TRAJEDYA MİTİNİN KAHRAMANI SUZAN/SUZİ

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 3, 199 - 210, 27.12.2021

Fevziye Alsaç

https://doi.org/10.54566/turas.1031353

Öz

Efsaneler, mitolojik karakterin aktarıldığı inanç/inanış temelli metinlerdir. Efsanelerde kutsala dair öyküleyici bir olay bulunur. Efsaneler toplumda istenilen değerlerin aktarımını sağlayan kutsallık temasıyla ön plana çıkar. Efsane metinlerinde kültürel değerler toplum ruhu olarak psiko-sosyal bir işlev kazanır. Sözlü kültür geleneğiyle aktarılan efsaneler; ağıt ve türkülere de konu olur. Suzan/Suzi efsane metniyle birlikte sözlü kültürde korunmuş kökeni ağıt olan bir türküdür. Kırklar Dağı’nın mekân olduğu efsanede olay örgüsünü yaratan çatışma; kutsal mekânda yasağın çiğnenmesidir. Suzan Suzi’de din olgusu, inanışlar ve millî kültüre ait kodlar vurgulanır. Suzan’ın aşkı ve mekân kutsalının bozulması; olay, kişi ve mekân bağlamıyla trajedi miti olarak işlenir. Trajedi miti; sonbahar mevsimine karşılık gelir; sonbahar, günbatımı, ölüm, kaos ve kurban teması izlenir. Trajedilerde ahlâkî haz ilkesiyle olması gereken düzenin korunması vurgulanır. Trajedi miti dinî değerlerin sunulmasında ve yaşatılmasında psikolojik ve sosyolojik işlevlere sahiptir. Toplumun kutsal saydığı değerlerin aktarımı olay üzerinden etkili bir anlatıma dönüşür. Dramatik kurguda sunulan mesajlar ve inanışlar toplum/birey için öğrenilmiş davranış örüntüleridir. Suzan/Suzi efsanesinde kutsal mekâna saygısızlık ilk günah temasıdır; Suzan’ın suda boğulması kurban töreniyle masumiyeti kazanmayı amaçlayan arınma ritüelidir. Kırklar Dağı’nda geçen olayda kutsal mekân vurgusu vardır. Kutsal bir mekânda uygun olmayan bir birleşme seçilmiş kahramanla trajedyanın ilk günah ve masumiyetini yitirme teması olarak görülür. İnanış motifinde kutsal mekânın kirletilmesinin karşılığı ceza motifidir. Trajik kahraman başlangıçtaki masumiyet için seçilmiş bir kurbandır. Sevgililerin yasağı çiğnemesi dramatik kurguda sunulan kurban temasına dönüşür. Çalışmada trajedi miti hakkında bilgi verilmiş; efsaneden türküye dönüşen metin; trajedi miti bağlamıyla değerlendirilmiştir. Trajik yazgının toplumsal şuura ait mesajları Suzan/Suzi efsanesindeki dağ ruhu/iyesi olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Trajedi miti,, efsane,, Suzan,, Kırklar Dağı,, inanış,

Kaynakça

• Frye, Northrop (2015). Eleştirinin Anatomisi. (çev. Hande Koçak). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Helimoğlu, Muhsine Yavuz (2013). Diyarbakır Efsaneleri. Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
• Korucu, Ayşe Arzu (2006). Rider Haggard’ın Romanlarına Arketipsel Bir Yaklaşım: She, Ayesha: The Return Of She, Wisdom’s Daughter ve She And Allan, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Erzurum.
• Şenocak, Ebru (2013). “Türkülerimizde Dağ Kültü”, Kültürümüzde Türkü Sempozyumu Bildirileri III. Cilt, s. 173-194.
• Şimşek, Esma (2016). “Türk Kültüründe, Kaplumbağalarla İlgili Efsaneler Üzerine Bir Değerlendirme”, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, S.10, s.51-63.