VAN GÖLÜ ÇEVRESİNDE ETNOARKEOLOJİK BİR ARAŞTIRMANIN HİKÂYESİ: KİL, SERAMİK EKOLOJİSİ, ÇANAK ÇÖMLEK VE URARTU’NUN MİRASI

Yıl 2019, Sayı: 1, 71 - 82, 30.12.2019

Atilla Batmaz

Öz

Bu yazı, halen devam etmekte olan ve arkeolojik, etnolojik, etnoarkeolojk, etnoarkeometrik, sanatsal, deneysel
ve mühendislik bilimlerinin bir araya getiren bir araştırmanın süreçleri hakkında bilgi vermektedir.
Proje, Urartu çanak çömleğinin araştırılması ve yeniden üretimi temelinde Van ve Bitlis illerinde gerçekleştirilmiştir.
Buradan hareketle söz konusu illerdeki bazı köylerde geçmişten beri devam eden geleneksel
seramik kap kacak üretimi belgelenmiş ve bu üretim faaliyetleri ışığında Urartu seramiğinin üretimi aydınlatılmaya
çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çanak çömlek, seramik üretimi, seramik etnoarkeolojisi, Urartu Krallığı

The Story of an Ethnoarchaeological Research Around Lake Van: Clay, Ceramic Ecology, Pottery, and the Legacy of Urartu

Öz

This paper represents the processes of an ongoing research around Lake Van Basin. The project has put various disciplines together such as archaeology, ethnology, ethnoarchaeology, ethnoarcheometry, art, experimental archaeology, and engineering. The main target of the research is to examine and re-produce the Urartian pottery by experimenting in the basin. Within this framework, the research has been carried out in the villages in Van and Bitlis, where the ceramic production processes continue in traditional ways. This methodology not only cast light on the Urartian pottery production, but also it allows to document today’s ceramic production activities in the region.

Anahtar Kelimeler

Pottery, ceramic production, ceramic ethnoarchaeology, Urartian Kingdom

Kaynakça

• Angle - Dottarelli 1990 Angle, M., Dottarelli, R., “Ethnoarchaeology at Uslu (Elazığ): A Preliminary Report on Contempopary Pottery Manufacture in Eastern Anatolia,” VII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 467-479. Angle - Dottarelli 1992 Angle, M., Dottarelli R., “Uslu Köy e la standardizzazione della ceramica”, Origini XV, 375-400. Bakır 1985 Bakır, T., “Ananevi Seramik Yapımına Doğu Anadolu’dan Bir Örnek; Erzurum Yiğittaşı Köyü’nden (Sos) Nazlı Nene Seramik Yapıyor”, IV. Ulusal El Sanatları Sempozyumu, 21-24 Kasım 1984, 35-53, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları. Bakır 2004 Bakır, T., “Domestic Pot Making in Yiğittaşı Village in Northeast Anatolia”, T.Takaoğlu (ed.), Ethnoarchaeological Investigations in Rural Anatolia, Vol. I, 67-76, İstanbul: Ege Yayınları. Batmaz 2016 Batmaz, A., “Van/Bardakçı Köyü’nde Seramik Pişirimi.” M. Cengil, P. Avşar Karabaş, and E. Derman (ed.), UGS 2016/Uluslararası Geçmişten Geleceğe Sanat Sempozyumu, Çorum: Hitit Üniversitesi, 59–66. Batmaz 2018 Batmaz A., “The Last Potter in the Village: The Story of a Local Potter in Van, Eastern Turkey”, Ceramics-Art and Perception 107, 143-148. Batmaz 2019 Batmaz A., “A Study of Urartian Red Glossy Pottery Production in Van, Turkey, Using Archaeological, Ethnoarchaeological and Experimental Archaeological Methods”, Ethnoarchaeology 11, 34-60, 2019. Batmaz - Özkan 2017 Batmaz, A., Özkan İ., “Archaeometric Investigation on Red Slip of Urartian Pottery.” Mediterranean Archaeology and Archaeometry 17/3, 149–162. Crane 1988 Crane, H., “Traditional Pottery Making in the Sardis Region of Western Turkey”, Muqarnas 5, 9-20. Çizer 2005 Çizer, S., “Antik Sinter Astarın Yeniden Canlandırılması: Günümüzde Terra Sigillata, Sanat-Tasarım, Mayıs-Haziran 2005, 110-121 Çizer 2013 Çizer, S., Terra Sigillata, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir. Çizer - Öney 2015 Çizer S., Öney, D., “Anadolu’da Kadın Üretimi Çarksız ve Fırınsız Çömlek Üretimi: Bir Etno-arkeolojik Yaklaşım”, D. Karakaya ve T. G. Little (ed.), XI.AIECM3 Uluslararası Ortaçağ ve Modern Akdeniz Dünyası Seramik Kongresi Bildirileri, 19-24 Ekim 2015, Antalya/XI.AIECM3Congress on Medieval and Modern Period Mediterranean Ceramics Proceedings, 19-24 October, Antalya, Cilt 1, 161-169. Erdem 2014 Erdem, A. Ü., “Urartu Kalelerinde Çanak Çömleğin Depolanmasıyla İlgili Uygulamalar”, A. Özfırat (ed.), Arkeolojiyle Geçen Bir Yaşam İçin Yazılar Veli Sevin’e Armağan SCRIPTA, Essays in Honour of Veli Sevin A Life Immersed in Archaeology, 147–153, İstanbul: Ege Yayınları. Ertuğ 2014 Ertuğ, F., “Pottery Production at Uslu in the Elazığ Region,” T.Takaoğlu (ed.), Ethnoarchaeological Investigations in Rural Anatolia, vol. I, 77-96, İstanbul: Ege Yayınları. Güner 1988 Güner, G., Anadolu’da Yaşamakta Olan İlkel Çömlekçilik, İstanbul: Ak Yayınları Kültür Serisi 16–5. Hopkins 2003 Hopkins, L., Archaeology at the North-East Frontier, IV, An Ethnoarchaeological Study of Sos Höyük and Yiğittaşı Village, Ancient Near Eastern Studies Supplement 11, Louvain, Paris, Dudley, MA: Peeters. Israyelyan 1971 Israyelyan, M., From the History of the Town-Fortress Erebuni, Yerevan. Kleindienst - Watson 1956 Kleindienst, M., P. J., Watson, “Action Archaeology’: The Archaeological Inventory of a Living Community”, Anthropology Tomorrow 5/1, 75–78. Koşay - Ülkü 1963 Koşay, H. Z., Ülkü A., “Anadolu’da İptidai Çanak-Çömlekçilik”, Türk Etnografya Dergisi V-1962, 89-93. Köşklü 2005 Köşklü, Z., “Eski Erzurum Mutfağında Tandır: Yapılışı Kullanımı ve Doğu Anadolu’daki Yeri Üzerine”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt 5/2, 155-177. Köşklü 2006 Köşklü, Z., “Household Clay Pit Ovens in Northeast Anatolia”, T.Takaoğlu (ed.), Ethnoarchaeological Investigations in Rural Anatolia, Vol. 3, 45-57, İstanbul: Ege Yayınları. Martirosyan 1974 Martirosyan, A. A., Argishtikhinili, Izdatel’stvo Akademia Nauk Armianskoi SSR, Yerevan. Özkan-Kahraman-Batmaz (Baskıda) Özkan, İ., Kahraman, D., Batmaz A., “Production Experiments on the Red Slip of Urartian Pottery Using Modern Techniques”, A. Batmaz ve A. Erdem Otman (ed.), I. Doğu Anadolu Arkeolojisi (DARK) Çalıştayı: Prehistorik Dönemlerden Demir Çağların Sonuna Kadar Doğu Anadolu/Eastern Anatolian Archaeology Workshop I: From Prehistoric Times to the End of Iron Ages, Ege University, 11-12 February, İzmir, Ancient Near Eastern Supplement Series (Baskıda). Piotrovsky 1952 Piotrovsky, B. B., Karmir Blur II: Resultatı Raskopok 1949–1950 Godov. Yerevan: Akademia Nauk Armianskoi SSSR. Stark 2003 Stark, M. T., “Current Issues in Ceramic Ethnoarchaeology”, Journal of Archaeological Research 11/3, 193-242. Tekök-Biçken 2000 Tekkök-Biçken, B., “Pottery Production in the Troad; Ancient and Modern Akköy” Near Eastern Archaeology 63/2, 94-101. Tekkök 2004 Tekkök, B., “The Pottery Worksshops at Eceabat in Northwest Anatolia: The Hellenistic and Roman Traditions Continue,” T. Takaoğlu (ed.), Ethnoarchaeological Investigations in Rural Anatolia, Vol. I, 97-114, İstanbul: Ege Yayınları. Yalgın 1940 Yalgın R., “Çok İptidaî Çömlekçilik”, Türk Tarih, Akeologya ve Etnografya Dergisi IV, 193-201.