OSMANAALI SIDIK UULU’NUN ESERLERİNDE KIRGIZLARIN SOSYAL VE DİNÎ-EĞİTİM DURUMUNUN İZLERİ

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 12, 05.11.2018

Meder Saliev

Öz

Bu makalede ilk eğitimini geleneksel eğitim merkezi
olan medreselerden başlayıp, İsmail Gaspıralı’nın öncülüğünde açılmış olan yeni
usulde eğitim veren, dönemin “Usul-ı cedit” okulu Ufa’daki “Medrese-i Aliye”
medresesinden mezun olan, Kırgızların ilk tarih yazarı Osmanalı Sıdık Uulu’nun
yaklaşık on beş yıllık bir araştırmasının sonucunda ele almış olduğu 1913 ve
1914 yıllarında Ufa şehrinde yayınlanan “Tarih-i Kırgız Şadmaniya” ve “Muhtasar
Tarih-i Kırgıziya” adlı eserlerinin örneğinde, 19.yüzyılın ortalarıyla
20.yüzyılın başlarında Kırgızların Rus işgalinden önceki ve Rus yönetimi
esnasındaki sosyal hayatı, yaşam şartları, dinî bilgileri ve eğitim durumları
üzerinde durulmuştur. Kırgızistan topraklarının Ruslar tarafından işgal
edilmesinden önce Kırgızlara karşı Hokand Hanlığı yönetiminin uygulamış olduğu
baskıların izleri ile birlikte Rus işgalinden sonra Rusların uygulamış olduğu
baskıların izleri üzerinde durulmuştur. Bununla birlikte Kırgızların cedit
hareketinden önceki eğitim seviyesi ve dinî bilgileri ile birlikte, cedit
hareketinden sonra açılmış olan usul-ı cedit okullarının sayesinde ulaşmış
oldukları dünyevi ve dinî eğitim sistemleri üzerindeki değişikliklerin ve
gelişmelerin izleri üzerinde durulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Osmanalı Sıdık Uulu, İslam dini, eğitim, usul-i cedit okulları, medreseler

Kaynakça

• KAYNAKÇAAKİMJAN KYZY, Bukatcha(2015), “Çarlık Rusya Döneminde Kırgızistan’daki Eğitim Kurumları ve Durumu”, Teologiya Fakultetinin İlimiy Jurnalı, S.20-21, s. 289-313.ANDİCAN, A. Ahat(2003), Cedidizm’den Bağımsızlığa Hariçte Türkistan Mücadelesi, İstanbul: Emre Yayınları. ARTIKBAEV, Kaçkınbay(2004), XX Kılımdagı Kırgız Adabiyatının Tarıhı, Bişkek.CİHAN, Cihad(2015), “XIX. ve XX. Yüzyılda Bazı Seyyahların Kırgızların Dini Hayatlarına Dair Gözlem ve Değerlendirmeleri”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.8/2, s. 219-238.DUMAN, Gül Banu(2015), “19. Yüzyıl Kırgız Şiiri ve Dönemin Sosyal ve Siyasi Gelişmelerinin Şiirdeki Yansımaları”, Bilig, S.75, s. 1-21.GÜNGÖR, Ebubekir(2015), “Kırgızların İlk Modern Tarihçisi Osmonaalı Sıdıkuulu”, Türkiyat Mecmuası, C.25, s. 237-254.KOCOBEKOV, M(2005), “Osmonaalı Sıdık Uulunun Ömür Bayanına Ayrım Taktoolor”, Kırgız-Türk Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.14, s. 13-28.KUBATOVA, Aida(2012), Kırgızstandagı Cadidçilik Kıymılı(1900-1916), Bişkek: Maksat Yayını.MİRCANOVA, C, AVAZOV, E(2015), “XIX Kılımdın Ayagı XX Kılımdın Başındagı Bilim Berüünün Abalı(Oş Şaarının Misalında)”, Oş Mamlekettik Universitetinin Carçısı, S.2, s. 21-25.MURZAKULOVA, Güldana(2014), “İsmail Gaspıralı ve Kırgızistan’da Cedit Hareketi”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C.II, S.4, s.268-283.SAĞOL YÜKSEKKAYA, Gülden(2016), “Osmonaalı Sıdıkov’un Kırgız Şeceresi: Muhtasar Tarih-i Kırgıziya”, Milli Folklor, S.110, s. 30-40.SIDIKOF, Osmanali(1914), Tarih-i Kırgız Şadmaniya, Ufa: Şark Matbası.SIDIKOGLI, Osmanali(1913), Muhtasar Tarih-i Kırgıziya, Ufa: Şark Matbası.SIDIKOV, Osmonaalı(2016), “Muhtasar Tarih Kırgızia”, “Tarih Kırgız Şadmania”, Bişkek: Turar Yayınları.Türk Dünyası Çağdaş Edebiyatları El Kitabı(2018), (ed: Orhan Söylemez ve Samet Azap), İstanbul; Kesit Yayınları.