Yukarı Göklü Nekropolü’nden Bir Grup Kaideli Çanak (Meyvelik) ve Bardak

Yıl 2021, Sayı: 3, 71 - 89, 25.12.2021

Fuat Türker

Öz

Bu makalede Yukarı Göklü Nekropolü’nden yirmi dört adet meyvelik on üç adet bardak çalışılmıştır. Meyvelikler ve bardaklar nekropolün, M.1, M.2 ve M.3 oda mezarlarında ele geçmiştir. Meyvelikler kendi içinde alçak ve yüksek kaideliler olmak üzere ikiye ayrılır. Bardaklar ise açık ağızlılar ve kapalı ağızlılar olmak üzere çeşitlilik gösterir. Meyvelik ve bardaklar tipolojik ve teknik olarak birbirleri ile benzerdir. Yukarı Göklü Nekropolü meyvelik ve bardakları tipolojik ve üretim tekniği olarak Anadolu, Suriye ve Irak’ta bulunan bazı yerleşim yerleri ve nekropollerde ele geçen örneklerle de benzerlik gösterir. Yukarı Göklü Nekropolü’nden ele geçen meyvelik ve bardaklar çevre kültür bölgelerinin ETÇ I-II ve ETÇ III-IV evrelerinde görülenlerle paralellik gösterir. Bu bağlamda Yukarı Göklü Nekropolü’nün ETÇ I-II ve ETÇ III-IV evrelerinde Orta Fırat Havzası yerleşimleri içinde yer aldığı anlaşılmaktadır. Yukarı Göklü Nekropolü mezarlarında tespit edilmiş olan meyvelik ve bardakların hem çevre bölge kültürlerindeki kullanımı hem de buluntu durumları bunların günlük kullanımdan ziyade dini ritüellerde sunak veya ritüel kabı olarak kullanılmış olabileceği sonucuna götürmektedir. Ayrıca kapların mezarlardan ele geçmiş olması, bunların birer ölü armağanı olabileceğini de gösterir. Söz konusu verilerden Yukarı Göklü Nekropolü’nde Erken Tunç Çağı’nın oldukça güçlü olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yukarı Göklü Nekropolü, Erken Tunç Çağ, Meyvelik, Bardak, Ritüel

Destekleyen Kurum

Iğdır Üniversitesi

Proje Numarası

FEF0221Y01

Teşekkür

Iğdır Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri Koordinasyon Birimine desteklerinden dolayı çok teşekkür ederiz.

A Group of Based-Bowl (Fruit-stands) And Beaker from Yukarı Göklü Necropolis

Öz

In this article, thirteen beakers and twenty-four fruit-stands from Yukarı Göklü Necropolis were studied. The fruit-stands and beakers were found in chamber tombs M.1, M.2 and M.3 of the necropolis. The fruit-stands are divided into two as the ones with low and high base. The beakers vary as the ones with open and closed rims. The fruit-stands and beakers are typologically and technically similar to each other. The fruit-stands and beakers of the Yukarı Göklü Necropolis are similar in typology and production technique with the examples found in some settlements and necropolises in Anatolia, Syria and Iraq. The fruit-stands and beakers unearthed from the necropolis show parallelism with those seen in EBA I-II and EBA III-IV phases of the surrounding cultural regions. In this context, it is understood that Yukarı Göklü Necropolis was included in the settlements of Middle Euphrates Basin during EBA I-II and EBA III-IV. The use of fruit-stands and beakers found in the tombs of Yukarı Göklü Necropolis both in the cultures of the surrounding region and their finding situation lead to the conclusion that they may have been used as altars or ritual vessels in religious rituals rather than daily use. In addition, the fact that the vessels were uncovered from the tombs indicates that they could be dead gifts. By these data, it is seen that the Early Bronze Age is quite strong in the Yukarı Göklü Necropolis.

Anahtar Kelimeler

Yukarı Göklü Necropolis, Early Bronze Age, Fruit-stands, Beaker, Ritual

Proje Numarası

FEF0221Y01

Kaynakça

• Abay 1997 E. Abay, Die Keramik der Frühbronzezeit in Anatolien, Ugarit-Verlag, Münster.
• Akçay 2005 A. Akçay, Aşağı Salat Höyüğü Erken Tunç Çağ I Mezarlığının Kuzey Mezopotamya’daki Yeri ve Önemi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Akkurnaz 2016 F. B. Akkurnaz, Eski Yunan ve Roma Kaplar – İşlevler, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Alkım – Alkım 1966 U. B. Alkım, H. Alkım, “Gedikli (Karahüyük) Kazısı Birinci Ön-Rapor”. Belleten, Cilt: XXX, Sayı: 117, 1-26.
• Ay 2004 E. Ay, “2001 Yılı Müslümantepe Kazısı/Müslümantepe Excavations 2001”, Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi: 2001 Yılı Çalışmaları / Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs: Activities in 2001, Tuna N., Grenhalgh J., Velibeyoğlu J. (eds.), Ankara, ODTÜ/METU, 375-386.
• Behm-Blancke 1982 M. R. Behm-Blancke, “Hassek Höyük”, Istanbuler Mitteilungen, 31, 5-84.
• Bilgen 2001 A. N. Bilgen “Harabebezikan Höyüğü’nde Bulunan Erken Tunç Çağı (Mezar ?) Kapları”, Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtrama Projesi 1999 Yılı Çalışmaları, N. Tuna, J. Öztürk, J. Velibeyoğlu (eds.), Ankara, ODTÜ/METU, 413-452.
• Cavro – Dossin 1936 L. Cavro, G. Dossin, Til Barsip, Texte und Album, Paris.
• Çakın 2019 M. M. Çakın, Orta Fırat Havzası Erken Tunç Çağı Çanak Çömlek Gelenekleri (Doğanpınar Barajı Yenice Höyük Kurtarma Kazısı Işığında), Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hatay.
• Çalışkan Akgül 2020 H. Çalışkan Akgül, “Late Chalcolithic Anatolian fruit-stands: significance, function and cultural interactions”, Pathways through Arslantepe Essays in Honour of Marcella Frangipane, Francesca Balossi Restelli, Andrea Cardarelli,Gian Maria Di Nocera, Linda Manzanilla, Lucia Mori, Giulio Palumbi, Holly Pittman (eds.), Roma, Sapıenza Unıversıta Dı Roma, 85-97.
• Dornemann 1988 R. H. Dornemann,. “Tell Hadidi: One Bronze Age Site among Many in the Tabqa Dam Salvage Area”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 270, 13-42.
• Duru 2013 R. Duru, Tilmen Höyük Kazıları I, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ensert 1995 H. K. Ensert, Erken Tunç Çağı Güneydoğu Anadolu ve Kuzey Suriye Bölgesi Ölü Gömme Gelenekleri Işığında Oylum Höyük Mezarları, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi,), Ankara.
• Hauptmann 1983 H. Hauptmann, “Lidar Höyük 1981”, Türk Arkeoloji Dergisi, XXVI (2), 93-111.
• Kepinski-Lecoute – Ergeç 2000 C. Kepinski-Lecoute, R. Ergeç, “Tilbeshar 1999.Occupations de la vallée du Sajour de la fin du Chalcolithique au Bronze Moyen”, Anatolia Antiqua, VIII, 215-225.
• Laneri 2004 N. Laneri, I Costumı Funerari Della Media Vallata Dell'eufrate Durante Il III Mıllennıo A.C., Naples.
• Martin – Moon – Postgate 1985 H. P. Martin, J. Moon, J. N. Postgate, Abu Salabikh Excavations Volume 2 Graves 1 To 99, Hertford, Printed in England By Stephen Austin.
• Oates – Oates – McDonald 2001 D. Oates, J. Oates, H. McDonald, Excavations at Tell Brak Vol. 2: Nagar in the Third Millenium BC. Cambridge. Orthmann 1981 W. Orthmann, Halawa 1977-1979, (Saarbrücker Beitrage zur Altertumskunde 37), Bonn.
• Ökse 2001 A. T. Ökse, “Gre Vrike 1999 Kazısı”, Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtrama Projesi 1999 Yılı Çalışmaları, N. Tuna, J. Öztürk, J. Velibeyoğlu (eds.), Ankara, ODTÜ/METU, 179-226.
• Ökse 2012 A. Tuba, Ökse, Önasya Arkeolojisinde Çanak Çömlek Teknik Özellikler, Biçimler, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Ökse – Bucak 2002 A. T. Ökse, E. Bucak, “Karkamış Barajı-Gre Vrike 2000 Kazısı”, 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, 151-163.
• Pusat 2016 Y. Ü. Pusat, Belentepe Tunç Çağı Mezarı Eserleri, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep.
• Sevin 1993 V. Sevin, “1992 Yılı Diyarbakır Üçtepe Höyüğü Kazıları”, XV. Kazı Sonuçları Toplantısı, I, 399-417.
• Sertok – Ergeç 1999 K. Sertok, R. Ergeç, “A New Early Bronze Age Cemetery: Excavations Near The Birecik Dam, Southeastern Turkey Preliminary Report (1997-98)”, Anatolica, XXV, 87-107.
• Sertok – Kulakoğlu 2001 K. Sertok, F. Kulakoğlu, “Şaraga Höyük 1999 Yılı Kazısı Sonuçları”, Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtrama Projesi 1999 Yılı Çalışmaları, N. Tuna, J. Öztürk, J. Velibeyoğlu (eds.), Ankara, ODTÜ/METU, 293-315.
• Sertok – Kulakoğlu 2002 K. Sertok, F. Kulakoğlu, “Şaraga Höyük 1999-2000 Kazıları Sonuçları”, 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1, 107-123.
• Stein 1998 G. J. Stein, “1996 Excavations at Hacinebi Tepe”, XIX. Kazı Sonuçları Toplantısı, I, 179-209.
• Şenyurt 2002 S. Y. Şenyurt, “Ilısu Barajı-Aşağı Salat 2000 Yılı Kazısı”, 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, 445-453.
• Türker – Gökce 2021 F. Türker, B. Gökce, “Yukarı Göklü Nekropolü’nden Bir Grup Süs İğnesi”, Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, (Baskıda).
• Yalçıklı – Tekinalp 2004 D. Yalçıklı, V. M. Tekinalp, “Mezraa Höyük 2001 Yılı Kazıları”, Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtrama Projesi 1999 Yılı Çalışmaları, N. Tuna, J. Öztürk, J. Velibeyoğlu (eds.), Ankara, ODTÜ/METU, 107-160.
• Woolley 1952 L. Woolley, Carchemish Report on the Excavations at Jerablus on Behalf of the British Museum Part III. London.