GÜNEYBATI (OĞUZ) GRUBU TÜRK LEHÇELERİNDE TONLU ÜNSÜZLER

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 18, 31.01.2022

Sevilay Tay

Öz

Ses tellerinin titreşime uğrayıp uğramamasına bağlı olarak iki gruba ayrılan ünsüzlerden; ses tellerinin titreşmesiyle oluşan gruba tonlu ya da ötümlü ünsüzler denir. Belirli kaidelere tabi olarak kelime başında, ortasında ve sonunda değişimler gösteren bu ünsüzler hemen hemen bütün Güneybatı/Oğuz grubu Türk lehçelerinde benzer özellikler taşır. Bu açıdan Türkçenin Güneybatı/Oğuz grubu lehçelerindeki en azından ünsüzlere ait bir takım özellikleri karşılaştırmalı olarak bir araya getirmek faydalı olacaktır. Bu çalışmada da tonlu ünsüzlerin özelliklerine ve istisnai durumlarına değinilerek karşılaştırmalı bir inceleme ortaya konulmuştur. Çalışma üç temel başlığa ayrılmış olup giriş bölümünde Türk lehçelerinin tasnifi çalışmalarından kısaca bahsedilmiştir. Birinci başlık altında Güneybatı/Oğuz grubu Türk lehçelerinin yayılma ve konuşulma alanları verilmiş, tonlu ünsüzlerin yer aldığı tablo ikinci başlık altında gösterilmiştir. Üçüncü başlıkta ise, tonlu ünsüzlerin dört lehçe üzerinden karşılaştırması ve örnekleri verilmiştir. Ünsüzlerle ilgili istisnai durumlar ve önemli hususlar da dipnotlarla gösterilmiştir. Ardından, sonuç kısmında tablolardan hareketle ünsüzlerle ilgili yapılan karşılaştırmaların bir değerlendirmesi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Gagavuz Türkçesi, Türkiye Türkçesi

Kaynakça

• AKALIN, Şükrü Haluk (2011). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AKSAN, Doğan (2007). Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim), 1. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ALTAYLI, Seyfettin (2018). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü 1-2-3, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ARAT, Reşit Rahmeti - TEMİR, Ahmet (1992). “Türk Şivelerinin Tasnifi”, 2. Cilt, Ankara: Dil-Kültür-San’at.
• BURAN, Ahmet - ALKAYA, Ercan (2011). Çağdaş Türk Yazı Dilleri-I, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• CLARK, Larry (1998). Turkmen Reference Grammar, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• DAMİRÇİZADA, Abdülazal (2007). Müasir Azarbaycan Dili: Fonetika, Orfoepiya, Orfoqrafiya, I. Hissa, I. Naşr, Bakı: Şarq-Qarb.
• DENY, Jean (1995). Türk Dili Gramerinin Temel Kuralları (Türkiye Türkçesi), (çev. Oytun Şahin), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• DİLÂÇAR, Agop (1964). Türk Diline Genel Bir Bakış, Ankara: Türk Dil Kurumu Basımevi.
• ERGİN, Muharrem (2013). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
• GAYDARCİ, Gavril - KOLTSA, E. K. - POKROVSKAYA, Lyudmila - TUKAN, Boris (1991). Gagauz Türkçesinin Sözlüğü, (Sorumlu Redaktör: Baskakov, Nikolay Aleksandroviç), (çev. İsmail Kaynak - Abdülmecit Doğru), Türk Dünyası Edebiyatı Dizisi/16, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• HANSER, Oskar (2003). Türkmence Elkitabı, (çev. Zühal Kargı Ölmez, Yayımlayan: Mehmet Ölmez), İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 17.
• İNCE, Yılmaz (2017). Tarihî Türk Lehçelerinde Ünsüzler, Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• JOHANSON, Lars (2021). Turkic, Cambridge: Cambridge University Press.
• KARA, Mehmet (2015). Türkmen Türkçesi Grameri, İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• ÖZKAN, Nevzat (1993). Gagavuz Türkçesi Grameri, Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SARIYEV, Berdi - GÜDER, Nurcan (1998). Türkmencenin Grameri (I Fonetika: Ses Bilgisi), Ankara: Türk Dünyası Gençleri’nin Mahtumkulu Yayın Birliği.
• SEREBNENNİKOV, Boris, Aleksandroviç - GADJİEVA, Ninel, Zeynalovna (2018). Türk Yazı Dillerinin Karşılaştırmalı Tarihî Grameri, (çev. Tevfik Hacıyev - Mustafa Öner). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TEKİN, Talat (Ocak 1989). “Türk Dil ve Diyalektlerinin Yeni Bir Tasnifi”, Erdem, 5 (13), 141-168 ss.