UYGUR TÜRKLERİNDE MUTFAK KÜLTÜRÜ

Yıl 2024, Sayı: ÖZEL SAYI, 51 - 78, 31.12.2024

Remziye Kasım

https://doi.org/10.59182/tudad.1586362

Öz

Geniş coğrafyalara hükmetmiş olan Türk milleti, asırlar boyunca varlığını sürdürmüş ve sürdürmekte olan bir millettir. Kendilerine has bir yaşam şekli ve köklü bir kültür geleneği vardır. Böyle bir millet için yapmış olduğu sık göçler dolayısıyla her ne kadar “göçebe bir toplum” ifadesi kullanılsa da görüşümüzce çokta etik değildir. Onlar, farklı coğrafyalara yapmış olduğu göçlerle karşılaştığı toplumlardan etkilenmiş ve etkilemiş kültür şeklini daha geniş alanlarda yaşatmıştır. Biz bu çalışmada Türklerin ana yurdu olan Doğu Türkistan bölgesinin yani Uygur Türklerinin mutfak kültürünün köklerine inip geniş bir coğrafyada nasıl yaşatıldığını sunmayı amaçladık. Çalışmanın oluşum aşamasında sırasıyla üzerinde durulmuş olan konular şu şekildedir; Uygur mutfak kültüründe sofra düzeni ve sofra adabı, Uygurlarda sabah, öğlen ve akşam yemeği kültürü, Mutfak kültürünün yaşam sürecini oluşturan geçiş dönemlerindeki yeri yani doğum, düğün, ölüm gibi geçiş dönemlerinde uygulanan mutfak kültürü ve mutfak kültürünün dini ritüeller açısından yeri başlıklarıyla Uygur mutfak kültürünün yaşam içerisinde nasıl uygulandığı üzerinde durulmuştur. Çalışmanın ileriki aşamalarında Uygur mutfağında yer alan belli başlı yemekler tüm detaylarıyla alt başlıklar şeklinde verilmiş tek tek görseller eşliğinde açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Uygur Türklerinde Mutfak Kültürü, Sofra Düzeni ve Sofra Adabı, Yemek Öğünleri, Geçiş Dönemleri, Dini Ritüellerde Yemek Kültürü, Yemek Çeşitleri

Etik Beyan

Etik beyan gerektiren bir durum yoktur.

Destekleyen Kurum

yok

Kaynakça

• Abudukelimı, B. (2006). Uygur Türklerinin dinî inanışları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi.
• Bingöl, R. (2017). 6000-yıllık tarih: Uygur mutfağı. https://www.aksam.com.tr/pazar/6000-yillik-tarih-uygur-mutfagi/haber597570 (Erişim Tarihi: 02.07.2024).
• Bulut, M. (2017). Geçiş ritüellerinden doğum: sağaltım yolları. Journal of Turkish Studies, 12(21), 21-132.
• Ersoy, Y. (2020). Türk mutfak kültürü. Türk Tarihi ve Kültür Araştırmaları. https://www.altayli.net/turk-mutfak-kulturu.html#_edn15 (Erişim Tarihi: 12.11.2024).
• Göktürk, N. (2005). Geleneksel Doğu Türkistan Uygur mutfak kültürü. Mart Matbaacılık.
• Göktürk, N. (2022). Doğu Türkistan Uygur mutfağı: Doğu Türkistan Uygur mutfağında çaylar. https://www.youtube.com/watch?v=MWeNMxyyK4w&t=139s (Erişim Tarihi: 22.02.2024).
• Göktürk, N. (2022). Doğu Türkistan Uygur mutfağı: Doğu Türkistan Uygur mutfağında muhteşem “Cermen”. https://www.youtube.com/watch?v=TJGJhcDglRE (Erişim Tarihi: 05.08.2024).
• Göktürk, N. (2022). Doğu Türkistan Uygur mutfağı: Doğu Türkistan Uygur mutfağında buhar katmeri (Yutağza). https://www.youtube.com/watch?v=LT1Fv5BrKY8 (Erişim Tarihi: 16.08.2024).
• Göktürk, N. (2022). Doğu Türkistan Uygur mutfağı: şifa deposu yonca mantısı “Kök Çoççüre”. https://www.youtube.com/watch?v=fT-YhfXH8OI (Erişim Tarihi: 15.09.2024).
• Göktürk, N. (2022). Doğu Türkistan Uygur mutfağı: şifalı sütlü çay. https://www.youtube.com/watch?v=ufqsjy_s7to&t=3s (Erişim Tarihi: 01.02.2024).
• Göktürk, N. (2022). Doğu Türkistan Uygur mutfağı: yomdan (çağla ile mısır unu çorbası). https://www.youtube.com/watch?v=3cBqnkhGdZ8 (Erişim Tarihi: 05.08.2024).
• Gönel Sönmez, T. (2016). Geleneksel bayramların halk hayatındaki rolü. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi 2016(7), 143-147.
• Has Hacib, Y. (2000). Kutadgu Bilig. Romanlaştıran: Yarmuhammet Tahir Tuğluk. Xinjiang Üniversitesi Yayınları.
• İlban, M, vd. (2021). Türkistan’dan günümüze Türk mutfak kültürünün gelişimi: geleneksel Türk mutfağının günümüz yeme-içme alışkanlıklarındaki yeri. Türk Dünyası Araştırmaları. 127(251), 269-288.
• Kasım, M. (2020). Türkistan’daki Türk medeniyetinin yükselmesi ve düşüşü üzerine. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (48), 132-152.
• Kaşgarlı, S. M. (2022). Uygur Türklerinde düğün koşakları. http://www.gokbayrak.com/dergi-sayfalari/714 Gökbayrak (Erişim Tarihi: 03.04.2024).
• Kocasavaş, Y. (2016). Eski Türklerde yas ve ölü gömme âdetleri. Türkler, (3), 67-75.
• Öger, A. (2012). Uygur Türklerinin doğum âdetleri. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(1), 1679-1694.
• Öger, A. ve İnayet, A. (2013). Uygur Türklerinde Ölüm ile İlgili İnanış ve Adetler. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 1(2) 2013, 49-64.
• Özdemir, A. (2024). Kahvaltı nedir? https://www.academia.edu/51516499/Kahvalt%C4%B1_Nedir (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
• Saka, E. (2009). Uygur Mutfak kültürü ve yemekleri. Eser Saka Yayınevi.
• Şahin, A. (2022). Uygur Mutfağı. https://m.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/adnan-sahin/627021.aspx (Erişim Tarihi: 15.09.2024).
• Tanay, Y. (2018). Uygurların gelenek ve görenekleri. https://www.tahtapod.com/tarih/uygurlarin-gelenek-ve-goerenekleri (Erişim Tarihi: 05.09.2024).
• Turan, A. (1982). Uygur Türklerinde yeme usulü ve yemek araçları. Erciyes Dergisi, (48), 1-15.
• Mide Mühendisi. (2019). Türkistan pilavı nedir? https://midemuhendisi.blog/turkistan-pilavi-nedir/ (Erişim Tarihi: 08.09.2024).
• China Radio International. (2013). Uygurların düğün gelenekleri. https://turkish.cri.cn/794/2013/07/01/1s149795.htm (Erişim Tarihi: 17.09.2024).
• Kahvaltı saati. (2017). Kahvaltının Tarihi Geçmişi.https://www.kahvaltisaati.com/kahvaltinin-tarihi-gecmisi. (Erişim Tarihi: 24.10.2024).
• Kayseri Haber. (2017). Orta Asya ekmeği nan’a ilgi. https://www.kayserihaber.com.tr/haber/orta-asya-ekmegi-nana-ilgi-29885.html (Erişim Tarihi: 08.09.2024).