ABDULRAZAK GURNAH’IN “PARADISE” (CENNET) ADLI ESERİNDE, “YABANCILAŞTIRMA” VE “YERLİLEŞTİRME’’ STRATEJİLERİ İLE KÜLTÜREL ÖGELERİN ÇEVİRİLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2022, , 159 - 176, 20.12.2022

Funda Özbakır

https://doi.org/10.54566/turas.1180487

Öz

Geçmişi M.Ö. 3000’ li yıllara dayandığı bilinen çeviri, birbirinden farklı disiplinler içinde önemini koruyarak, günümüzde vazgeçilmez bir olgu haline gelmiştir. Çevirinin bu derece önem kazanmasında; günümüz dünyasında farklı ulustan milletlerin gerek politik, sosyal, siyasi, gerekse de ekonomik, göç ya da eğitim gibi sebeplerden dolayı daha sık bir araya gelmesi oldukça etkili olmuştur. Pek çok bilim uzmanı, giderek artan küreselleşme ile birlikte uluslar arasındaki sınırların ortadan kalktığı konusunda görüş bildirse de, kültürel farklılıklar çeviribilim alanında güncelliğini koruyarak önem arz etmeye devam etmektedir. Bu çalışmada, sömürgecilik sonrası edebiyat alanında, son dönemde adından sıkça söz edilen, yazar ve edebiyatçı, Abdulrazak Gurnah’ ın Paradise (Cennet) adlı romanında bulunan kültürel öğelerin çeviri sürecinde aktarımında, çeviribilim araştırmacısı Lawrence Venuti’ nin önerdiği “yerlileştirme” (“domestication”) ve “yabancılaştırma” (“foreignization”) çeviri stratejilerinden yararlanılarak, çevirmenin “yerlileştirme” veya “yabancılaştırma” sarkacında ne yönde durduğu incelenmiş, ve hangi yöne ağırlık verdiği örnekler aracılığıyla irdelenerek açıklanmaya çalışılmıştır. Venuti, çeviri yapılacak olan metinde ki farklılıkların, erek kültür okurları için mümkün olduğunca azaltmak amacı taşıyan bir çeviri yaklaşımı olarak yerlileştirmeyi, yabancılaştırmayı ise kaynak metnin yabancı özelliklerinden bir kısmını tutarak, erek metinde normları zorlayan bir çeviri yaklaşımı olarak belirtir. İnceleme sonucunda; çevirmenin kültürel farklılığı muhafaza ederek, kaynak metinde vurgulanan kimliğin ortaya çıkmasını özellikle tercih ettiği ve bu sebeple, çevirmenin, kaynak metnin kültürel ve dilsel farklılığını yansıtacak şekilde çeviride “yabancılaştırma” stratejisinin ağırlıklı olarak tercih ettiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültüre Özgü Öğeler,, çeviri stratejileri,, Yabancılaştırma, Yerlileştirme, Lawrence Venuti

Kaynakça

• Aixelá, J. F. (1996). Culture-Specific Items in Translation. Translation, Power, Subversion. Eds. Román Álvarez, and M. Carmen-África Vidal. Clevedon: Multilingual Matters, 52-78. EVEN-ZOHAR, Itamar (2012). “Yazınsal Çoğuldizge İçinde Çeviri Yazının Durumu” Çeviri Seçkisi II - Çeviri (bilim) Nedir?, (çev. Saliha Paker), (Haz. M. Rifat), 2. baskı, s. 125-133.
• EVEN-ZOHAR, Itamar (2012). “The Position of Translated Literature Within the Litterary Polysystem”, The Translation Studies Reader, ed. by Lawrence Venuti, 3. Ed., s.162-168.
• GURNAH, Abdulrazak, Paradise, Hamish Hamilton, London, 1994
• Larson, M. L. (1984). Meaning-Based Translation: A Guide To CrossLanguage Equivalence.Lanham and NewYork:UniversityPressof America.
• Taş, S. (2017). Kültürel Unsurların Çevirisi ve Çeviri Stratejileri. Humanitas, 1-14.
• Toury, Gideon 1995. "The Nature and Role of Norms in Translation". In idem, Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam-Philadelphia:
• Venuti, L.(1995).The Translator’s Invisibility: A History of Translation. (“Venuti, L. (1995) The Translator’s Invisibility. A History of ...”) London:Routledge.
• Venuti, L. (1998). Translator’s invisibility: A history of translation. London and New York: Routledge.