ҚАҺАРМАНДЫҚ ЭПОСТАҒЫ БАТЫРЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ТҰЛПАРЛАРЫ

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 74 - 84, 30.04.2020

Perizat Yertayeva

Öz

Қаһармандық (батырлық) эпосты жалпы эпос жанрының шыңы, халықтың әділетті, бай-дәулетті, бақуатты қоғам жөніндегі, қаһармандық, батырлық, адамгершілікті қоғамдық-әлеуметтік қарым-қатынастар туралы идеалдарын бойына жинақтаған ең құнды бөлігі деуге болады. Әрине, қаһармандық эпосқа жататын барлық шығармалардың бәрі бірдей аса көркем, тамаша туындылар емес екені анық. Оның стадиялық жағынан бұрынырақ туындаған, архаикалық эпостың, мифтің сілемі әлі де жойылмаған, қалдық көне мотивтері тым көп сақталып қалған ескілеу нұсқалары бар, орташа дамыған шығармалар да, сондай-ақ классикалық қаһармандық эпостың ең озық үлгілері дейтіндей аса көркем, көлемді де, төрт аяғын тең басқан келісті туындылары бар. Мақалада қаһармандық эпостағы батырлар жән олардың тұлпарлары, арасындағы байланыс мотифтері қарастырылған.

Anahtar Kelimeler

Эпос, идеал, стадия, архаика, миф, мотив

Kaynakça

• Қасқабасов, С. (1984), Қазақтың халық прозасы, Алматы: Ғылым Радлов,В.В. (1994), Ел қазынасы — ескі сөз. (В.В. Радлов жинаған қазақ фольклорының үлгілері), Алматы: Ғылым Батырлар жыры, 3- том (1987), Алматы: Жазушы Батырлар жыры, 5- том (1987), Алматы: Жазушы Батырлар жыры, 4- том (1989), Алматы: Жазушы Батырлар жыры, 6- том (1989), Алматы: Жазушы Досмұхамедұлы Х, (1991), Аламан, Алматы: Ана тілі Мағауин,М, Байділдаев, М (1984), Бес ғасыр жырлайды,1-том, Алматы: Жазушы Сартқожаұлы Қ, (2004), “Білге қағанның ескерткіші”, Жұлдыз журналы № 2. Ыбыраев Ш, (1993), Эпос әлемі. Қазақ батырлық жырларының поэтикасы, Алматы: Ғылым Липец, Р, (1984), Образы батыра и его коня в тюрко-монгольском эпосе, Москва: Наука