KIRGIZ FOLKLORUNDA VE ŞARKILARINDA ANNE İMAJI

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 4, 37 - 58, 04.11.2022

Raşit ÇÖLOĞLU

Öz

Kırgız folklorunda “anne”ye dair birçok anlatı ve inanç vardır. Bunlar inanç ve kökenlerle ilişkili mitolojilerinde, atasözlerinde, deyimlerinde ve destan metinlerinde kendini göstermektedir. Kırgızların anaerkil dönemden kalan inançlarına dair birçok unsurun günümüze kadar ulaştığı ve yaşatıldığı gözlemlenmektedir. Umay Ene ve Bugu Ene kültleri bunlardan yalnızca birkaç tanesidir. Şarkılar yalnızca modern eğlence sektörünün bir parçası değil, bir halkın kimliğinin özetidir. Halkbilim araştırmalarında şarkılar önemlidir. Bir halkı anlamak, içlerine girerek yakından tanımak şarkılarını bilmeden mümkün değildir. Kırgız şarkılarında anne konusuna yer veren eserler çok fazladır. Anne hakkındaki Kırgız şarkılarının tematik açıdan bir hayli zengin olduğu görülmektedir. Anne sevgisi, anne ve çocuğu arasındaki sırdaşlık ve dostluk şarkılarda en çok rastlanan konulardır. Bunun yanında annenin fedakarlığı, çocuğuna sunduğu güzellikler, nimetler; çocuğunu dokuz ay karnında taşıması ve ona hayatı hediye edişi; onu tüm zorluklara rağmen büyütmesi, ona hayat yolunda rehberlik etmesi ve dayanak olması; ona kol kanat germesi ve merhamet göstermesi; çocuğun annesine duyduğu minnet; uzakta yaşayan veya ölmüş anneye olan özlem; annenin yaşlanması ve anneyi kaybetme endişesi; annenin değerinin anlaşılmasıyla doğan mahcubiyet, özür ve pişmanlık; anne için iyi dilekler ve dua temaları da şarkılarda karşımıza çıkmaktadır. Şarkılar incelendiğinde Kırgız kültüründe annenin ayrıcalıklı bir yerinin olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kırgız, foklor, şarkı, anne

Kaynakça

• AKSOY, Hüseyin (2019). Kırgız Destanlarında Kadın Tipler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi.
• ÇAVDAR, Sevda (2016). “Klâsik Türk Şiirinde Anne İmacının Ele Alınış Şekilleri”, Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1(2), 103-118.
• DIYKANBAYEVA, Mayramgül (2009). Kırgız Atalar Kültü Ve Kırgız Atalar Kültünün Yaşayan Kültüre Etkileri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• İNAN, Abdülkadir (1992). Manas Destanı, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• KAHRAMAN, Rabia (2017). Kırgız Türkçesinde Kadın Konulu Atasözleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi.
• NARINBAYEVA, Nurzhan Osmanovna (2016). “Totemy-Praroditel'nitsy V Kyrgyzskom Fol'klore,. Nauka İ Obrazovaniye Segodnya, (7 (8)), 19-23./ Нарынбаева, Н. О. (2016). Тотемы-Прародительницы В Кыргызском Фольклоре. Наука И Образование Сегодня, (7 (8)), 19-23.
• NURMATOV, Mirlanbek (2008).Kirgiz Türkçesindeki Deyimler (Aktarma-İnceleme), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• PAKER, K. Oya (2008). “Popüler Müzik, Günlük İdeoloji Ve Benlik İnşası: Sezen Aksu Şarkıları Üzerinden Bir İnceleme”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (34), 87-106.
• TOSUN, Hülya Yayla (2009). Cumhuriyet Dönemi Şiirinde Anne,(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi.
• VURAL, Feyzan Göher (2011). “Türk Kültürünün Aynası: Türküler”, Fine Arts, 6(3), 397-411.
• YILDIZ Kübra Altın (2018). Türk Kültüründe Atalar Kültü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• ABDIRAZAKOV, İlyaz (2018). Bar Bol, Apake, https://www.youtube.com/watch?v=sJiZaqaNHNg (Erişim Tarihi: 05.08.2022).
• AMANOVA, Roza (2016). Ata-Ene Kadırın Kim Bilet, https://www.youtube.com/watch?v=4nZcjj7utCg
• ATABEKOV, Mirbek (2017). Enekem, https://www.youtube.com/watch?v=amAbwaSVkUw
• AYTİEV, Kanatbek (2020). Apama Omur Bersin, https://www.youtube.com/watch?v=YfCciZtPvs8
• BAEKOV, Mirlan (2020b). Enem, Enem, https://www.youtube.com/watch?v=Hs0eOxXyzZs
• BAEKOV, Mirlan (2020a). Canım Apam, https://www.youtube.com/watch?v=VgZy_quQ4lM
• BATIROV, Suyun (2022). Enekem, https://www.youtube.com/watch?v=gUK0skrekKA
• BERDİBEKOV, Sancar (2022). Keçirgin Apa, https://www.youtube.com/watch?v=zOLQBTL5Twg
• CUMABEKOV, Ramis (2022). Apakem, https://www.youtube.com/watch?v=5Gbi4G84VPo
• DAMİRBEKOV, Temir (2017). Enekebay, https://www.youtube.com/watch?v=BkxMbT1jE5o
• DOBR (2017). Altın Apam, https://www.youtube.com/watch?v=ZINL19Iuzxo
• KALIKOV, Gülcigit (2018). Ene Cönündö Ballada, https://www.youtube.com/watch?v=huDI9QDAo_o
• KARİMOVA, Samara (2015). Men Düynönü Apam Menen Taanıgam https://www.youtube.com/watch?v=J9WfibIczCA
• KAYRATOVA, Anjelika (2020). Apakem, https://www.youtube.com/watch?v=OmHbvwad0sk
• MIRZA, Zamir (2017). Allo, Apa, https://www.youtube.com/watch?v=b7hTyQLFrC8
• MOMUNOV, Bayış (2022). Beyişim apam, https://www.youtube.com/watch?v=Z7nBr29smzk
• NASİP, Nurlan(2015). Apakemdin Maanayı, https://www.youtube.com/watch?v=AzwgIc2__Ho
• NAZMİ (2016). Apakebay, https://www.youtube.com/watch?v=T_JYxgod7No
• OMOR, Sabina (2020). Altın Apam, https://www.youtube.com/watch?v=XT2hCqhK1yM
• PRİMBERDİEV, Kayrat (2016). Apam Üçün, https://www.youtube.com/watch?v=SSQTq7JphJI
• RAYIMBEKOVA, Dilbar (2020). Apake Irlarıñdı Ukkum Kelet, https://www.youtube.com/watch?v=2uvE-XU-pCk
• SADIRALİEV, Sultan (2012). Apakem, https://www.youtube.com/watch?v=U_D89ufW3ZU
• SAGINIÇ (2021). Sagındım, Apa, Sizdi, https://www.youtube.com/watch?v=40531-HaJIY
• SATILGANOVA, Gülnur (2008). Apakem, https://www.youtube.com/watch?v=y8q-qtEHEVA
• ŞAMŞİEV, Azamat (2020). Apaga Taarınganga Bolboyt Eken, https://www.youtube.com/watch?v=PMUnJq7RRKw
• ŞER, Aydin (2020). Apakebay, https://www.youtube.com/watch?v=Bh5AufmdGf4
• TİLEKEEVA, Dinara (2019). Apam Menen Atama, https://www.youtube.com/watch?v=PyCpldUj2OU
• TİLEKEEVA, Dinara (2020). Apama, https://www.youtube.com/watch?v=jt33em8cxuM
• TİLENBAEV, Elzar (2013). Asıl Cansıŋ Apakem, https://qmuz.kz/yrlar2019/9782-jelzar-tilenbaev-asyl-zhansyn-apakem.html
• TİLENOV, Toygonbay(2020). Apakem, https://www.youtube.com/watch?v=q4E1MBrTAA4
• TUMONBAEV, Ernis (2022). Apakem, https://www.youtube.com/watch?v=mET5n63N3hc