GÜNLERİ ATEŞ EYLEMEK: MESNEVÎ-Yİ MA’NEVÎ’NİN ON BEŞİNCİ BEYTİNİN ŞERHİ

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: "Dinle Neylerden" Mesnevî'nin İlk 18 Beyit Şerhleri Özel Sayısı, 158 - 166, 17.12.2024

Kezban Paksoy

https://doi.org/10.30568/tullis.1582217

Öz

Mesnevî-yi Ma’nevî Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin yazıldığı dönemden itibaren tüm insanlara ve tüm çağlara hitâb eden eseridir. Kısaca Mesnevî olarak anılan eser Kur’ân-ı Kerim’in özü olarak nitelendirilir. Mevlânâ’nın tasavvufî öğretilerini iç içe geçmiş hikâyelerle anlattığı Mesnevî altı ciltten oluşur. Yüzyıllar boyunca en çok okunan eserlerden biri olan Mesnevî sadece okunmakla kalmamış üzerine düşünülmüş, yorumlar yapılmış, tercüme ve şerhler yazılmıştır. Hâiz olduğu derin anlamların açıklanması için günümüze kadar sadece pîri olduğu Mevleviyye tarikatının mensupları değil diğer sûfîler ve araştırmacılar tarafından da Mesnevî’nin tamamına ya da bir kısmına yazılan pek çok şerh vardır. Mesnevî üzerine sadece şerhler yazılmamış eser hakkında pek çok akademik çalışmalar ve içinden seçme hikâyeler şeklinde yayınlar da yapılmıştır. Şerhleriye ve üzerine yapılan çalışmalarla edebiyatımızda bir Mesnevî kolu oluşturduğunu söyleyebileceğimiz eserin ilk on sekiz beytine yazılan şerhler dikkat çekicidir. Mesnevî’nin ilk on sekiz beyti eserin özü gibi düşünüldüğünden sadece bu beyitleri açıklayan onlarca şerh yazılmıştır. Biz de bu çalışmamızda Mesnevî’nin on beşinci beytini bugüne kadar yapılmış şerhlerden yola çıkarak açıklamaya ve anlamaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Mesnevî, şerh, gam, gün, aşk ateşi, yoldaş

Kaynakça

• Abidin Paşa. (2007). Mesnevî Şerhi (Cilt 1). (Sadeleştiren: Mehmet Sait Karaçorlu). İstanbul: İz Yayıncılık
• Algül, A. (2007). Sabûhî Ahmed Dede, Hayatı, Eserleri ve “İhtiyârât-ı Sabûhî” Adlı Eseri (1-100. Varak). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Avşar, Z. (2019). Aşk Meclisi. İstanbul: TEDEV Yayınları.
• Avşar, Z. (2017). Mesnevî Mevlânâ Celaleddin Rûmî (Cilt 1). Kayseri: İncir Yayıncılık.
• Avşar, Z. & Zeybek, B. (2023). Türkçe Mesnevî Şerhlerine Umumî Bir Bakış. Z. Avşar, M. Özdemir, & A. Uçar (Dü) içinde, Mesnevî'nin Türkçe Şerhleri (s. 11-45). Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Bursevî, İ. H. (2007). Mesnevî’nin Ruhu. Yay. Hazırlayan: Suat Ak. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Cebecioğlu, E. (2004). Tasavvuf Terimleri&Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları.
• Dağlar, A. (2009). Şem'î Şem'ullâh Şerh-i Mesnevî (I. Cilt) (İnceleme-Tenkitli MetinSözlük). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Demirel, Ş. (2005). Şeyh Rızâeddin Remzi er-Rifâî’nin Tasavvuf Dergisi’ndeki Mesnevi Şerhi, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, VI (14) [Mevlânâ Özel Sayısı], 591-630.
• Devellioğlu, F. (2016). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Duru, N. F. (2003). Mevlevî Şeyhi Ağa-zâde Mehmed Dede ve Mesnevî’nin İlk On Sekiz Beytini Şerhi, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, IV(11), 151-175.
• Gölpınarlı, A. (1989). Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî Mesnevî ve Şerhi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Güleç, İ. (2006). Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin Tamamına Yapılan Türkçe Şerhler. İlmî Araştırmalar. 22, 135-154.
• Koçoğlu, T. (2014). Nakşî Şeyhi Ebussuûd El-Kayserî Şerh-i Mesnevî. Kayseri: Laçin Yayınları.
• Koner, M. M. (2005). Mesnevî'nin Özü. Konya: Tablet Kitabevi Yayınları.
• Konuk, A. A. (2011). Mesnevî-i Şerîf Şerhi (Cilt 1). (Yay. Haz: Selçuk Eraydın ve Mustafa Tahralı). İstanbul: Kitabevi.
• O Mevlevî (1972). Mevlânâ Mesnevî. İstanbul: Yörük Matbaası.
• Özdemir, M. (2016). Dervîş Muhammed Şifâyî Mesnevî Şerhi. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Özdemir, M. (2016). Mesnevî'nin Türkçe Şerhleri. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11 (20), 461-502.
• Özdemir, M. (2017). Bağdatlı Abdülaziz Âsım’ın Türkçe Divan’ının Sonunda Bulunan Mesnevî’nin On Sekiz Beyit Şerhi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, (6) 1, s.368-382.
• Pala, İ. (1999). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Rifâî, K. (2015). Şerhli Mesnevî-i Şerif. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Tahirü’l-Mevlevî. (1975). Mesnevî Şerhi (Cilt 1). İstanbul: Şamil Yayınları.
• Tanyıldız, A. (2010). İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmû'atu'l-Letâyif ve Matmûratu'l-Ma'ârif) (1. Cilt) (İnceleme-Metin-Sözlük). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tek, A. (2014). Hazret-i Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî ve Mesnevî-i Şerif-İlk On Sekiz Beyit Şerhi. Bursa: Bursa Akademi.
• Top, H. (2011). Mesnevî-i Mânevî Şerhi (Cilt 1). İstanbul: Rûmî Yayınları.
• Uludağ, S. (2012). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı.