Writing as if in the Center: World Literature and Orhan Pamuk’s Istanbul: Memories and the City

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 18 - 33, 30.12.2020

C. Ceyhun Arslan

Öz

The scholarship on world literature has often used a center/periphery model and analyzed how Orhan Pamuk’s works have been received by different cultures, especially the Western. Rather than analyzing Pamuk’s reception in other cultures, this study will examine how Pamuk overlooks and even sometimes undermines the hierarchies that shape the international literary domain by writing “as if in the center.” As a case study, a close reading of Orhan Pamuk’s Istanbul: Memories and the City (İstanbul: Hatıralar ve Şehir, 2003) will be given and the narrative techniques that Pamuk uses to upend the center/periphery dynamics will be examined. This article argues that Pamuk transforms elements that threatened to marginalize Istanbul, such as the Western gaze, into sources that nourish his artistic vision that endows Istanbul with a central status. The first section demonstrates that although Istanbul was marginalized within the international realm, Pamuk describes the act of writing as a means to endow Istanbul with a central status. It points out that Pamuk generates his vision of the city through a process that this study calls interweaving or artistic translation. The second section shows that the writer uses different mediums such as photography and painting to foreground the complexity of the city. Furthermore, it will claim that Ara Güler’s photos that are used throughout Istanbul further enriches Pamuk’s work by not always confirming Pamuk’s observations and sometimes even contradicting with them. The final section examines Pamuk’s perspectives on the Western gaze. Pamuk notes that the European gaze becomes a source of nourishment rather than a threat. He writes about the shortcomings of Edward Said’s theories and criticizes the tendency to view East and West as two well-defined regions.

Anahtar Kelimeler

Orhan Pamuk, Istanbul: Memories and the City, East/West, world literature, photography, center/periphery model

Merkezdeymiş gibi Yazmak: Dünya Edebiyatı ve Orhan Pamuk’un İstanbul: Hatıralar ve Şehir’i

Öz

Dünya edebiyatı hakkındaki çalışmalar, dünya edebiyatını analiz etmek için genelde merkez/çevre modelini kullanmış ve Orhan Pamuk’un eserlerini Batı başta olmak üzere farklı kültürler tarafından nasıl algılandığına odaklanmıştır. Pamuk’un farklı kültürlerde nasıl algılandığını analiz etmek yerine, bu çalışma, Pamuk’un “merkezdeymiş gibi” yazarak uluslararası edebiyat camiasında var olan hiyerarşileri eserlerinde nasıl görmezden geldiğini ve hatta onları bazen altüst edebileceğini inceleyecektir. Bu durumu ana hatlarıyla gösterebilmek adına, Orhan Pamuk’un İstanbul: Hatıralar ve Şehir (2003) adlı eserin yakın okuması yapılacak ve böylece Pamuk’un merkez/çevre dinamiklerini sorgulamak için kullandığı anlatı tekniklerine dikkat çekilecektir. Makale, Pamuk’un Batı bakışı (Western gaze) gibi şehri marjinalleştirmeye neden olacak unsurları, şehri merkezî bir konuma yükselten ve sanatsal vizyonunu besleyen kaynaklar olarak gördüğünü savunacaktır. İlk bölüm, İstanbul’un uluslararası alanda marjinalleşmesine rağmen Pamuk’un yazma eylemiyle şehri merkezî bir konuma yükselttiğini gösterecektir. Bu çalışmanın örmek ya da sanatsal çeviri olarak tanımlayacağı bir süreç sayesinde Pamuk gibi yazarların dünyanın farklı kültürlerinden beslenerek kendilerine özgü bir kültürel vizyon ortaya koyduklarını savunacaktır. İkinci bölüm, yazarın fotoğraf ve resim gibi farklı sanat alanlarından faydalanarak yazarın şehrin karmaşık yapısını ön plana çıkarabildiğini ortaya koyacaktır. Ayrıca, İstanbul’da pek çok kez kullanılan Ara Güler’in fotoğraflarının, Pamuk’un sözlerini her zaman teyit etmeyerek ve hatta bazen onlarla çelişerek Pamuk’un eserine zenginlik kattığını gösterecektir. Son bölüm ise Pamuk’un Batı bakışı hakkındaki görüşlerine değinecektir. Her ne kadar Batı, İstanbul’a karşı indirgemeci yaklaşsa da Pamuk’a göre Batı’nın bakışı tehdit edici bir unsur değil besleyici bir kaynaktır. Pamuk, Edward Said’in teorisinin eksiklikleri hakkında yazar ve Batı ve Doğu’yu sınırları belirgin iki alan olarak görmenin zorluklarından bahseder.

Anahtar Kelimeler

Orhan Pamuk, İstanbul: Hatıralar ve Şehir, Doğu/Batı, dünya edebiyatı, fotoğraf, merkez/çevre modeli

Kaynakça

• AYTEKİN, Pelin Erdal (2018), “Fotoğraftan Metne Sızanlar: Orhan Pamuk’un ‘Resimli İstanbul’ Kitabında Fotoğrafın Metinle Kurduğu İlişkiyi Okumak”, folklor/edebiyat, C. 24, S. 95, s. 187-202.
• CASANOVA, Pascale (2004), The World Republic of Letters, Harvard University Press, Cambridge.
• FISK, Gloria (2018), Orhan Pamuk and the Good of World Literature, Columbia University Press, New York.
• GÖKNAR, Erdağ M. (2013), Orhan Pamuk, Secularism and Blasphemy: The Politics of the Turkish Novel, Routledge, New York.
• GÜRSES, Hande (2012), “Mirroring Istanbul”, Global Perspectives on Orhan Pamuk: Existentialism and Politics, Ed. Mehnaz Mona Afridi and David M. Buyze, Palgrave Macmillan, New York.
• MCGAHA, Michael D. (2008), Autobiographies of Orhan Pamuk: The Writer in His Novels, University of Utah Press, Salt Lake City.
• PAMUK, Orhan (2005), Istanbul: Memories and the City, (Trans. Maureen Freely), Knopf, New York.
• ____,___ (2007), Other Colors: Essays and a Story, (Trans. Maureen Freely), Knopf, New York.
• ____,___ (1999), Öteki Renkler: Seçme Yazılar Ve Bir Hikâye, İletişim Yay., İstanbul.
• SANTESSO, Z. Esra Mirze (2011), “Vision and Representation: Photography in Orhan Pamuk’s Istanbul: Memories and the City”, The Comparatist, C. 35, s. 152-160.
• SEÇKİN, Murat (2008), “İstanbul: Hayallerde Şehrin ve Hal Tercümesinin Yeniden İnşası”, Orhan Pamuk'un Edebi Dünyası, Ed. Nüket Esen and Engin Kılıç, İletişim Yay, İstanbul.