SERVET-İ FÜNUN VE TİYATRO

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 1 - 15, 30.06.2021

Hakan Behcet Sazyek

Öz

Türk edebiyatının ilk edebî topluluğu olan Servet-i Fünun hareketi (1896-1901), edebiyatın hemen bütün dallarında eser vermesine karşılık tiyatrodan uzak durmuştur. Bununla birlikte grup üyelerinin kişisel hayatlarında tiyatroya ilgisi vardır. Onlar, çocukluk ve gençlik yıllarından başlayarak iyi birer tiyatro, opera izleyicisi olmuşlardır. Tiyatro 19.yüzyılda edebiyatımızın yenileşme döneminin başlarında çekici bir tür iken sonraları duraklama, daha doğrusu popülerleşme sürecine girmiştir. Anılan yüzyılın son çeyreğinde geleneksel oyunlardan beslenen Tulûat tiyatrosu çok canlıdır ve türü neredeyse tek başına ayakta tutar. Dolayısıyla, elit bir edebiyat anlayışına sahip olan Servet-i Fünuncular, hareketin 1896-1901 yılları arasındaki etkinlik sürecinde de tiyatro türünde hemen hiç eser vermemişlerdir. Onların bu türe ilgileri, hareket bittikten yaklaşık yedi yıl sonra gerçekleşen İkinci Meşrutiyet sonrasında başlar. Bu ilgi öncelikle piyes yazıcılığından çok tiyatronun kurumsal yönünde üstlenilen üyelikler bağlamında yoğunlaşır. Söz konusu dönemin hemen başlangıcından itibaren çok sayıda tiyatro kurulur ve oyun sahneler. Bunların arasında geleneksel oyunlara yaslanan popüler nitelikli olanlar yine çoğunluktadır ama Sahne-i Osmaniyye, Darülbedayi gibi ciddi, kurumsal ağırlıkta olanlar da bulunmaktadır. Daha çok Celal Sahir’in ve Mehmet Rauf’un kaleminden tiyatro eleştirisi türünde makaleler de kaleme alınır bu süreçte. Anılan tiyatro kuruluşlarının edebî kurullarında etkin görevler üstlenen eski Edebiyat-ı Cedideciler, aynı zamanda piyes yazmaya da girişirler. Başta Hüseyin Suad ve Ali Ekrem olmak üzere Mehmet Rauf, Cenap Şahabettin, Safveti Ziya, Halit Ziya gibi isimlerin oyunları vardır. Servet-i Fünuncuların tiyatro ile bu mesafeli ilişkileri literatüre de yansımıştır. Özellikle Cumhuriyet döneminde yoğunlaşan akademik çalışmalar başta olmak üzere, araştırma/incelemeye dayalı edebiyat tarihi, eleştiri alanlarında kaleme alınan eserlerin pek çoğunda Servet-i Fünun tiyatrosundan hemen hiç söz edilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Servet-i Fünun, tiyatro, İkinci Meşrutiyet, Darülbedayi, tiyatro eleştirisi

Kaynakça

• Akyüz, Kenan (1976): Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• And, Metin (1972): Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, Metin (1976): Osmanlı Tiyatrosu, Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları. Enginün, İnci (2007): Tanzimat’tan Cumhuriyet’e, 3.b., İstanbul: Dergâh Yayınları. Ercilasun, Bilge (1981): Servet-i Fünun’da Edebî Tenkit, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Gürsoy, Belkıs Altuniş (2001): Hüseyin Suad Yalçın Hayatı ve Eserleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kocatürk, Vasfi Mahir (2016): Büyük Türk Edebiyatı Tarihi, 3.b., İstanbul: Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Korkmaz, Ramazan (eşg.; 2005):Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları.
• M.Rauf (1997): Edebî Hatıralar, yay.haz.: Mehmet Törenek, İstanbul: Kitabevi.
• Nutku, Özdemir (1969): Darülbedayi’in Elli Yılı, Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Nutku, Özdemir (1977): Özdemir Nutku, Meddahlık ve Meddah Hikâyeleri, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Önertoy, Olcay (1980): Edebiyatımızda Eleştiri, Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Özön, Mustafa Nihat (1941): Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Maarif Matbaası.
• Parlatır, İsmail (eşg.: 2006): İsmail Parlatır, İnci Enginün, Ömer F.Huyugüzel, Bilge Ercilasun, Mustafa Özbalcı, Alaattin Karaca, Servet-i Fünûn Edebiyatı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sevük, İsmail Habip (1925): Türk Teceddüd Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Sokullu, Sevinç (1997): Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi, 3.b., Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1997
• Tarakçı, Celâl (1986): Cenab Şehabeddin’de Tenkid, kendi yayını, Samsun: Eser Matbaası.
• Tevfik Fikret, (1987): Dil ve Edebiyat Yazıları, haz.: İsmail Parlatır, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tuncer, Hüseyin (1992): Servet-i Fünun Edebiyatı, İzmir: Akademi Kitabevi.
• Uşaklıgil, Halit Ziya (1969): Kırk Yıl, İstanbul: İnkılâp ve Aka..
• Uşaklıgil, Halit Ziya (2014): , Sanata Dair, İstanbul: Özgür Yayınları.
• Yalçın, Alemdar (1985): II.Meşrutiyet’te Tiyatro Edebiyatı Tarihi, Ankara: Gazi Eğitim Fakültesi Yayınları.