PEÇEVİ TARİHİNDE MAKAM VE KURUM ADLARI

Yıl 2024, , 123 - 150, 31.12.2024

Kürşat Efe

https://doi.org/10.30568/tullis.1601272

Öz

İbrahim Peçevî, Macaristan’da doğan Osmanlı tarihçisidir. Macarlarca vakanüvis (görevli devlet tarihçisi) olarak bilinen İbrahim Macaristan’ın Pecs (Peçuy) şehrinde doğmuştur, bu sebeple doğduğu ve yaşadığı bölgelerde Peçuyi, sonradan da Peçevî olarak anılmıştır. 17. yüzyıl ve öncesi olaylarının Osmanlı Devlet’ini merkeze alarak anlattığı kitabının adı eski adıyla Tarih-i Peçevî, bugünkü bilindiği adıyla Peçevi Tarihi’dir. 17. yüzyıl ve öncesi Osmanlı coğrafyasında yaşanan olayları anlatan Peçevi Tarihi önemli tarih kaynaklarından birisidir. Kanuni döneminden IV. Murat’a kadar birçok gelişmeden bahseden eserdeki adlar hiç şüphesiz hem tarihî hem de dil bilimsel açıdan önemlidir. Eser içindeki adlar her iki bilim dalı için çeşitli verileri yansıtmaktadır. Ad bilimi, dil biliminin özellikle özel adları inceleyen bir alt dalıdır. Özel adlar yanında diğer adlar da dolaylı olarak ad biliminin ilgi alanına girmektedir. Bu çalışmada; Peçevi Tarihi’nden hareketle 17. yüzyıl ve öncesinde kullanılan kurum ve makam adlarının özellikleri gözler önüne serilecektir. Peçevi Tarihi’ndeki bu sözcükler belirlenerek sınıflandırılacak ve bu sözcüklerin karşıladığı kavramlar üzerinde durulacaktır. Böylelikle tarihî adbilimcil birimlerin bilimsel açıdan farklı yönleri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Peçevi Tarihi, 17. yüzyıl, Anadolu, Osmanlı Devleti, Adbilim, Kurum ve Makam Adları.

Kaynakça

• Akıllı, Kadir (2005). Peçevî Tarihi (184b -218a Metin, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Babinger, Franz (2000). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. Çeviren: Coşkun Üçok. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Baykal, Bekir Sıtkı (1992). Târih-i Peçevî. 2 cilt. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Dankoff, Robert (2008). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi Okuma Sözlüğü. Çeviren: Semih Tezcan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Derin, Fahri Ç.- Çabuk (1980). “Peçuylu İbrahim Efendi’nin Hayatı ve Eseri Hakkında Birkaç Söz”. Târîh-i Peçevî (içinde), İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Dinç, Beyhan (2008). Peçevî Tarihi (250b -284a Metin, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Efe, Kürşat (2023). Peçevi Tarihinde Özel Adlar (Kişi Adları). ІІI. Uluslararası Adbilim Sempozyumu Tam Metin Bildiri Kitabı. Uzbekistan: Namangan: Namangan State University, (26-28 Ekim),162-198.
• Efe, Kürşat (2024). Peçevi Tarihinde Yer Adları. Ad Bilimi Araştırmaları 2. İstanbul: Efe Akademi Yayınları, 125-154.
• Gülakan, Sevda (2004). Peçevî Tarihi (Yazma Nüshaların Tanıtımı, 1b-20b Metin, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Gürışık, Bihter (2005). Peçevî Tarihi (46b -80a Metin, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Hanciç, Mehmet (1939). Ibrahim Alajbegović Pečevija. (Historija 1520-1576, 1059/1649). Sarajevo: İslamska Dionička Štamparija.
• Hancz, Erika (2007). “Ibrahim Pecsevi két leírása a mohácsi csatáról”, Szakdolgozat, Szeged. In: A küzdelemnek vége, s még sincs vége. Dunaszerdahely.
• Hancz, Erika (2007). Ibrahim Peçuylu - török nyelvű szócikk, DIA Islam Ansiklopedisi 34: 216-218. (“Peçuylu İbrâhim maddesi”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları:34. Cilt: 216-218.
• Kayayurt, Zuhal (2006). Peçevî Tarihi (317b -351a Metin, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Kubbealtı Lugatı, https://lugatim.com/. (Erişim tarihi: 10.10.2024)
• Melek, Metin (2006). Peçevî Tarihi (250b -284a Metin, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Özbal, Mustafa (2005). Peçevî Tarihi (80b -114a Metin, Edisyon Kritik, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Özcan, Emine (2007). İbrahim Peçevî Efendi’nin Hayatı ve Peçevî Tarihinde Yer Alan Bazı Sosyo-Kültürel Kavramlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pazan, İbrahim. (2023). “Peçevî Tarihi’nin Yazma Nüshaları ve Zeyilleri”, Kadim 6 (Ekim 2023), 49-75.
• Şimşek, Hamdi (2005). Peçevî Tarihi (355b-364b , Zeyl 365a-393a Metin, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü).
• Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. Thúry, József (1892). “Pecsevi viszonya a magyar történetíráshoz”, Századok, XXVI, Budapest, 560-744.
• Uraz, Murat (1969). Târih-i Peçevî I-II. İstanbul: Neşriyat Yurdu Yeni Şark Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1988). Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Vámbéry, Árminus (1860). A mohácsi ütközet Pecsevi török író után, X, Budapest, s. 31-36.