Fen Bilimleri Eğitiminde Kavram Öğretimi Yöntemlerine Dayalı Rehber Materyal Tasarımı: Kuvvet ve Hareket

Yıl 2021, , 126 - 156, 31.12.2021

Hüseyin Yolcu , Sevilay Karamustafaoğlu , Orhan Karamustafaoğlu

https://doi.org/10.52797/tujped.976198

Cited By: 1

Öz

Yürürlükteki Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı’nda pek çok kavram ve bu kavramların birbiriyle olan ilişkisi yer almaktadır. Fen bilimleri ders kitaplarındaki şekilsel ve görsel hatalar, soru anlatımındaki bilimsel hatalar, örnek veya sorulardaki yanlışlıklar ile eksiklikler, konular arasındaki bağlantı eksiklikleri vb. durumlar ile öğretmen veya öğrenci kaynaklı bazı durumlar öğrencilerde kavram yanılgılarına sebep olmaktadır. Bu çalışmada “Kuvvet ve Hareket” ünitesine ilişkin ön bilgileri belirleme, özetleme, değerlendirme, kavram yanılgılarının ortaya çıkmasını engelleme veya kavram yanılgısını giderme amacıyla kavram öğretim yöntem ve tekniklerine dayalı rehber materyal geliştirilmiştir. Bu tasarım içerisinde bulunan materyaller kavram haritası, kavram ağı, kavram karikatürü, kavram değişim metni, anlam çözümleme tablosu, zihin haritası, bilgi haritası, analoji, V-diyagramı, tanılayıcı dallanmış ağaç, yapılandırılmış grid ve çalışma yaprağıdır. Materyallerin oluşturulma sürecinde uzman görüşünden yararlanılmış ve uzman görüşü doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Son hali verilen kavram öğretim materyalleri kullanılarak, öğretmenlerin “Kuvvet ve Hareket” ünitesi kavramlarını kazandırırken takip edebilecekleri bir rehber materyal olması amacıyla, bir öğretim tasarımı geliştirilerek, öğretmen ve araştırmacıların kullanımına sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

kavram öğretimi, fen eğitimi, rehber materyal, kuvvet ve hareket

Kaynakça

• Açık, A. (2015). 6,7 ve 8. sınıf fen ve teknoloji ders kitaplarında fizik konularında karşılaşılan hatalar ve öneriler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Ahmad,S., & Jamil, S. (2020). Development and application of structural communication grid tests for diagnosing students’ misconceptions in the subject of biology at secondary level. Journal of Contemporary Teacher Education, 4, 73-96.
• Anıl, Ö., & Küçüközer, H. (2015). Yapılandırmacı kurama dayalı 5E öğretim modeli kullanılarak aynalar konusunun öğretimi için örnek bir öğretim tasarımı. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 3(1), 1-15.
• Atasoy, B. (2004). Fen öğrenimi ve öğretimi. Ankara: Asil yayın dağıtım.
• Aydın, G., & Balım, A.R. (2007). Fen ve teknoloji öğretiminde kullanılan kavramsal değişim stratejilerine dayalı örnek etkinlikler. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 54-66.
• Bakırcı, H., & Çalık, M. (2013). Adaptasyon ve doğal seçilim konusunda geliştirilen rehber materyallerin sekizinci sınıf öğrencilerinin alternatif kavramlarının giderilmesine etkisi. Eğitim ve Bilim, 38(168), 215-229.
• Bani Slameh, H. N. (2017). Using the method of dominant incorrect answers with the FCI test to diagnose misconceptions held by first year college students. Physics Education, 52(1). doi:10.1088/1361-6552/52/1/015006
• Bilen, K., & Köse, S. (2012). Kavram öğretiminde etkili bir strateji TGA (tahmin et-gözle-açıkla) “Bitkilerde madde taşınımı”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 21-42.
• Brown, D.E., & Clement, J. (1989). Overcoming misconceptions via analogical reasoning: Abstract transfer versus explanatory model construction. Instructional Science, 18, 237–261.
• Ceyhan, A., & Türnüklü, E.B. (2002) Matematik öğretiminde kullanılabilecek bir materyal: Çalışma yaprakları. Çağdaş Eğitim, 292, 37-46.
• Chong, V.D., Salleh S.M., & AiCheong, I.P. (2013). Using an activity worksheet to remediate students' alternative conceptions of metallic bonding. American International Journal of Contemporary Research, 3(11), 39-52.
• Davies, M. (2011). Concept mapping, mind mapping and argument mapping: What are the differences and do they matter? High Education, 62(3), 279-301.
• Duran Uzun, D., & Koparan, T. (2020). Rasyonel sayılar konusu ile ilgili kavram yanılgılarının giderilmesinde kavramsal değişim yaklaşımının etkisinin incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 9(4), 1267-1289. doi:10.30703/cije.714758
• Ekantini, A., & Wilujeng, I. (2018). The development of science student worksheet based on education for environmental sustainable development to enhance scientific literacy. Universal Journal of Educational Research, 6(6), 1339-1347. doi:10.13189/ujer.2018.060625
• Er Nas, S., & Çepni, S. (2016). Rehber materyallerin öğrencilerin kavramsal anlamaları üzerine etkisi: “Isının yayılma yolları” örneği. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 43, 135-155.
• Evrekli, E., & Balım, A.G. (2010). Fen ve teknoloji öğretiminde zihin haritası ve kavram karikatürü kullanımının öğrencilerin akademik başarıları ve sorgulayıcı öğrenme becerileri algılarına etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi (BAED), 1(2), 76-98.
• Gödek, Y., Polat, D., & Kaya, V.H. (2019). Fen bilgisi öğretiminde kavram yanılgıları kavram yanılgılarının tespiti – giderilmesi ve uygulamalı örnekler. Ankara: Pegem Akademi.
• Günaydın, G. (2010). 6.Sınıf öğrencilerinin kuvvet ve hareket konusundaki kavram yanılgılarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Güney, K.K., & Özmen, H. (2017). Üstün yetenekli öğrenciler için değişken kavramının öğretimine yönelik örnek etkinlikler. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 5(1), 43-67.
• Gürlek, M., & Demirkuş, N. (2020). Botanik kavramları öğretiminde, kavram çözümleme tabloları, kavram ağları ve kavram haritalarının uygulanması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 1391-1414. doi:10.33711/yyuefd.838442
• Hanson, R. (2019). The impact of two-tier instruments on undergraduate chemistry teacher trainees: An illuminative assessment. International Journal for Infonomics (IJI), 12(4), 1920-1928.
• Hanson, Y., & Seheri-Jele, N. (2018). Assessing conceptual change ınstruction accompanied with concept maps and analogies: A case of acid-base strengths. Journal of Turkish Science Education, 15(4), 55-64. doi:10.12973/tused.10245a
• Hynd, C.R., & Alvermann, D.E. (1986). The role of refutation text in overcoming difficulty with science concepts. Journal of Reading, 29, 440–446.
• İnel Ekici, D. (2016). Kavram öğretimi. İçinde Ş. S. Anagün & N. Duban (Eds.). Fen bilimleri öğretimi (381-423). Ankara: Anı yayıncılık.
• James, N.M., Zo Kreager, B., & LaDue, N.D. (2021). Predict-observe-explain activities preserve introductory geology students’ self-efficacy. Journal of Geoscience Education, Published Online. doi:10.1080/10899995.2021.1906593
• Johnstone, A.H., Bahar, M., & Hansell, M.H. (2010). Structural communication grids: A valuable assessment and diagnostic tool for science teachers. Journalof Biological Education, 34(2), 87-89. doi:10.1080/00219266.2000.9655691
• Karamustafaoğlu, O. (2003). Fen bilgisi ve fizik öğretmen adaylarının kazanmaları istenen becerileri yansıtabilecekleri ortamların düzenlenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Keogh, B., & Naylor, S. (1999). Concept cartoons, teaching and learning in science: An evaluation. International Journal of Science Education, 21(4), 431-446. doi:10.1080/095006999290642
• Kesercioğlu, T., Yılmaz, H., Huyugüzel Çavaş, P., & Çavaş, B. (2004). İlköğretim fen bilgisi öğretiminde analojilerin kullanımı: “örnek uygulamalar”. Ege Eğitim Dergisi, 5(1), 35-44.
• Kinchin, I.M. (2000). Case study: Concept mapping in Biology. Journal of Biological Education, 34(2), 61-68.
• Köse, S., Coştu, B., & Keser, Ö.F. (2003). Fen konularındaki kavram yanılgılarının belirlenmesi: TGA yöntemi ve örnek etkinlikler. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(13), 43-53.
• Lee, Y., & Law, N. (2001). Explorations ın promoting conceptual change in electrical concepts via ontological category shift. International Journal of Science Education, 21(2), 111-149.
• Leuchter, M., Saalbach, H., & Hardy, I. (2014). Designing science learning in the first years of schooling. An intervention study with sequenced learning material on the topic of ‘floating and sinking'. International Journal of Science Education, 36(10), 1751-1771. doi:10.1080/09500693.2013.878482
• Liu, G., & Fang, N. (2016). Student misconceptions about force and acceleration in physics and engineering mechanics education. International Journal of Engineering Education, 32(1/A), 19-29.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı. Ankara: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Mueller, A., Johnston, M., Bligh, D., & Wilkinson, J. (2002). Joining mind mapping and care planning to enhance student critical thinking and achieve holistic nursing care. International Journal of Nursing Terminologies and Classifications, 13(1), 24–27. doi:10.1111/j.1744-618X.2002.tb00161.x.S
• Nichols, W.D., & Rupley, W.H. (2004). Matching instructional design with vocabulary instruction. Reading Horizons: A Journal of Literacy and Language Arts, 45(1), 55-71.
• Novak, J.D., & Gowin, D.B. (1984). Learning how to learn. New York: Cambridge University Press.
• Nuhoğlu, H. (2008). İlköğretim öğrencilerinin hareket ve kuvvet hakkındaki bilgilerinin değerlendirilmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 123-140.
• Ogundare, A.A., Bello, G., Adeoye, G.A., & Abimbola, I.O. (2020). Effect of concept-mapping instructional strategy in remediating senior school students’ misconceptions in ecology in Oyo, Nigeria. Nigerian Online Journal of Educational Sciences and Technology (NOJEST), 2(1), 1-9.
• Oğuz Tunç, H., & Tokcan, H. (2020). Alternatif ölçme değerlendirme etkinliklerinin sosyal bilgiler dersinde başarı ve kalıcılığa etkisi. Turkish Journal of Primary Education (TUJPED), 5(2), 171-182.
• Olgu Özkan, D. (2011). İlköğretim 8. sınıf fen ve teknoloji dersi “Canlılar ve enerji ilişkileri” ünitesi deneylerinde V-diyagramı kullanımının öğrencilerin başarıları, bilimsel süreç becerileri ve tutumları üzerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özsevgeç, T. (2006). Kuvvet ve hareket ünitesine yönelik 5E modeline göre geliştirilen öğrenci rehber materyalinin etkililiğinin değerlendirilmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 3(2), 36-48.
• Özyılmaz Akamca, G., & Hamurcu, H. (2009). Analojiler, kavram karikatürleri ve tahmin-gözlem-açıklama teknikleriyle desteklenmiş fen ve teknoloji eğitimi. Education Sciences, 4(4), 1186-1206.
• Passmore, G.G. (1998). Using Vee diagrams to facilitate meaningful learning and misconception remediation in radiologic technologies laboratory education. Radiologic Science and Education, 4.
• Prastowo, A. (2011). Panduan kreatif membuat bahan ajar inovatif. Yogyakarta: DIVA Press.
• Prodjosantoso, A.K., Hertina, A.M., & Irwanto, I. (2019). The misconception diagnosis on ionic and covalent bonds concepts with three tier diagnostic test. International Journal of Instruction, 12(1), 1477-1488.
• Pursitasari, I.D., Suhardi, E., & Putikah, T. (2019). Fun science teaching materials on the energy transformation to promote students' scientific literacy. Jurnal Penelitian Dan Pembelajaran Ipa, 5(2), 155-168. doi:10.30870/jppi.v5i2.4008
• Purwitaningrum, R., & Prahmana, R.C.I. (2021). Developing instructional materials on mathematics logical thinking through the Indonesian realistic mathematics education approach. International Journal of Education and Learning, 3(1), 13-19.
• Sadanand, N., & Kess, J. (1990). Concepts in force and motion. The Physics Teacher, 28(8), 503–533.
• Selga, M.C.R. (2013). Instructional materials development: A worktext in science, technology and society. LCCB Development Education Journal of Multidisciplinary Research, 2(1), 71-95.
• Solomon, S.H., Medaglia, J.D., & Thompson-Schill, S.L. (2019). Implementing a concept network model. Behavior Research Methods, 51, 1717–1736. doi:10.3758/s13428-019-01217-1
• Su, C.Y., & Wang, T.I. (2010). Construction and analysis of educational assessments using knowledge maps with weight appraisal of concepts. Computers & Education, 55(3), 1300-1311. doi:10.1016/j.compedu.2010.05.027
• Şaşmaz Ören, F., Ormancı, Ü., Babacan, T., Koparan, S., & Çiçek, T. (2011). Analoji ve araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımı temelli rehber materyal geliştirme çalışması: “Madde ve Değişim” öğrenme alanı. Kuramsal Eğitimbilim, 4(2), 30-64.
• Şaşmaz Ören, F. (2016). Fen bilimlerinde alternatif ölçme-değerlendirme. İçinde Ş. S. Anagün & N. Duban (Eds.). Fen bilimleri öğretimi (277-340). Ankara: Anı yayıncılık.
• Şaşmaz Ören, F., & Erdem, Ş. (2014). Fen ve teknoloji dersi ‘Işık’ ünitesine yönelik rehber materyal geliştirme çalışması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(3), 223-233.
• Şen, A.İ., & Oktay, Ö. (2018). Grafiksel gösterim yöntemleri ile fen öğretimi. İçinde O. Karamustafaoğlu, Ö. Tezel & U. Sarı (Eds.) Güncel yaklaşım ve yöntemlerle etkinlik destekli fen öğretimi (330-355). Ankara: Pegem Akademi.
• Şimşek, D., Yurtcan, M.T., & Oktay, Ö. (2019). Fen bilgisi öğretmeni adaylarının kuvvet ve hareket konularındaki kavram yanılgıları. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 195-214.
• Taylor, D.B., Mraz, M., Nichols, W.D., Rickelman, R.J., & Wood, K.D. (2009). Using explicit instruction to promote vocabulary learning for struggling readers. Reading & Writing Quarterly, 25, 205-220. doi:10.1080/10573560802683663
• Tok, Ş. (2003). İlköğretim üçüncü sınıf hayat bilgisi dersinde, bilgi haritası ve inceleme-soru sorma-okuma-bakmadan cevaplama-gözden geçirme stratejilerinin akademik başarı ve kalıcılığa etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Turgut, Ü., Çolak, A., & Salar, R. (2017). 7E öğrenme modeline uygun olarak çalışma yaprağı hazırlama (Elektromanyetizma ünitesi örneği). Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 227-251.
• Ula, W.R.R., & Mariyani, A. (2021). The development of guided inquiry based science basic concept teaching materials. Journal of Physics: Conference Series, 1842, 1-10. doi:10.1088/1742-6596/1842/1/012079
• Yılmazlar, M., Takunyacı, M., & Günaydın, G. (2014). Öğretim programı değişikliği ile birlikte 6.sınıf öğrencilerinin kuvvet ve hareket konusundaki kavram yanılgıları. The Journal of Academic Social Science Studies, 24, 161-181.
• Yin, Y. (2012). Using tree diagrams as an assessment tool in statistics education. Educational Assessment, 17(1), 22-49. doi:10.1080/10627197.2012.697850
• Yolcu, H. (2013). Fen öğretiminde kavram karikatürleri tekniğinin yapılandırmacı öğrenme ortamında kullanılmasının ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin başarı, tutum ve mantıksal düşünme yeteneklerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Zeybek, Y. (2007). Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının kuvvet, hareket ve ses konularında sahip oldukları kavram yanılgılarının tespiti üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.