TÜRK EDEBİYATINDA KASİDE-İ HAMRİYYE ŞERHLERİ VE KİTAB-I ŞERH-İ HAMRİYYE-İ FARIZİYYE

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 106 - 126, 27.08.2022

Fatma Özçakmak

https://doi.org/10.30568/tullis.1156519

Öz

İlk örneklerine Arap edebiyatında Cahiliye dönemi şiirlerinde rastlanan “Hamriyye” türü zamanla geçirdiği değişim ve dönüşüm neticesinde; ilk dönemki, içki ve işret meclislerini barındıran şiir, tanımlamasını aşarak sosyal değişkenler, şaraba yüklenen tasavvufî anlamlar dolayısıyla şekil ve muhteva genişlemesine uğramıştır. Zamanla kazandığı anlamlarıyla şarabın İlahi aşka ve tasavvufi manalara hizmet ettiği hamriyye türü şiirlerden biri, İbnü’l-Farız’ın kafiye harfi dolayısıyla “Mimiyye” olarak da bilinen Kaside-i Hamriyye’sidir. Kırk bir beyitten oluşan Kaside-i Hamriyye; dilinin Arapça oluşu ve barındırdığı tasavvufi, gizli, mecazî, açıklanmaya muhtaç anlam dünyasıyla gerek Arap ve Fars gerek Türk edebiyatında birçok kez şerhe tabi tutulmuştur. Şimdiye kadar yapılan çalışmaların çoğunda Hamriyye’ye yazılmış sekiz Türkçe şerhten bahsedilmektedir. Fakat yaptığımız araştırmalar neticesinde XVII. yüzyılda yaşamış Vehbi-i Yemani’nin de, Şerh-i Hamriyye-i Farıziyye adını verdiği eseriyle bu kasideyi şerh ettiği tespit edilmiştir.
Vehbi-i Yemani ve söz konusu eserinin Kaside-i Hamriyye şerhleri alanında, şu ana kadar yapılan çalışmalarda yer almadığı görülmektedir. Dolayısıyla bu çalışmayla; Vehbi-i Yemani’nin, İbnü’l-Farız’ın Kaside-i Hamriyye’sine yazılmış, -şu ana kadar tespit edilen Türkçe şerhler göz önünde bulundurulduğunda- ilk üç şerh arasında yer alması gerektiği anlaşılan Şerh-i Hamriyye-i Farıziyye adlı eserinin ilim âlemine tanıtılması ve eserin Kaside-i Hamriyye şerhleri literatürüne dâhil edilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İbnü’l-Farız, Kaside-i Hamriyye, Şerh, Vehbi-i Yemani, Şerh-i Hamriyye-i Farıziyye

Kaynakça

• Uludağ, S. (2000). “İbnü’l-Farız”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 21, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. İnce, M. (2018). İbnü’l-Fârız’ın Hamriyye Kasidesi’nin Arapça, Farsça ve Türkçe Şerhleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.