A LEADİNG NAHW SCHOLAR IBN HISHAM AND HİS WORK “el-CAMI‘U’S-SAGIR”

Yıl 2018, Sayı: 5, 97 - 117, 10.06.2018

Yusuf Seller

Öz

Ibn Hisham al-Ansari, -who studied syntax (nahiv) of
Arabic - was born in Cairo which had turned out to be a center for culture and
science under Mamluks. Rarely did he leave Cairo where he availed brilliant
scholars of his era, thanks to whom his fame went beyond the borders while they
were still alive. Ibn Hisham, who Ibn Haldun called “more like a grammarian
than Sîbeveyh”, put forth many works. His prolificacy in discipline produced el-Câmi‘u’s-sağîr
fî’n-nahv which marked Ibn Hisham’s depth and authenticity in syntax
(Nahv).

Anahtar Kelimeler

Ibn Hisham, el-Câmi‘u’s-sağîr, syntax, method, Arabic

ÖNDE GELEN BİR NAHİV ÂLİMİ OLARAK İBN HİŞÂM VE EL-CÂMİ‘U’S-SAĞÎR ADLI ESERİ

Öz

İbn Hişâm el-Ensârî, Memlükler idaresinde bir ilim ve
kültür merkezine dönüşen Kahire’de dünyaya gelmiştir. Hayatı boyunca Kahire’den
nâdir ayrılan İbn Hişâm, döneminin önemli âlimlerinden istifade etmiştir. İbn
Hişâm’ın henüz hocaları hayattayken nahiv ilmindeki ünü memleketinin
sınırlarını aşmıştır. İbn Haldun tarafından “Sîbeveyh’ten daha nahivci” olarak
nitelendirilen İbn Hişâm’ın ilimdeki üretkenliğinin en büyük göstergesi geriye
bıraktığı çok sayıda eseridir. İşte, onun ilimdeki bu üretkenliğinin meyvelerinden
biri de el-Câmi‘u’s-sağîr fî’n-nahv adlı eseridir. Bu eser, İbn
Hişâm’ın nahiv ilmindeki derinliğinin ve özgünlüğünün bir vesikasıdır.

Anahtar Kelimeler

İbn Hişâm, el-Câmi‘u’s-sağîr fi’n-nahv, nahiv, metot, Arapça

Kaynakça

• el-Alevî, İ. (ty.). Sirâcu’l-munîr li’l-Câmi‘i’s-sağîr. Süleymaniye Ktp., Şehit Ali Paşa, no: 932.
• ‘Isam, N. (1989). İbn Hişâm el-Ensârî hayâtuhû ve menhecuhû en-nahvî. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye.
• Çelebi, K. (ty.). Keşfu’z-zunûn an esâmi’l-kutubi ve’l-funûn. Kilisli Muallim Fırat, Şerafettin Yaltkaya (tsh.). Dâru ihyâi turasi’l-‘Arabî.
• el-Askalânî, (ty.). ed-Duraru’l-kâmine fi ‘ayâni’l-mieti’s-sâmine. (C. 4). Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-‘Arabî.
• el-Buhârî, İ. (1998). Sahihu’l-Buhârî. Ebû Süheyb el-Kerâmî (thk.). Riyâd: Beytu’l-efkâr.
• el-Endelûsî, E. (2010). Tefsîru’l-bahri’l-muhît. (C. 4). 3. bs., Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye.
• el-Ensârî, İ. (1968). el-Câmi‘u’s-sağîr fî’n-nahv, Muhammed Şerîf Saîd ez-Zeybâk (thk.). Dımaşk: Mektebetu Halbûnî.
• el-Ensârî, İ. (1980). el-Câmi‘u’s-sağîr fî’n-nahv. Ahmed Mahmûd Hermîl (thk.). Kahire: Mektebetu’l-hancî.
• el-Ensârî, İ. (1986). Tahlîsu’ş-şevâhid ve telhîsu’l-fevâid. Abbâs Mustafa es-Sâlihî (thk.). Beyrut, Dâru’l-kutubi’l-‘Arabî.
• el-Ensârî, İ. (1999). Muğni’l-Lebîb ‘an kutubi’l-e‘arîb. Berekât Yusûf Hebbûd (thk.). Beyrut: Dâru’l-erkâm.
• el-Ensârî, İ. (2010). Şerhu Katri’n-nedâ. Emîl Bedi‘ Yâkub (thk.). 3. bs., Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye.
• el-Ensârî, İ., (2013). Evdahu’l-mesâlik ilâ elfiyyeti İbn Mâlik. (C. 4). Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd (thk.). Beyrut: Mektebetu’l-‘asriyye.
• Feccâl, M. (1997). es-Seyru’l-hasîs ilâ istişhâdi bi’l-hadis fi’n-nahvi’l-‘Arabî. (C. 2). Riyâd: Edvâu’s-selef.
• el-Hâşimî, A. (2012). Kavâ‘idu’l-esâsiyye li’l-lugati’l-‘Arabiyye. Muhammed Ahmed Kâsım (thk.). Beyrut: Mektebetu’l-‘asriyye.
• el-İskenderî, T. (2018). el-İşâra fi’n-nahv ve şerhuhâ telhîsu’l-ibâre fî şerhi’l-işâre. Mahmûd Muhammed el-‘Âmûdî (thk.). Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye.
• el-Meydânî, (1990). Mecme‘u’l-emsâl. Kusay el-Husayn (Haz.). Trablus: Mektebetu mişkâti İslâmiyye.
• es-Safedî, S.(1998). ‘Ayânu’l-asr ve ‘Avânu’n-nasr. (C. 6). Ali Ebu Zeyd (thk.). Dımaşk: Dâru’l-fikr.
• es-Sehavî, M. (1992). ed-Dav’ul-lâmî li ehli’l-karni’t-tâsi‘. Beyrut: Dâru’l-cîl.
• es-Subkî, T. (1918). Tabâkâtu’l-şâfiyeti’l-kubrâ. Muhammed et-Tannâhî (thk.). Kahire: Dâru’l-ihyâi’l-kutubi’l-‘Arabiyye.
• es-Suyûti, C. (1967). Husnu’l-muhâdara fi târihi Mısra ve’l-Kâhire, Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim (thk.). Suriye: Dâru’l-ihyâi’l-kutubi’l-‘Arabiyye.
• es-Suyûti, C. (1979). Buğyetu’l-vu‘ât fî tabakâti’l-luğaviyyîn ve’n-nuhât. (C. 2), 2. bs., y.y: Daru’l-fikr.
• eş-Şevkânî, M. (ty.). Bedru’t-tâli‘ bi mehâsini men ba‘de’l-karni’s-sâbi‘. (C. 2), Kahire: Dâru’l-kutubi’l-İslâmiyye.
• et-Tunûsî, İ. (ty.). Mukaddime. y.y, Dâru’n-nehdâ.
• İbn ‘Imâd, A. (1996). Şezerâtu’z-zeheb fî ahbârî men zeheb. Mahmud Arnavut (thk.). (C. 10), Beyrut: Daru İbn Kesîr.
• İbn Muflih, B. (1990). el-Maksadu’l-erşed fî zikri ashâbi imam Ahmed. Abdurrahman el-Useymin (thk.). Riyâd: Mektebetu’r-reşîd.
• Nîl, A. (1985). İbn Hişâm el-Ensârî âsâruhû ve mezhebuhû en-nahvî. Riyâd: Câmi‘atu Melik Su‘ûd.
• Özbalıkçı, M. (1999). İbn Hişâm en-nahvî, DİA içinde, (C. 20, ss.74-77) İstanbul: TDV.
• Sancak, Y. (1999). İbn Hişâm el Ensârî Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Gramerle İlgili Bazı Görüşleri ve Tercihleri Üzerine Bir Deneme. AÜİFD, 14, 201-218, Ankara.
• Seller, Y. (2015). İbn Hişâm’ın el-Câmi‘u’s-Sağîr Fi’n-Nahv Adlı Eserinin Metot Açısından İncelenmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sezer, İ. (2000). İbn Hişâm ve Muğni’l-Labîbî. Konya.
• Tantâvî, M. (1995). Neş’etu’n-nahvi ve târîhu eşheri’n-nuhât. Kahire, Dâru’l-me‘ârif.
• Yiğit, İ. (2004). Memlükler. DİA içinde, (C. 19, ss.90-97), Ankara: TDV.