Osmanlı Son Dönemi ile Cumhuriyet Dönemini İdrak Etmiş Bursalı Mutasavvıf Mûsikîşinaslar

Yıl 2023, Sayı: 15, 339 - 358, 28.06.2023

Şemsettin Çoban

https://doi.org/10.53112/tudear.1245564

Öz

İslam medeniyetinin düşünce sisteminin önemli bir bölümünü de tasavvufi düşünce oluşturmaktadır. Hz. Paygamber’den sonraki süreçte diğer ilim ve sanat dallarında olduğu gibi tasavvufi sahada da tedrici bir gelişim yaşanmıştır. İlerleyen yüzyıllarda bu alandaki kurumsallaşma ile birlikte pek çok pek eser vücûda getirildiği gibi dergâh çevreleri sanatsal alanda da İslam kültürünü besleyen önemli birer merkez halini almıştır. Zira Anadolu’nun İslamlaşma sürecinden başlamak üzere Cumhuriyet’in Dönemi’nin ilk yıllarına kadar cami ve medreselerle birlikte dinî kültürü şekillendiren bu müesseseler aynı zamanda sanatsal açıdan da yüzyıllarca zengin bir birikimi bünyesinde barındırmıştır. İşte bunlardan biri de dinî mûsikî sahasıdır. Osmanlı’nın kuruşundan son dönemine kadar Bursa dergâh çevrelerinde yüzlerce mutasavvıf musikişinas yetişmiş olup bu zatların isimleri şehrin dinî ve ilmî kültürüne ışık tutan vefeyatnâmelerin mûsikîşinas gülbünlerinde zikredilmiştir. Başta kıraat, mevlid, mi’râciyye mersiyye, formlarında olmak üzere dinî mûsikînin her iki sahasında meşk silsilesiyle yetişen yektâ mûsikîşinasların bir bölümü de Osmanlı son dönemi ile Cumhuriyet Dönemi’ni idrak etmiş şahsiyetlerdir. Makalemizde dinî mûsikî kültürü bağlamında her iki dönem arasında birer köprü şahsiyet olan mutasavvıf musikişinaslardan Mehmed Şemseddin Ulusoy, Mehmed Ali Tokuş, Ahmet Hüsamettin Fındıkoğlu ve Ahmet Canip Özbayraktar’ın hayatları Cumhuriyet Dönemi Bursa dinî mûsikî kültürüne hizmetleri açısından ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mutasavvıf, Mûsikîşinas, Şeyh, Bursa Dinî Mûsikî, Mersiyyehan, Mi’râciyyehan, Mevlidhan

Kaynakça

• Bursa İl Müftülüğü Ahmet Hüsamettin Fındıkoğlu Özlük Arşiv Dosyası.
• Düzen, Nevzat. Ahmet Canip Efendi’nin Hayatı, (Bursa: Basımevi Yok, 2009.
• Erhan, Mehmed Safiyyüddin. Bir Zamanlar Bursa’ydı, Bir Pâyitahtın Pâyimali. İstanbul: Sufi Kitap, 2006.
• Fahri, Ziyaeddin. “Bursa Müverrihlerinden Mehmed Şemseddin’in Hayatı ve Eserleri” Uludağ Bursa Halkevi Dergisi, Sayı 34, Bursa, 1941.
• Kara, Bursa’da Tarikatlar ve Tekkeler, Bursa: Osmangazi Belediyesi. Yay. 2017.
• Kara, Mustafa- Algül, Hüseyin. Ehl-i Beyt-i Mustafa Şehîd-i Kerbalâ ve Mersiyeler, İstanbul: Deren Matbaacılık, 2020.
• Ulusoy, Can. Taşrada Kent ve Aydın: Bursa Örneği (1930-1950), Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul, 2015, 201.
• Ulusoy, Mehmed Şemseddin, Âyine-i Diyâr-ı Şemsî, (El yaması, Mustafa Kara özel kütüphanesi)
• Ulusoy, Mehmed Şemseddin. (Gülzâr-ı Mısrî), Niyâzî-i Mısrî ve Bursa Mısrî Degâhı, Haz. Mustafa Kara, Serhat Gültaş, Sedat Akay. Bursa: Osmangazi Bel. Yay. 2021
• Ulusoy, Mehmed Şemseddin. Yâdigâr-ı Şemsî. (Haz. Mustafa Kara, Kadir Atlansoy), Bursa: Uludağ Yay. 1997.
• Ulusoy, Mehmed Şemseddin, (Dildâr-ı Şemsî), Niyâzî-i Mısrî’nin İzinde Bir Ömür Seyehat, (Haz. Mustafa Kara- Yusuf Kabakçı), İstanbul: Dergah Yay. 2016.
• Yücer, R. R. “M. Şemseddin Ulusoy”, Bursa Halkevi Dergisi, sy. 9, Bursa, 1937.