Âşık Veysel in the Context of Deep Ecology

Yıl 2024, , 145 - 151, 31.01.2024

Özge Özgün , Mehmet Fikret Arargüç

https://doi.org/10.5152/JTRI.2024.23337

Cited By: 1

Öz

Studies conducted within the ecocritical paradigm that emerged towards the end of the 1900s have shown that nature does not exist apart from human beings and that the two are inextricably linked. The insights gained from this research pave the way for the growth of ecocriticism by focusing on the interaction between human and nature. Deep ecology, considered one of the most important ecological approaches, has also contributed to ecocriticism with its perspective and proposals for the establishment of an eco-centerd ecological consciousness. Âşık Veysel, one of the great folk minstrels of Turkish literature, also takes an ecological stance in his relationship with nature in his poetry. The blind poet enables the reader to see nature through the eyes of the soul by reflecting nature in his poems, taking it beyond ordinary descriptions, attributing sacredness to nature, and moving human’s relationship with nature beyond the relationship of selfinterest and responsibility. It is obvious that mysticism and Alevism’s teachings, which embrace all living things and attribute to them a sacredness by virtue of the Creator, had an influence on the minstrel. Veysel produced works that could provide the groundwork for the deep ecology movement before it even existed. In this context, similarities between deep ecology and the ecological position in his poems have been identified. For this reason, the aim of this study, which is carried out using hermeneutic method, is to examine Âşık Veysel’s specific poems from the perspective of deep ecology. From the works reviewed, it is clear that Veysel did not write poetry with ecological concerns, but his attitudes and viewpoints regarding nature are worth examining in terms of deep ecology.

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel, Deep Ecology, Human, Nature

Derin Ekoloji Bağlamında Âşık Veysel

Öz

1900’lü yılların sonlarına doğru ortaya çıkan ekoeleştiri ile birlikte gelişen çalışmalar eşliğinde doğanın insandan bağımsız olmadığı ve insan ile doğa arasında ayrılmaz bir bağ olduğu açığa çıkmıştır. Bu çalışmalar sayesinde ortaya çıkan bakış açıları insan ve doğa arasındaki bağı mercek altına almalarıyla ekoeleştirinin gelişmesini sağlamaktalardır. Bunların en önemlilerinden biri olan derin ekoloji de canlı merkezli ekolojik bilinç oluşturma yönündeki bakış açısı ve önermeleriyle ekoeleştiriye katkı sağlamıştır. Türk edebiyatının önemli halk ozanlarından Âşık Veysel de şiirlerinde doğayla ilişkisi bağlamında ekolojik bir duruş sergilemektedir. Gözleri görmeyen ozanın şiirlerinde doğayı sıradan betimlemelerin ötesine taşıyarak yansıtması, doğaya kutsiyet atfetmesi ve insanın doğa ile ilişkisini çıkar ilişkisi ve sorumluluk bilincinden öteye taşımasıyla okuyucunun doğayı gönül gözünden ele almasını sağlamaktadır. Ozanın bu bakış açısını oluşturmasında tüm canlıları kucaklayan ve onlara yaratıcıdan ötürü kutsiyet atfeden tasavvuf ve Alevilik öğretilerinden etkilendiği açıktır. Veysel derin ekoloji hareketi ortaya çıkmadan önce bu görüşe kaynak oluşturabilecek eserler ortaya koymuştur. Bu bağlamda, derin ekoloji ve Âşık Veysel’in şiirlerindeki ekolojik duruşu arasında benzerlikler olduğu saptanmıştır. Bu sebeple yorum samac ı\her meneu tik yöntem kullanılarak yapılan bu çalışmayla Âşık Veysel’in belirlenen şiirlerini derin ekoloji bakış açısıyla incelemek hedeflenmiştir. İncelenen eserler esas alındığında, Veysel’in ekolojik kaygıyla şiir yazmadığı açıktır ancak kendisinin doğaya karşı tutumu ve bakış açısının derin ekoloji açısından incelenmeye değer olduğu kanısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel, Derin Ekoloji, İnsan, Doğa

Kaynakça

• Alptekin, A. B. (2004). Aşık Veysel-Türküz Türkü Çığırırız-. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Alptekin, A. B. (2009). Aşık Veysel. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Alptekin, T. K. (2022). Yaz Masalları'nın Derin Ekoloji Bağlamında Değerlendirilmesi. IJOESS: International Journal of Eurasia Social Sciences, 13(49), 984-1000.
• Apaydın, H. (2005). Aşık Veysel Şatıroğlu’nda Dini Tecrübe. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 5(2), 179-191.
• Araz, R. (2008). Âşık Veysel’in Şiirinde Dinî ve Tasavvufî Temayüller. Berceste Aylık, 68, 28-33.
• Aytaç, P. (2003). Âşık Veysel’in Şiirlerinde Mistik Unsurlar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 26, 253-271.
• Bennett, B. (2005). Through Ecofeminist Eyes: Le Guin's 'The Ones Who Walk Away from Omelas'. The English Journal, 94(6), 63-68.
• Berry, W. (1996). The Unsettling of America: Culture and Agriculture. U.S.A.: Sierra Club Books.
• Bookchin, M. (2013). Toplumsal Ekoloji ve Komünalizm. (E. Eren, Dü., & F. D. Elhüseyni, Çev.) İstanbul: Sümer Yayıncılık.
• Boratav, P. N. (1945). Halk Şairlerinde İnsan ve Tabiat. P. N. Boratav içinde, Folklor ve Edebiyat II (s. 8-16). Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi.
• Buell, L. (2005). The Future of Environmental Criticism: Environmental Crisis and Literary Imagination. UK: Blackwell Publishing.
• Bulut, M. H., & Gündüz, M. (2005). Âşık Veysel’in Türkülerinin Çok Boyutlu İçerik Çözümlemesi. Folklor/Edebiyat Dergisi, 44, 257-268.
• Capra, F. (1987). Deep Ecology: A new Paradigm. Earth Island Journal, 2(4), 27-30.
• Çelik, A., & Ortakçı, A. (Dü). (2019). Ekoeleştiri Folklor ve Edebiyat İncelemeleri. Konya: Kömen Yayınları.
• Çobanoğlu, Ş. (2021). Sait Faik'in 'Son Kuşlar' Başlıklı Öyküsünü 'Derin Ekoloji' Etiği Açısından Okumak. ISOEVA-5: International Symposium of Education and Values-5, (s. 605-618). Bodrum.
• Delany, P. (1993). D.H. Lawrence and Deep Ecology. CEA Critic, 55(2), 27-41.
• Devall, B. (1980). The Deep Ecology Movement. Natural Resources Journal, 20(2), 299-322.
• Devall, B. (1982). John Muir as Deep Ecologist. Environmental Review: ER, 6(1), 63-86.
• Diehm, C. (2007). Identification with Nature: What It Is and Why It Matters. Ethics and the Environment, 12(2), 1-22.
• Dindar, G. (2012). Derin Ekoloji Hareketi ve Ekoeleştiri: Bir Garip Şair Orhan. S. Oppermann (Dü.) içinde, Ekoeleştiri Çevre ve Edebiyat (s. 59-92). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Estok, S. C. (2001). A Report Card on Ecocriticism. AUMLA: The Journal of the Australasian Universities Language and Literature Association 96, 220-238.
• Ferry, L. (2000). Ekolojik Yeni Düzen. (T. Ilgaz, Çev.) İstanbul: YKY.
• Glotfelty, C. (1996). Introduction Literary Studies in an Age of Environmental Crisis. H. F. Cheryll Glotfely (Dü.) içinde, The Ecocriticism Reader: Landmarks
• in Literary Ecology (s. xv-xxxvii). Athens and London: Univeristy of Georgia Press.
• Gül, O., & Karaca, A. (2016). Alevilik İnancında Çevreci Tüketim Öğretileri ve Alevi Tüketicilerde Çevreci Tüketim Eğilimi: Tunceli Örneği. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 40-62.
• Hinchman, L. P., & Hinchman, S. K. (1989). "Deep Ecology" and the Revival of Natural Right. The Western Political Quarterly, 42(3), 201-228.
• Jardins, J. R. (2006). Çevre Etiği Çevre Felsefesine Giriş. (R. Keleş, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi.
• Kardaş, C. (2021). Âşık Dâimi’nin Şiirlerine Ekoeleştirel Bir Yaklaşım. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (100), 77-96.
• Katz, E. (1991). Ethics and Philosophy of the Environment: A Brief Review of the Major Literature. Environmental History Review, 15(2), 79-86.
• Kaya, D. (2004). Aşık Veysel. Sivas: Doğan Gazetecilik ve Mat. San. A.Ş.
• Kroeber, K. (1994). Ecological Literary Criticism Romantic Imagining and the Biology of Mind. New York: Columbia University Press.
• Kutsi, T. (1992). Aşık Veysel'in Dünyası (Cilt 2). İstanbul: Bako Kültür Yayını.
• Love, G. A. (1996). Revaluing Nature, Toward an Ecological Criticism. H. F. Cheryll Glotfelty (Dü.) içinde, The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology (s. 225-240). Athens and London: University of Georgia Press.
• Mazel, D. (2001). A Century of Early Ecocriticism. (D. Mazel, Dü.) Athens and London: The Univeristy of Georgia Press.
• Mcpherson, M. (2007). Ekolojizm. A. Cevizci (Dü.) içinde, Felsefe Ansiklopedisi 5 (s. 227-236). Ankara: Ebabil Yayınları.
• Naess, A. (1973). The Shallow and the Deep, Long-Range Ecology Movement. A Summary. Inquiry An Interdisciplinary Journal of Philosophy, 16(1-4), 95-100.
• Naess, A. (1989). Ecology, community and lifestyle: Outline of an Ecosophy. Cambridge: Cambridge University Press.
• Naess, A. (1990). Man Apart and Deep Ecology: A Reply to Reed. Environmental Ethics, 12(2), 185-192.
• Naess, A. (2005). The Deep Ecology Movement: Some Philosophical Aspects. OpenAirPhilosophy. https://openairphilosophy.org/wp-content/uploads/2019/02/OAPNaess_Deep_Ecology_Movement.pdf adresinden alındı
• Oppermann, S. (Dü.). (2012). Ekoeleştiri Çevre ve Edebiyat. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Özdağ, U. (2014). Çevreci Eleştiriye Giriş. Ankara: Ürün Yayınları.
• Pepper, D. (1993). ECO-SOCIALISM From deep ecology to social justice. London: Routledge.
• Şatıroğlu, A. V. (1970). Dostlar Beni Hatırlasın -Bütün Şiirleri-. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sessions, R. (1991). Deep Ecology versus Ecofeminism: Healthy Differences or Incompatible Philosophies? Hypatia Ecological Feminism, 6(1), 90-107.
• Şimşek, E. (2016). Âşık Veysel’in Âşıklık Geleneği İçerisindeki Yeri Üzerine. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 9, 117-126.
• Tikdemir, H. (2023). Âşık Veysel’in Şiirlerinde Dinî Tasavvufi Bir Unsur Olarak Toprak. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 12, 349-362. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1348092
• Turan, T. (2019). Derin Ekoloji Bağlamında Ahmet Kutsi Tecer’in Şiiri ve Mekân Olarak Yayla. M. Cin, & N. Kuruca (Dü.). içinde (s. 188-202). Giresun: Giresun Üniversitesi Yayınları.
• Uludağ, S. (2005). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Ünser, H. İ. (2022). Derin Ekoloji Akımının Türk Edebiyatına Etkileri. The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS), 7(2), 121-147.
• Yalçın, O. (2020). Türk Kültürü Sözlü Şiir Geleneğinde Ekolojik Boyut: Derin Ekoloji Yaklaşımı Bağlamında Eko-Eleştirel Çözümleme. Folklor/Edebiyat, 6(103), 463-482.
• Yiğitoğlu, M., & Sezer, M. A. (2019). Âşık Veysel’in Şiirlerine Ekoeleştiri Bağlamında Bir Yaklaşım. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 568-579.