DOĞU TÜRKİSTAN’DA UYGURCANIN GELECEĞİ: ÇOCUK GAZETELERİ İLE KÜLTÜREL VE DİLSEL SÜREKLİLİĞİN SAĞLANMASI

Yıl 2024, Sayı: ÖZEL SAYI, 21 - 28, 31.12.2024

Ayça İşbilen

https://doi.org/10.59182/tudad.1576755

Öz

Uygurca, UNESCO’nun hazırlamış olduğu “Tehlike Altındaki Diller Atlası”nda yer almasa da uzun süredir iç ve dış tehditlere direnerek hayatta kalma mücadelesi vermekte olan bir Türk lehçesidir. Türk dilinin ve kültürünün yayılmasına öncülük eden Uygurcanın yaşaması, gelecek nesillerin kendilerini ve birbirlerini tanımaları için hayatî bir önem taşımaktadır. Çünkü dil, sadece bir iletişim aracı olmanın ötesinde kültürel kimliği ifade eden duygusal ve sosyal becerileri güçlendiren bir vasıtadır. Bu sebeple dili güvence altına almak bir milleti ortak geleceğe hazırlama yolunda atılacak ilk adımdır. Bu temel amaç doğrultusunda, gazetelerin tarih boyunca üstlendikleri işlev göz önünde bulundurularak tarihimizdeki ilk çocuk gazetesinin kuruluş amacından ilham alan çalışmamız, Uygurcanın yaşaması için somut bir öneri sunmaktadır. Bu bağlamda çocuk gazetelerinin, genç nesiller arasında dilin yaygınlaşmasında, dile karşı duyarlılık geliştirilmesinde ve dilin itibar kazanmasında etkili olacağı öngörülmektedir. Doğu Türkistan’da çocukların kendi kültürlerine olan aidiyet duygusunu artırmak, kültürel mirası korumak ve gelecek nesillere aktarmak amacıyla hazırlanan çalışma, toplumun sosyal bağlarını güçlendirmek ve dilin sürekliliğini teşvik etmek için umut verici bir perspektif sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Türkistan, Uygurca, kültürel miras, çocuk gazetesi, kültür, dil

Kaynakça

• Alptekin, İ. Y. (1975). Doğu Türkistan davası. Otağ Yayınları.
• Ayhan, B. (2008). Olağanüstü durumlarda toplumsal dayanışma ve bütünleşmeye basının katkısı: milli mücadele dönemi Türk basını. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(19), 75-99.
• Bayram, Y. (2005). Türk edebiyatının ilk çocuk dergisi: mümeyyiz (1869-1870). Hece (Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı), 9(104-105), 484-500.
• Buğra, M. E. (1952). Doğu Türkistan: tarihi, coğrafi ve şimdiki durumu. Güven Basımevi.
• Crystal, D. (2010). Dillerin katli (G. Cansız, Çev.). Profil Yayıncılık.
• Doğan, L. (2014). Uygur Türkçesi grameri. Parafiks Yayınevi Emet, E. (2007). Doğu Türkistan’da çift dilli eğitim. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICANAS 38), Ankara.
• Işık, S. ve Köktürk, Ş. (2024). Tanzimat Dönemi’nde gazetecilik ve haber çevirileri üzerine bir inceleme. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, (13), 42-57. https://doi.org/10.48131/jscs.1479709 Kahya, H. (2024). Mümeyyiz çocuk dergisinde (1869-1870) ideal ve gerçek çocukluk. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, (23), 1-20. https://doi.org/10.21021/osmed.1369647
• Kaplan, M. (1983). Kültür ve dil. Dergah Yayınları.
• Nettle, D. ve Romaine, S. (2002). Kaybolan sesler: dünya dillerinin yok oluş süreci (H. Özgür Turgan, Çev.). Oğlak Yayınları.
• Ögel, B. (2001). Dünden bugüne Türk kültürünün gelişme çağları. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Şimşek, H. (2002). Tanzimat ve mutlakiyet dönemi çocuk dergilerinin eğitim açısından incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Tokgöz, O. (1981). Temel gazetecilik. 100. Doğum Yılında Atatürk'e Armağan Dizisi: 19. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Tuna, A. (2012). Doğu Türkistan'da asimilasyon ve ayrımcılık. İHH İnsani Yardım Vakfı Yayınları.
• Türeli, G. G. (2023). Tanzimat döneminin eğitim vizyonu bağlamında Osmanlı'da çocuk gazete ve dergileri. B. F.
• Sarıkaya (Edt.), İletişim ve Medya Alanında Uluslararası Araştırmalar XVII (ss.15-27), Eğitim Yayınevi