MUCUR’DA KIRKLAMA GELENEĞİNE BAĞLI İNANIŞ VE UYGULAMALAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 50 - 77, 30.04.2023

Meltem Yılmaz

https://doi.org/10.30568/tullis.1279106

Öz

Kırklama genellikle kırklı olarak nitelendirilen kişileri, kirden arındırmak ve onlara paklık kazandırmak için yapılan geleneksel bir uygulamadır. Türk kültüründe kırklı kişilerin, maddi ve manevi olarak kirlilik sürecinde olduklarına ve bu canlılara belirli varlıkların zarar verebileceklerine inanılmaktadır. Bu nedenle kırklı olarak nitelendirilen canlıların, Alkarısı, alkızı gibi kara iyelerden, kirli, tıvgalı ve kem gözlü kadınlardan, doğumunun ya da ölümünün üzerinden kırk gün geçmemiş hayvanlardan ya da bitkilerden korunması gerekmektedir. Kırklı kişilerin, belirtilen varlıklardan korunmaması durumunda, birbirlerini basabileceklerine ya da kara iyeler tarafından basılabileceklerine inanılmaktadır. Kırklılık sürecinde gerçekleşen bu basma olaylarına, “kırk basması” adı verilmektedir. Bu çalışmada, Mucur’un ağırlıklı olarak doğum, evlilik ve ölüm sürecindeki kırklama geleneğine dair inanış ve uygulamalara yer verilmekle birlikte halk hekimliği ile kalıplaşmış ifadelerdeki kırklama geleneğine de yer verilmiştir Bu bağlamda, ilk olarak alan araştırması yöntemiyle sahada derleme çalışması yapılmış, ardından derlenen veriler yazıya aktarılmıştır. Daha sonra tespit edilen inanç ve uygulamaların altındaki etmenler, Türk kültür coğrafyasının farklı kesimlerinden yapılan karşılaştırmalarla ve verilen örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır. Araştırma konusunun, “kırk”tan yola çıkılarak seçilmesindeki amil, “kırk”ın maddi ve manevi paklanmada ortak payda özelliği taşıyor olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

kırklama geleneği, halk inançları, doğum, ölüm, lohusa, kırk basması, alkarısı

Kaynakça

• ABDURREZZAK, A. O. ve Kalafat, Y. (2018). Teke Yöresi Orta Toroslar-İç Anadolu’dan Ardahan’a Mitolojik Boyutu ile Al Karısı. Ardahan Araştırmaları. 1 (1): 132-135.
• ABDURREZZAK, A. O. ve Kalafat, Y. (2020a). Türk Halk Bilimi İnanç Araştırmaları VIII: Mitostrateji-4 Anadolu Türk Halk Kesimlerinden İnanç Örnekleri. İstanbul: ASAM Yayınları.
• ABDURREZZAK, A. O. ve Kalafat, Y. (2020b). Türk Halk Bilimi İnanç Araştırmaları VIII: Mitostrateji-3 Türk Halk İnançlarından Kara İyeler (Cin, Albıs, Al Ruhu, Al Karısı). İstanbul: ASAM Yayınları.
• ACIPAYAMLI, O. (1974). Türkiye’de Doğumla İlgili Âdet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• AKYÜREK, N. M., Köksal, A. A, Yıldırım, M. M. (1997). Tarihten Günümüze Mucur. Ankara: Güney Repro Matbaacılık.
• BALKAYA, A. (2016). Kars’ta Doğum Âdetleri. ZfWT. 8 (2): 183-197.