Çocukluk Dönemi Gelişim Özellikleri ve Din Eğitimi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir Araştırma.

Yıl 2018, Sayı: 6, 51 - 93, 30.12.2018

Ahmet Ali Çanakçı

Öz

Bu
çalışmada, çocukluk dönemi gelişim özellikleri ve din eğitimi, sorun-çözüm
önerileri bağlamında incelenmiştir. Yöntem olarak literatür taraması ve görüşme
tekniklerinden faydalanılmıştır. Ayrıca konuyla ilgili yapılan benzer
çalışmaların bulgularından da yararlanılmıştır. Bunlarla birlikte araştırmada,
çocukluk dönemi gelişim evreleri/alanları, özellikleri ve din eğitimi üzerinde
etkili olan faktörler ile ilgili genel bir durum tespiti yapılarak, bu süreçte
karşılaşılan sorunlara yer verilmiştir. Bu bağlamda, çocukluk dönemi din
eğitiminde karşılaşılan sorunlar konusunda; anne-baba tarafından eğitim
sürecinin iyi yönetilememesi, çocuğun gelişim özelliklerinin bilinmemesi/dikkate
alınmaması, buna göre farklı yöntemlerin kullanılmaması, anne-baba ve
eğitimcilerin çocuğun özdeşim kurabileceği rol model olamamaları, değer
transferinin yapılamaması, çocuğun ben-merkezcilikten kurtulamaması, kuşak
çatışması, görev ve sorumluluk bilincinin kazandırılamaması, sevgi merkezli
yaklaşımdan uzaklaşılması, kitle iletişim araçlarının verimsiz kullanımı,
engellilere yönelik din eğitimindeki aksaklıklar ve bu eğitimin istenilen
düzeyde olmamasıyla ilgili bulgulara/sonuçlara ulaşılmış ve bunların çözümüne
yönelik pedagojik öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, çocukluk dönemi, gelişim alanları, gelişim özellikleri, din eğitimi, sorunlar, öneriler

Childhood Developmental Characteristics and Religious Education: A Study on Problems and Solution Proposals

Öz

In
this study, the developmental characteristics of childhood period and religious
education were examined in the context of problems and solutions.As a method,
literature review and interview techniques were used. Findings of similar
studies on the subject have also been utulized. In addition to these, a general
situation related to childhood developmental stages / areas, characteristics
and factors affecting religious education were determined and problems
encountered in this process were included. In this context, the problems
encountered in childhood religious education; not to manage the educational
process well by parents, not to know/take into the consideration the
developmental characteristics of child and not to use different methods
accordingly to this, not to be the

role
model that parents and educators can identify with the child the lack of a sense of
responsibility, the eliminaiton of the love-centered approach, the inefficient
use of mass media, the disabilities in religious education for the disabled
people, and the findings related to the lack of
this education were reached and pedagogical suggestions were provided to solve
these problems.

Anahtar Kelimeler

Child, childhood, developmental areas, developmental characteristics, religious education, problems, suggestions

Kaynakça

• Ang, L. (ed.) (2014). The early years curriculum. Cornwall: Printed and bound Great Britain by TJ İnternational Ltd.
• Arslantürk, Z. (2001). Sosyal bilimciler için araştırma metod ve teknikleri. İstanbul: Çamlıca.
• Ataseven. A. (1996). “Nasıl bir aile”, İslam’da aile ve çocuk terbiyesi 2. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Atik, A. (2015). Dini gelişim kuramlarının din eğitimi bağlamında genel bir bakış. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 4(3), 728-743.
• Ay, M. E. (1996). Ailede verilecek din eğitiminde genel prensipler. İslam’da aile ve çocuk terbiyesi 2 içinde (ss.362-374). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Ay, M. E. (2008). Din eğitiminde mükâfat ve ceza. İstanbul: Gül Yurdu Yayınları.
• Aydın, M. Z. (2009). Ailede ahlâk eğitimi, R. Doğan ve R. Ege (Ed.). Din eğitimi el kitabı içinde. Ankara: Grafiker.
• Aydın, M. Z. (2012). Ailede din eğitimi. İstanbul: Timaş.
• Aydın, M. (2007). Çocuk eğitiminde kur’an kıssalarının önemi. SAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi. 14, 69-76.
• Bahçekapılı, M. (2018). Din öğretiminde kullanılacak dil. Mehmet Bayyiğit, Mehmet Özkan, Ahmet Ali Çanakcı ve Asem Hamdy Ahmed Abdelghany (ed.) Din anlatımında din dili çalıştayı. Balıkesir: Balıkesir Büyükşehir Belediyesi.
• Bahçekapılı, M. (2011). Din ve ahlak eğitiminin ergenlerin kişilik gelişimine katkısı. Değerler Eğitimi Dergisi. 9(22), 7-42.
• Bahçekapılı, M. (2012). Türkiye'de din eğitiminin dönüşümü (1997-2012), İstanbul: İlke.
• Bahçekapılı, M. (2013). Yeni eğitim sisteminde seçmeli din dersleri. İstanbul: İlke.
• Bahçekapılı, M., Özkan M., Çanakcı, A. A., ve Asri S.(ed.) (2017). Din Eğitiminde Motivasyon ve Verimlilik Sempozyumu. Balıkesir: Balıkesir Büyükşehir Belediyesi.
• Başkonak, M. (2017a). Engelli bireylerin eğitiminde motivasyon ve verimlilik, Din eğitiminde motivasyon ve verimlilik sempozyumu. M. Bahçekapılı, M. Özkan, A. A. Çanakcı ve S.Asri (ed.). Balıkesir: Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kültür.
• Başkonak, M. (2017b). Erişilebilirlik ve Ulaşılabilirlik Uygulamaları ile Cami Mimarisine Yeni Bir Bakış: Engelsiz Cami Örneği, Çağımızda Cami Mimarisinde Arayışlar Uluslararası Sempozyumu içinde (ss.). Giresun: Giresun Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi.
• Başkonak, M. (2016). İşitme Engellilere Kur’an Öğretiminde Karşılaşılan Güçlükler ve İşitme Engellilere Özel Elifbâ: Elfabe, I. Uluslararası Engellilik ve Din Sempozyumu “Engellilik Bağlamında Dini Yaklaşım, Dini Başa Çıkma ve Din Eğitimi. İstanbul: Yeditepe Ofset Yayıncılık.
• Başkonak, M. (2014). Konuşan ellerin duyan gözlerle iletişimi: işaret dili ile din eğitimi, Din ve Hayat. 22, 154-158.
• Baymur, F. (1972). Genel psikoloji. İstanbul: İnkılâp.
• Bayraklı, B. (1996). Kur’an-ı Kerim’e göre çocuk terbiyesi. İ. Canan (Ed.). İslam’da Aile ve Çocuk Terbiyesi 2 içinde. İstanbul: Ensar.
• Bilgin, B. ve Selçuk, M. (2000). Din öğretimi özel öğretim yöntemleri kavramlar ilkeler yöntemler araç-gereç planlama uygulama. Ankara: Gün.
• Bayraklı, B. (1996). Kur’an-ı Kerim’e göre çocuk terbiyesi. İ. Canan (Ed.). İslam’da Aile ve Çocuk Terbiyesi 2 içinde. Ankara: Pegem.
• Bovet, P. (1958). Din duygusu ve çocuk psikolojisi. S.Odabaş (Çev.). Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Can, G. (2006). Kişilik gelişimi. Eğitim psikolojisi gelişim-öğrenme-öğretim içinde. (ed. Binnur Yeşilyaprak). Ankara: Pegem.
• Cebeci, S.(2015). Dini iletişim. İstanbul: İz.
• Clark, W. H. (1981). Çocukluk dönemi dini, N. Armaner (Çev.). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24, 175-185; http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/769/975 5. pdf Erişim Tarihi: 16.08.2017.
• Cüceloğlu, D. (2013). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi.
• Çamdibi, M. (1996). Ailede çocuğun ahlâkî terbiyesi. İ. Canan (Ed.). İslam’da Aile ve Çocuk Terbiyesi 2. İstanbul: Ensar.
• Çanakcı, A. A. (2017). Ergenlik/gençlik dönemi din eğitimi: sorunlar ve çözüm önerileri, 2. Uluslararası sosyal bilimler sempozyumu-din bilimleri. Antalya.
• Çevikoğlu, N. (1996). İslam’a göre çocuk terbiyesinde annenin yeri. İ. Canan (Ed.). İslam’da Aile ve Çocuk Terbiyesi 2. İstanbul: Ensar.
• Dam, H. (2014). Çocukluk Dönemi Din Eğitimi. M. Köylü (Ed.). Gelişimsel Basamaklarına Göre Din Eğitimi içinde (ss.13-64). Ankara: Nobel.
• Dodurgalı, A. (1998). Ailede çocuğun din eğitimi. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı. Erden, M. ve Akman Y. (2006). Eğitim psikolojisi. Ankara: Arkadaş.
• Ev, H. (2005). İlköğretim din kültürü ve ahlâk bilgisi derslerinde dramatizasyon-I. DEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, 29-55. Fidan, N. ve Erden, M. (t.y.). Eğitim bilimine Giriş. Ankara: Alkım.
• Gander M. J. ve Gardiner, H. W. (2015). Çocuk ve ergen gelişimi. A. Dönmez ve H. N. Çelen (Çev.). Ankara: İmge.
• Goldburg, P. (2016). Yapılandırmacı pedagoji ile din eğitiminde ufuk açıcı yaklaşımlar, S.Asri (Çev.). Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1, 107-116.
• Gündüz, T. (2014). Gençlik Dönemi Din Eğitimi. M. Köylü (Ed.). Gelişimsel basamaklarına göre din eğitimi içinde (ss.65-104). Ankara: Nobel.
• Heller, D. (1986). The children’s god. London: The University of Chicago.
• Holm, N. G. (2004). Din psikolojisine giriş. A. Bahadır (Çev.). İstanbul: İnsan.
• Hökelekli, H. (2016b). Çocuk, genç, aile psikolojisi ve din. İstanbul: DEM.
• Hökelekli, H. (2016a). Din psikolojisi. Ankara: TDV.
• Hökelekli, H. (2013). Psikoloji, din ve eğitim yönüyle insan değerler. İstanbul: DEM.
• Kara, M. (2016). Gençlerle gönül gönüle. Ankara: TDV.
• Keskin, D. (2017). Geleneksel Aileden Modern Aileye Geçiş Sürecinde Ailede Din Eğitimi Anlayışındaki Değişim. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Kılavuz, M. A. (2015). Ergenlerde özdeşleşme ve din eğitimi. Hayati Hökelekli (Ed.). Gençlik din ve değerler psikolojisi (ss.209-259). İstanbul: DEM. Kirkpatrick, L. A., & Shaver, P. R. (1990). Attachment Theory and Religion: Childhood Attachments, Religious Beliefs and Conversion. Journal for the Scientific Study of Religion, 29(3), 315-334.
• Koç, B. (2008). Çocuğun dinî gelişiminde rol model olarak anne ve baba. Dinî Araştırmalar, 11(31), 49-60.
• Koç. M. (2003). Gelişim ve din psikolojisi açısından ergenlik dönemi. Ekev Akademi Dergisi, 7(15), 113-132.
• Konuk, Y. (1994). Okul öncesi çocuklarda dini duygunun gelişimi ve eğitimi. Ankara: TDV.
• Köylü, M. (2014). Ailede din eğitimi, M. Köylü ve N. Altaş (Ed.). Din Eğitimi içinde (ss.30-348). İstanbul: Ensar.
• Köylü, M. (2004). Çocukluk dönemi dinî inanç gelişimi ve din eğitimi. AÜİFD, 45(11), 137-154.
• Köylü, M. ve Oruç, C. (2017). Çocukluk dönemi din eğitimi. Ankara: Nobel.
• Kulaksızoğlu, A. (2004). Ergenlik psikolojisi. İstanbul: Remzi.
• Küçük, H. (1996). Gayri Müslim cemiyetlerde yaşayan müslüman ailelerin problemleri ve çözüm yolları, İ. Canan (Ed.). İslam’da Aile ve Çocuk Terbiyesi 2 içinde. İstanbul: Ensar.
• Küçükkaragöz, H. (2006). Bilişsel gelişim ve dil gelişimi. B. Yeşilyaprak (Ed.). Eğitim Psikolojisi Gelişim-Öğrenme-Öğretim içinde (ss.81-15). Ankara: Pegem.
• Marcus, I. G. (1996). Ritulas of childhood. London: Yale University. Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. Haccac el-Kuşeyri. (1956). Sahih. C. 1-5, Beyrut.
• Nart. T. (1996). Rusya Federasyonu’na Bağlı Cumhuriyetlerde Aile ve Çocuk Terbiyesi, İslam’da Aile ve Çocuk Terbiyesi 2. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Okumuşlar, M. (2006). Din eğitiminde etkin bir yöntem olarak hikâye, SÜİFD, 21, 237-252.
• Oruç, C. (2014). Okul öncesi dönemde çocuğun din eğitimi. İstanbul: DEM.
• Oruç, C. (2010). Okul öncesi dönemde dinî duygunun kökenleri ve gelişimi. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10(3), 75-96.
• Oruç, C., Tecim, E. ve Özyürek, H. (2011). Okul öncesi dönem çocuğun kişilik gelişiminde rol modellik ve çizgi filmler. EKEV Akademi Dergisi, 15(48), 303-319.
• Öcal, M. (1999). Din eğitimi ve öğretiminde metodlar, Ankara: TDV.
• Öymen, M. N. R. (1975). Psikoloji, sosyoloji ve pedagoji açısından ahlak eğitimi ve ahlakın testle ölçülmesi. İstanbul: Yayımlar ve Basılı Eğitim Malzemeleri Genel Müdürlüğü.
• Özbek, A. (1988). Bir eğitimci olarak hz. muhammed SAV, Konya: Selam.
• Özbek, A. (1996a). Bir eğitim kurumu olarak ailenin önemi. İ. Canan (Ed.). İslam’da aile ve çocuk terbiyesi (ss.57-74). İstanbul: Ensar.
• Özbek, A. (1996b). Müzakereler. İslam’da aile ve çocuk terbiyesi. İstanbul: Ensar.
• Özdemir, S.(2017). Engelli bireylerin mânevî rehabilitelerinde iletişimin önemi, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 38, 137-159.
• Özdemir, Ş. (2002). Çocuğun din eğitiminde ailenin rolü, Din Eğitimi Araştırmalar Dergisi. 9, 113-131, isamveri.org/pdfdrg/D01239/2002_9/2002_09_OZDEMIRS.pdf, Erişim Tarihi: 08.06.2017.
• Öztürk, H. (1993). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Hatiboğlu.
• Uğurel Şemin, R. (1984). Gençlik psikolojisi. İstanbul: Acar Matbaacılık.
• Ülgen, G. ve Fidan, E. (1983). Çocuk gelişimi. İstanbul: Mili Eğitim.
• Peker, H. (1998). Din ve ahlâk eğitimi. Samsun: Aksi Seda.
• Peker, H. (2008). Din psikolojisi. İstanbul: Çamlıca.
• Peker, H. (2014). Namaz psikolojisi. Ankara: TDV.
• Sağlam, İ. (2006). Anne-baba dindarlığının çocuklar üzerindeki etkisi, Dindarlık olgusu (sempozyum tebliğ ve müzakereleri). Bursa: Kurav.
• Sağlam, İ. (2002). Hz. Peygamber’in çocuk eğitiminde öne çıkardığı hususlar. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. 11(2), 167-190.
• Sağlam, İ. (2013). Okul öncesi dönem ve din eğitimi. Yaygın din eğitimi sempozyumu II içinde. Ankara: DİB.
• Sağlam, İ. (2000). Okul öncesi eğitimde taklit etkinlikleri ve din eğitimi açısından değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. 9(9), 557-564.
• Saracho, O. N. (ed.) (2012). Contemporary perspectives on research in creativity in early chilhood education. North Carolina: Information Age.
• Selçuk, M. (2014). Çocuğun eğitiminde dini motifler. Ankara: TDV.
• Şentürk, H. (2010). Din psikolojisine giriş. İstanbul: İz.
• Şimşek, E. (2004). Çocukluk dönemi dinî gelişim özellikleri ve din eğitimi. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4(1), 207-220.
• Tavukçuoğlu, M. (1996). Yurtdışındaki türk ailelerinin sorunları. İslam’da aile ve çocuk terbiyesi 2. İstanbul: Ensar.
• Tirmizi, Ebû İsa Muhammed b. İsa es-Sevre. (1962). es-Sünen. C. 1-5. Mısır.
• Tosun, C. (2015). Din eğitimi bilimine giriş. Ankara: Pegem.
• Tuna, A. & Hayden, J. (ed.) (2010). Early chilhood programs as the doorway to social cohesion. Newcastle: Cambridge Scholars Publishing.
• Türer, O. (1996). Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın çocuk terbiyesine dair düşünceleri. islam’da aile ve çocuk terbiyesi 2. İstanbul: Ensar.
• Türk, E. (2014). Çocukluk döneminde duygusal gelişim ve din eğitimi. Marife. 3, 143-158.
• Twinem, D. (2008). The humongous book of preschool ideas.United States of America: I. Group Publishing.
• Vergote, A. (1978) Çocuklukta din, (E. Fırat, çev.). AÜİFD, 22, 315-329; http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/733/9354.pdf. Erişim Tarihi: 16.08.2017.
• Yavuz. K. (1983). Çocukta dini duygu ve düşüncenin gelişmesi. Ankara: DİB.
• Yavuzer, H. (2017). Çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi.
• Yeşilyaprak B. (ed.) (2006). Eğitim psikolojisi gelişim-öğrenme-öğretim. Ankara: PegemA.
• Yörükoğlu, A. (2003). Çocuk ruh sağlığı. İstanbul: Özgür.