145.
• Yıldız, O. (2008). Şeyyâd Hamza, Yûsuf u Zelîhâ (Destân-ı Yûsuf), Giriş-İnceleme-Metin-Dizinler. Akçağ Yayınları.