BİLİNMEYEN BİR ROMANCI: ORHAN MİDHAT BARBAROS

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 19, 17.06.2022

Betül Solmaz

https://doi.org/10.54566/turas.1026433

Öz

Avukat Orhan Midhat Barbaros (1894-1964), yirminci yüzyıl Türk edebiyatının ilk romancılarındandır. Yazın hayatına süreli yayınlarla başlayan sanatçı, toplumsal konularda kaleme aldığı köşe yazılarıyla tanınır. 1914’ten itibaren geçim kaygısıyla çeviri alanına yoğunlaşarak -otuz dokuzu Nat Pinkerton külliyatına ait olmak üzere- edebiyatımıza kırk çeviri kazandırır. Bunun yanında kendisi de romanlar, öyküler, hukuk, toplum ve iktisatla ilgili kitaplar kaleme alır. Ürettiği eserlerin çeşitliliğine karşın edebî kimliğini romancı olarak kuran Orhan Midhat, 1917-1925 yılları arasında romancılık faaliyeti gösterir. Birinci Dünya Savaşı’ndan Cumhuriyet’e uzanan bu kısa fakat değişken devrenin izlerini, onun eserlerinde bulmak mümkündür. Romancılığını okuyucusunu her bakımdan eğitmek için kullanan sanatçı, eserlerinin tümünde, millî duygulara sahip, ahlak bakımından gelişmiş, toplum için ideal bir insan tipine ulaşmaya çabalar. Bu nedenle millî duyguları önceleyerek başladığı romancılığını daha bireysel konularla devam ettirir. Toplumun en küçük birimi olan aile kurumuna eğilerek onun aksayan yönlerini işaret eder. Görücü usulü evlilik, nesiller arası çatışma, ahlaki düşkünlük, yanlış Batılılaşma gibi konuları aşk zemininde işler ve figürlerini bir ibret unsuru olarak kullanır. Ayrıca konak yaşamı, dönemin âdetleri, İstanbul’un çeşitli semtleri ve mekânları olay örgüsü içinde yer alır. Son romanı Meçhul Kan, içerik bakımından romancılığının bütününü temsil etmesi ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında kaleme alınmış bir Osmanlı eleştirisi olması bakımından son derece kıymetlidir. Ne var ki Orhan Midhat, bugüne ulaşan yedi romanı ve farklı türdeki üretimlerine karşılık literatürde kendine yer edinemez. Bu çalışmada, 2000’li yıllara dek “kayıp” sayılan, günümüzde çok kısıtlı bir çevrece tanınan Orhan Midhat’a ve eserlerine bilinirlik kazandırmak amaçlanmıştır. Öncelikle sanatçının hayatı, edebî kimliği ve eserlerinden söz edilecek, ardından romanları tanıtılarak bir romancı olarak edebiyatımızdaki konumu tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Orhan Midhat Barbaros, roman, romancı, Cumhuriyet Dönemi, avukat

Kaynakça

• [ANONİM], (08.09.1930), “Yeni Fırkada İzmir Hadisesi Hakkında Ne Diyorlar”, Cumhuriyet Gazetesi, s.1.
• [ANONİM], (28.07.1964), “Vefat”, Milliyet Gazetesi, s.7.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1 Eylül 1339b) [1 Eylül 1923], “Gazi Paşa’ya Türk’ün Şükranı”, Türkiye Edebiyat Mecmuası, s.16-18.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1332a) [1916]. İçtimai İnkılaplar: İslamiyet’in Mazi, Hâl ve İstikbali, Cemiyet Kütüphanesi, Resimli Kitap Matbaası, İstanbul.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1333a) [1917], Kahraman Türk Kızı, Cemiyet Kütüphanesi, Dersaadet Çavuşoğlu Matbaası, İstanbul.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1333b) [1917], Kanlı Muaşaka, Cemiyet Kütüphanesi, Dersaadet Çavuşoğlu Matbaası, İstanbul.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1334a) [1918], Genç ve Güzel, Kütüphane-i Sudi, Kader Matbaası, İstanbul.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1336) [1920], Hıyanet, İtimat Kütüphanesi, Kader Matbaası, İstanbul.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1339a) [1923]. Şişli Hayatı, Kütüphane-i Sudi, Orhaniye Matbaası, İstanbul.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1340a) [1924], Aşk İhtiyacı, İkbal Kütüphanesi, Cihan Biraderler Matbaası, İstanbul.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1340b) [1924], İktisadi İlletlerimiz, Kütübhâne-i Sûdî, Orhaniye Matbaası, İstanbul.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1340c) [1924], Kırmızı Kitap, Kütübhâne-i Sûdî, Orhaniye Matbaası, İstanbul.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1340ç) [1924], “Hizmetçi Deyip Geçmeyiniz, O Anadolu’nun Bağrı Yanık Analarından Biridir”, Resimli Ay, Yıl 1, nr.5, s.5-7.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1341a) [1925], Meçhul Kan, İkbal Kütüphanesi, Orhaniye Matbaası, İstanbul.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1341c) [1925], “Bir Facia”, Resimli Yıl, s.196-199.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (17 Teşrîn-i Evvel 1334d) [17 Ekim 1918], “Harp Zengini ile Mülakat”, Donanma Mecmuası, C.9, s.2197-2201.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (1927), Büyük Gazi’nin Karşısında Hisler ve Fikirler, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (2 Kânûn-ı Sâni 1332b) [15 Ocak 1917], “Müstecirlerin Hukuku”, Müstecir Mecmuası, s.1.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (22 Nisan 1341b) [22 Nisan 1925], “İktisadi İnkılap”, Türkiye Edebiyat Mecmuası, s.1-2.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (3 Teşrîn-i Evvel 1334ç) [3 Ekim 1918]. “İntibah Çareleri”. İzdivaç Mecmuası, S.9, s.121-122.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (4 Nisan 327) [17 Nisan 1911], “Saâ’det-i Beşeriyyede Unsur Esası”, Mütâlaa Mecmuası, s.61-62.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (6 Haziran 1334b) [6 Haziran 1918], “İzdivaç”, İzdivaç Mecmuası, S.1, s.2-3.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (6 Haziran 1334c) [6 Haziran 1918], “Küçük Gelin”, İzdivaç Mecmuası, S.1, s.15-16.
• [BARBAROS], Orhan Midhat (t.y). Küçük Gelin, Kütüphane-i Sudi, Orhaniye Matbaası, İstanbul.
• [BARBAROS], Orhan Mithat (2002), Aşk İhtiyacı (Çev. İsmet Nadir Atasoy), Berfin Yay., İstanbul.
• [BARBAROS], Orhan Mithat (2005), Şişli Hayatı, (Çev. İsmet Nadir Atasoy), Berfin Yay., İstanbul.
• AKAGÜNDÜZ, Ümüt (2021), Mikro Tarihin Gözünden 1924, Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul.
• BARBAROS GÜREL, İnci (2008), Bir Yaşamdan, Berfin Yay., İstanbul.
• BARBAROS, Orhan Midhat (1945), Kızlarımızın Katilleri Gangsterler, Zigomala Basımevi, İstanbul.
• BUCAK, Nevra (9 Kasım 2003), “Büyükdayım Orhan Mithat…”, Cumhuriyet Gazetesi Dergi Eki, S.920, s.6-7.
• ÇALIŞLAR, Oral (2011), Portreler, Everest Yay., İstanbul.
• DEMİRYÜREK, Meral (2015), “Savaştan Doğan Bir Tip: ‘Harp Zengini’”, Journal of Turkish Studies, Volume 10/16, s.493-508.
• DURKHEIM, Emile (1339c) [1923], İçtimai Taksîm-i A’mâl, (Çev. O.M. [Barbaros]), Matbaa-i Amire, İstanbul.
• GÜNDÜZ, Osman (2013), İkinci Meşrutiyet Romanı 1908-1918 Yapısal ve Tematik İnceleme, Dergâh Yay., İstanbul.
• NALBANT, Elif Nur (2017), “Büyük Duygu Mecmuasının Tafsilli Fihristi”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep.
• OKTAY, Afşin (1958), Biyoğrafiler Ansiklopedisi, Bereket Matbaası, Ankara.
• ÖZAVCI, Hilmi Ozan (2015), Intellectual Origins of the Rebuplic, Brill, Leiden.
• ÖZLÜK, Nuran (2016), “İzdivaç Dergisinin Evlilik İlanları ile Günümüzün İzdivaç Programları Adaylarının Talepleri Arasında Kısa Bir Mukayese”, Kesit Akademi Dergisi, S.4, s.73-83.
• SOLMAZ, Betül (2018), “Orhan Midhat Barbaros’un Romancılığı”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli.
• TÜRK, Emine Bilgehan (2005), “Zekeriya Sertel’in Dergiciliği”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Erzurum.
• ÜYEPAZARCI, Erol (2008). Korkmayınız Mister Sherlock Holmes! Türkiye’de Polisiye Romanın 125 Yıllık Öyküsü (1881-2006). Oğlak Yay. c.1, c.2., İstanbul.
• YETKİN, Çetin (1982), Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı, Karacan Yay., [İstanbul?].
• YILDIRIM, Berrin (2007), “Haftalık Musavver Malûmat-ı Nafia Mecmuası (Tahlilî Dizin ve İnceleme)”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Kayseri.