MODERN DİL BİLİMİNDE CÜMLE HACMİ ÇALIŞMASININ TEORİK TEMELLERİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 103 - 118, 15.04.2022

Gulnar ABYLOVA Karlygash ASHIRKHANOVA

Öz

Bu çalışmada, çağdaş söz diziminde cümle hacminin ve genişlemesinin araştırılma tarihi ele alınmıştır. Yabancı, Rus ve yerli bilim adamlarının cümle hacmine ilişkin teorik öğretilerinin analizi ve cümlelerin genişleme mekanizmasının özü incelenmiştir. Yabancı ve Rus dil biliminde “cümle hacmi” gramer, üslup ve diakornik açıdan ayrıntılı olarak incelenir. Türk dil biliminde metindeki cümlelerin hacmi, uzunluğun metodolojik önemi ve ayrıca Kazak dil biliminde “cümle temeli” (cümle çerçevesi), basit cümleler ve karmaşık cümlenin yapısal özelliklerinin dolaylı olarak ele alındığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cümle Hacmi, Basit Cümle, Karmaşık Cümle, Bileşik Cümle, Üslup Faktörü

Kaynakça

• 1. V.G.Admoni, “Razmer Predlozheniya İ Slovosochetaniya Kak Yavleniye Sintaksicheskogo Stroya”, Voprosy Yazykoznaniya, 966, № 4, s.111-118.
• 2. E.Ateşman, “Türkçede Okunabilirliğin Ölçülmesi”, Dil Dergisi, 1997, 58, s.71-74.
• 3. A.Baitursunov, Til Tagylymy, Pavlodar, S. Toraygyrov PDU, 2008, s.172.
• 4. M.Balakuayev, T.Sayrambayev, Kazirgi Kazak Tili, Almaty, «Sanat», 2009, s.192.
• 5. M.Ya.Blokh, Teoreticheckiye Osnovy Grammatiki, M.: Vycshaya Shkola, 2002, s.160.
• 6. E.Durukan, “Metinlerin Okunabilirlik Düzeyleri ile Öğrencilerin Okuma Becerileri Arasındaki İlişki”, Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2014, 2(3), s. 68-76.
• 7. K.Esenov, Kazak Tilindegi Kurdelengen Soylemder, Pavlodar, 2010, s.226.
• 8. L.N.Inozemtsev, Yemkost' Gruppy Sushchestvitel'nogo Kak Funktsiya Ot Sfery Upotrebleniya Rechi (Na Materiale Sovremennogo Nemetskogo Yazyka) // Uchenyye Zapiski Gor'kovskogo Gosudarstvennogo Pedagogicheskogo İnstituta İm. M. Gor'kogo, 1965, Vyp. 65, s.3-15.
• 9. G.F.Kalashnikova, Faktory, Opredelyayushchiye Protyazhennost' Slozhnogo Predlozheniya, Nauchnyye doklady vysshey shkoly. Filologicheskiye Nauki, 1981, № 5, s.37-46.
• 10. G.A.Lesskis, O Zavisimosti Mezhdu Razmerom Predlozheniya İ Yego Strukturoy V Raznykh Vidakh Teksta, Voprosy Yazykoznaniya, 1963, №3, s.92-112.
• 11. K.G.Pavlova, Problema Obıyema Predlozheniya (Slovosochetaniya) V Lingvisticheskoy Literature // Inostrannyy Yazyk V Shkole, 1971, № 2, s.12-18.
• 12. S.A.Rylov, Sintaksicheskaya Organizatsiya Drevnerusskoy Rechi, N.Novgorod, GGU, 1990, s.87.
• 13. T.Sayrambayev, Kazak Til Biliminin Maseleleri, Kurastırgan: f.g.d. G.Anes, K. Shaymerdenova, Almaty, “Abzal-Ay” baspasy, 2014, s.640.
• 14. S.A.Shubik, O Razmerakh Predlozheniya V Sovremennom Nemetskom Yazyke// Statistika Rechi İ Avtomaticheskiy Analiz Teksta, 1972, 1973, s.86-98.
• 15. T.İ.Vakurova, Razmer Predlozheniya V Poezii İ Proze M.Yu. Lermontova: Avtoref. Dis. Kand. Fil. Nauk, Sankt-Peterburgskiy Gosudarstvennyy Universitet, Sankt-Peterburg, 2011.
• 16. T.M.Veselovskaya, Razmer Predlozheniya Kak Faktor Grammatiki İ Stilistiki, Dissertatsiya kandidata filologicheskikh nauk: 10.02.2001, Leningrad, 1987, s.283.
• 17. K.Z.Zorbaz, (2007). Türkçe Ders Kitaplarindaki Masallarin Kelime – Cümle Uzunluklari Ve Okunabilirlik Düzeyleri Üzerine Bir Değerlendirme, Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3 (1), s.87-101.