The Agents of the Committee for State Security in Japan After the Second World War: Bir and Halef

Yıl 2024, , 136 - 144, 31.01.2024

Dilyaram Ayupova

https://doi.org/10.5152/JTRI.2024.23272

Öz

After World War II, often regarded as the most significant conflict in human history, the world plunged into a state of utter chaos. The “superpowers” of the opposing alliances transformed into rivals, vying to reshape global maps and attain world dominance. Consequently, following the war’s conclusion, two contenders—namely, the USSR (The Union of Soviyet Socialist Republics) and the USA (The United States of America)—adopted expansionist policies and became embroiled in the Cold War. This geopolitical shift catalyzed the reconfiguration of the Soviet illegal foreign intelligence network, particularly in nations with anti-Soviet stances, such as Japan, which aligned with a pro-US agenda. In this context, a new chapter in intelligence operations unfolded, intertwined with the dynamics of the Cold War, involving the creation of fresh narratives and heroic figures for covert missions. The Soviet intelligence service, known for employing diverse intelligence strategies through the fabrication of counterfeit identities and agent stories, embarked on a new saga within the “spy” epoch. The circumstances of the era posed challenges to infiltrating Japan, necessitating the development of a meticulously crafted plan. The goal revolved around the selected intelligence agents, who were tasked with assuming the roles of Enver Sadik and Hatice Sadik, the Uyghur couple hailing from East Turkistan. By residing in East Turkestan temporarily, they could better acclimate to their surroundings and subsequently facilitate their infiltration into the target country via Hong Kong. This study primarily aims to unveil the life stories and intelligence missions of Soviet intelligence operatives Shamil Hamzin (codenamed Halef) and Bibiiran Alimova (codenamed Bir). During the Cold War, they played pivotal roles in revitalizing the intelligence apparatus within Japan, thereby furnishing valuable information to the USSR. This exploration thus positions the accounts of Bir and Halef as significant exemplars of the USSR’s comprehensive intelligence strategy, effectively harnessing human intelligence methodologies.

Anahtar Kelimeler

World War II, The Union of Soviyet Socialist Republics, Militarist Japan, Soviet Foreign Intelligence, Uyghur, East Turkestan

İkinci Dünya Savaşı Sonrası Japonya’daki Devlet Güvenlik Komitesi Ajanları: Bir ve Halef

Öz

İnsanlık tarihindeki en büyük harplerden biri olan II. Dünya Savaşı’nın ardından dünya tam bir kaos ortamına dönüşerek İttifak Devletleri’nin “süper güçleri” dünya haritasına yeniden şekil verme çabalarına ve liderlik yarışına hız vermiş durumdaydı. Savaşın bitmesiyle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nin rekabetle sürdürdüğü yayılmacı politika “Soğuk Savaş dönemi”ni başlatmış oldu. Bu da Sovyetlerin, Sovyet karşıtı ülkelerde, özellikle ABD yanlısı bir politika izleyen Japonya’da illegal istihbarat ağının yeniden tesis edilerek faaliyete geçirilmesi meselesini gündeme getirmişti. Bu bağlamda planlanan gizli görevler için yeni hikâyeler, yeni kahramanlar kurgulanarak Soğuk Savaş ile birlikte Sovyetler için istihbaratta yeni bir dönem başlatılmıştır. Gizli ajanlardan uydurma kimlik ve hikâyeler yaratarak farklı istihbarat stratejileri kullanan Sovyet istihbarat servisi, böylelikle “casuslar” döneminin yeni bir hikâyesini inşa etmiştir. Dönemin şartlarından ötürü Japonya’ya sızabilmek kolay olmadığından detaylı işlenmiş bir plana ihtiyaç duyulmuştur. Bu planı gerçekleştirecek adı geçen istihbarat mensuplarının Doğu Türkistan doğumlu Enver Sadık ve Hatice Sadık adlı Uygur çifti kimliğine bürünerek evlenmesi ve bir süre “memleketlerinde” yaşayarak çevre edinmesi, bu sayede de Hong Kong üzerinden hedef ülkeye sızmaları amaçlanmıştır. Bu makalenin temel amacı “Soğuk Savaş” döneminde Japonya’da Sovyet istihbarat ağını yeniden canlandırıp SSCB'ye on yıldan fazla süreyle kıymetli bilgiler ulaştıran Sovyet istihbarat ajanları Şamil Hamzin (Halef) ve Bibiiran Alimova’nın (Bir) hayat hikâyesi ve Japonya serüvenini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda Bir ve Halef’in hikâyesi, SSCB’nin kapsamlı bir istihbarat stratejisi geliştirerek insan istihbaratı yöntemini etkili bir şekilde kullanmasının en başarılı örneklerinden biri olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, Militarist Japonya, Sovyet Dış İstihbaratı, Uygur, Doğu Türkistan

Kaynakça

• 13 Let Pod Tsvetami Sakurı. (2013) https://www.echosevera.ru/culture/2013/03/20/937.html (E.T. 30.04.2021).
• A Gato Under the Rising Sun. (2018) https://www.iiafterwwii.wordpress.com/2018/08/05/a-gato-under-the-rising-sun (E.T. 15.03.2022).
• Alimova İ. K. Tatarica: Tatarskaya Ansiklopediya, https://tatarica.org/ru/razdely/istoriya/novejshee-vremya/personalii/alimova-irina-karimovna (E.T. 10.03.2022)
• Barışni v Razvedke. Bibiiran Alimova (Psevdonim “Bir”). Jurnal “Deviçiy Spetsnaz, http://xn----8sbehfcpeak0cwaz6ei.xn--p1ai/news/item/121-baryshnivrazvedke-bibiiran-alimova-psevdonim-bir (E.T. 30.04.2021).
• Büyükelçilik Tarihi ve Önceki Büyükelçilerimiz. T.C. Dışişleri Bakanlığı Tokyo Büyükelçiliği Resmi Internet Sayfası, http://tok yo.be .mfa. gov.t r/Mis sion/MissionChi efHis tory (E.T. 3.05.2021).
• Devlet Kildi Ailesi. https://devletkildi.net (E.T. 20.03.2021).
• “Deyatel’nost’ Vneşney Razvedki v Godı Velikoy Oteçestvennoy Voynı (1941-1945): Glavnıye Zadaçi i Napravleniya Deyatel’nosti Razvedki”. (2021) Rusya
• Federasyonu Dış İstihbarat Servisinin Resmi İnternet Sayfası, http://svr.gov.ru/history/stages/stage05.htm#14 (E.T. 22.04.2021).
• “Deyatel’nost’ Vneşney Razvedki v Godı Velikoy Oteçestvennoy Voynı (1941–1945): Razvedıvatel’naya Rabota v Kitaye”. Rusya Federasyonu Dış İstihbarat
• Servisinin Resmî Sitesi, http://svr.gov.ru/history/stages/stage05.htm#14 (E.T. 22.04.2021).
• Documents Detail Gov't Effort to Play Down 1940s Spy Scandal. (2018) The Mainichi, https://mainichi.jp/english/articles/20180818/p2a/00m/0na/012000c (E.T. 15.03.2022).
• Legendı G. Bir i Halef. Meç Samuraya, https://ok.ru/video/853910227492 (E.T. 2.05.2021).
• Soviet Master Spy is Hanged by the Japanese”. (2009) History https://www.history.com/this-day-in-history/soviet-master-spy-is-hanged-by-the-japanese (E.T. 15.03.2022).
• Spies in Skirts: Female Intelligence Officers Whose Exploits are Still Classified. Pictolic https://pi ctoli c.com/en/a rticl e/spi es-in -skir ts-fe male- intel ligence-of ficer s-who se-ex ploit s-are -stil l-cla ssifi ed (E.T. 3.05.2021).
• Zasekreçennaya L. V Sadu Podvodnıh Kamney. https://www.tvc .ru/c hanne l/bra nd/id/2037/show/epis odes/episo de_id/3466 6 (E.T. 2.05.2021).
• Anisimov, A.L., V.N. Timoşenko, A.G. Pyatkov. (2010) “O Diskusionnıh Voprosah Razgroma Militaristskoy Yaponiyi v Hode Okonçaniya Vtoroy Mirovoy
• Voynı”, Pobeda Nad Militaristskoy Yaponiyey: Uroki Proşlogo i Vzglyad v Buduşeye, Habarovsk: DVAGS, ss. 6–20.
• Antonov, Vladimir. (2014) “Bir i Halef: V Strane Tsvetuşih Hrizantem”, Nezavisimoye Voennoye Obozreniye, http://nvo.ng.ru/spforces/2014 -02-28/12_bir_halef.html (E.T. 30.04.2021).
• Ayupova, D. (2019) “Uygurların Kazakistan’a Yerleşmesi ve Bugünkü Durumları”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Barnes, B. (2004) “Two Countries, Two Lives”, The Washington Post, https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2004/02/07/two-countries-two-lives/d0 9b54c 9-cae6-4d8e-949b-438cd076d0b4 (E.T. 15.03.2022).
• Baydakov, A.İ. (2014) “Devyatıy Val Voynı. Pobeda Nad Yaponiey”, İstoriya Rossiyskoy Vneşney Razvedki: Oçerki v 6 t., 1941–1945 Godı, Moskova: Mejdunarodnıye Otnoşeniya, ss. 513–520.
• Çernyavskiy, S.V. San-Frantsisskiy Mirnıy Dogovor (1951): Rossiyskiy Vzglyad, 1–4, https://rgavmf.ru/books/istoriya-flota/chernyavskiy-sv-san-francisskiy-mirnyy-dogovor-1951-g (E.T. 20.04.2021).
• Devlet, G. B. (2014) Bir Ömre Altı Hayat Sığdıran Nadir Devlet’in Yaşam Öyküsü, İstanbul: Çatı Kitap Yayınları.
• Devlet, N. (2005) Yırak Könçığıştagı Tatar-Başkortlarga Ni Buldı, Kazan: Kazan Deület Universitetı. Dündar, A. M., Gönen, H., (2013) “ABD’nin Japonya’ya Yönelik Silahlı Müdahaleleri”, ABD’nin Askeri Müdahaleleri 1801’den Günümüze, Haz. Haydar Çakmak, İstanbul: Kaynak Yayınları, ss. 182–197.
• Dündar, A. M. (2011) “Japon Resmî Belgelerine Göre Ayaz İshaki ve Japonya’daki Faaliyetleri”, Türk Yurdu, Cilt 31, No 287, ss. 100–105.
• Dündar, A. M. (2004) “Japonya Türk-Tatar Diasporası”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, No 1, ss. 75–89.
• Dündar, A. M. (2015) “Siyaset, İstihbarat ve Bilim: Japonya’daki Türkoloji Çalışmaları Üzerine Bazı Düşünceler”, XI. Milli Türkoloji Kongresi Bildiri Kitabı, Cilt 2, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi, ss. 47–54.
• Dündar, A. M. İstanbul, 7 Mart 2022, kişisel görüşme.
• Golovaçev, Vitaliy. (2005) “13 Let Pod Çujim İmenem”, Obşes tvenn o-Pol itiçe skaya Gazeta “Trud” 072, http://www.trud.ru/article/23-04-2005/86812_13_let pod_chuzhim_imenem.html (E.T. 1.05.2021).
• Golovin, V. (2000) “15 Let Pod Çujim İmenem”, Obşes tvenn o-Pol itiçe skaya Gazeta “Trud”, No 228, http://www.trud.ru/article/06-12-2000/16243_15_let _pod_chuzhim_imenem.html (E.T. 30.04.2021).
• Guo Y. (2013) “Rossiysko-Yaponskiye Otnoşeniya s Toçki Zreniya Geopolitiki”, ss. 1–21, http://src-h.slav.hokudai.ac.jp/jcrees/2013Osaka/76GuoYuqi.pdf (E.T.12.04.2021).
• Kaşapov, R. (2014) “Eksklyuziv. Kak v Yaponiyi Pod Prikrıtiyem Rabotali Suprugi Razvedçiki iz RT”, Ejenedel’nik “Argumentı i Faktı”, No 25, s.y., https://kazan.a if.ru/cult ure/1 18777 0 (E.T. 2.05.2021).
• Korçevskiy, A.V. (2010) Sovetsko-Yaponskiye Otnoşeniya Posle Vtoroy Mirovoy Voynı, Pobeda Nad Militaristskoy Yaponiey: Uroki Proşlogo i Vzglyad v Buduşee, Habarovsk: DVAGS, ss. 43–51.
• Mamayeva, N.L. (2013) Razvedıvatel’naya Deyatel’nost’ Riharda Zorge i Ego Gruppı v Kitaye (1929–1932) i Yeyo Rezul’tatı, Dokladı İDV RAN 2012, ss.139–167.
• Motveyeva, P. (2008) Şpion Aziatskogo Proishojdeniya, Gazeta.ru, s.y., https://www.gazeta.ru/politics/2008/08/13_a_2 809842.shtml (E.T. 13.04. 2021).
• Musaeva, S.İ ve Aslanov, N. (2022) Problema Kuril’skih Ostrovov v Rossiysko-Yaponskih Otnoşeniyah: k İstoriyi Problemı, Sovremennaya Nauçnay Mısl’,ss. 227–234.
• Najestkin, O.İ. (2014) Predisloviye, İstoriya Rossiyskoy Vneşney Razvedki: Oçerki v 6 t., 1933–1941 Godı, Moskova: Mejdunarodnıye Otnoşeniya, ss. 5–19.
• Ono, R. 18 Mart 2022, kişisel görüşme.
• Panov, A.N. (2019) “Sovetsko-Yaponskaya Sovmestnaya Deklaratsiya 1956 Goda: Slojnıy Put’ k Podpisaniyu, Nelegkaya Sud’ba Posle Ratifikatsii”, Yaponskiye İssledovaniya/Japanese Studies In Russia, No 2, ss. 63–94.
• Pavlov, V. Jenskoe Litso Razvedki (Dos’e), Olma-Press Obrazovaniye, Moskova 2003.
• Podrepniy, E. İ. (2016) Vneşnyaya Razvedka SSSR Nakanune Velikoy Oteçestvennoy Voynı: Opıt Sovremennoy İstoriografii, Aktual’nıye Problemı Gumanitarnıh i Sotsi al’no -Ekon omiçe skih Nauk, No 10, ss. 112–119.
• Polikarpov, İ. A. (2015) Sin’tszyan v Sovetsko-Kitayskih Otnoşeniyah Nakanune i v Pervıy Period Velikoy Oteçestvennoy Voynı, İstoriçeskaya Pamyat’
• Molodeji o Velikoy Oteçestvennoy Voyne, Materialı Vserossiyskoy Nauçnoy Konferentsiyi s Mejdunarodnım Uçastiyem, 23–24 Aprelya 2015, N.A.
• Matveeva vd. (ed), Altayskiy Gosudarstvennıy Pedagogiçeskiy Universitet, Barnaul, ss. 68–72.
• Polikarpov, İ.A. ve O.N. Polikarpova. (2017) Sin’tsyan v Sovetsko-Kitayskih Otnoşeniyah v Posledniy Period I Posle Okonçaniya Velikoy Oteçestvennoy Voynı, Sovremennıye Tendentsiyi Razvitiya Nauki i Tehnologiy, 2–3, ss. 123–126.
• Raşevskiy, A.A. (2010) Rol’ Vneşney Razvedki v Godı Velikoy Oteçestvennoy Voynı, Vestnik Voljskogo Universiteta im. V.N. Tatişeva, ss. 1–6, https://cy berleninka .ru/a rticl e/n/r ol-vn eshne y-raz vedki -v-go dy-ve likoy -otec hestv ennoy -voyn y (E.T. 21.04.2021).
• Şakirov, R. (2018) Vmesto Koznennogo Zorge, Jurnal “Samarskiye Tatarı”, No 4(21),
• Şalagin, A. (2010) Nevesta iz Kaşgara, s.y., https://specnazspn.livejournal.com/44745.html (E.T. 1.05.2021).
• Speranskiy, A.V. (2020) Vneşnyaya Razvedka Rossii Kak Faktor Gosudarstvennoy Bezopasnosti: Zarojdeniye, Razvitiye, Znaçeniye, Velikiy Podvig Naroda Po Zaşite Oteçestva: Vehi İstorii. Sbornik Nauçnıh Statey, Ekaterinburg, ss. 42–48.
• Şvarev, N.A. (2011) Razvedçiki-Nelegalı SSSR i Rossiyi, Moskova: Veçe Yayınları.
• Tregubenko, A.B. (2011) Sovetsko-Amerikanskoe Protivostoyanie v Yaponii (1945–1947), Vestnik MGOU, Seriya “İstoriya i Politiçeskie Nauki”, No 4, ss.61–66.
• Trofimenko, A. (2018) Vrag Stalina, Koşmar Yaponii: Kak Trumen İzmenil Mir, Gazeta.ru, s.y., https://www.gazeta.ru/politics/2018/11/01_a_1 2043339.shtml (E.T. 13.04.2021).
• Vilegjanin, A.N. E.V. Neverova. (2016) Rossiysko-Yaponskiye Dogovorennosti o Morskih Rayonah, Primıkayuşih k Yujno-Kurilskim Ostrovam, Moskovskiy Jurnal Mejdunarodnogo Prava, No 2, ss. 35–62.
• Zimonin, V.P. (2018) Yaponiya: Mesto i Rol’ v Podgotovke i Razvyazıvaniyi Vtoroy Mirovoy Voynı i Politika SSSR v Kanun Voynı (İsto riko- Geopo litiç eskiy Analiz), Nauka. Obşestvo Oborona, No 2(15), ss. 1–19, https://www.noo-journal.ru/nauka-obshestvo-oborona/2018-2-15/article-0148 (E.T. 12.04.2021).