Cahiliye Döneminden Emevilerin Sonuna Kadar Mekke’de Sel Baskınları

Yıl 2022, Sayı: 75, 485 - 491, 30.09.2022

Ercan Cengiz

https://doi.org/10.5152/JTRI.2022.4528

Cited By: 2

Öz

İnsanlığın doğayla mücadelesi insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanoğlu tarihin ilk dönemlerinden itibaren çetin doğa koşullarının yanı sıra doğal afetlerle de mücadele etmek zorunda kalmıştır. Yeryüzünde en yaygın görülen doğal afetlerden biri de şiddetli yağışlar neticesinde ortaya çıkan kısa süreli doğal afetler olmakla birlikte etkileri yıkıcı boyutlara ulaşabilen sel felaketleridir. Sellerin maddi ve manevi pek çok olumsuz sonucu bulunmaktadır. Seller maddi kayıpların yanı sıra yol açtığı can kayıplarıyla toplumu psiko-sosyal yönden de derinden etkilemektedir. Sevdiklerin kaybedilmesi başta olmak üzere yaşanılan kayıplar özellikle ömür boyu taşınacak derin ruhsal etkilere sebep olmaktadır. İslam’ın zuhur ettiği ve Müslümanların kıblesi olan Kâbe’ye ev sahipliği yapan Mekke tarihte pek çok sel baskınına maruz kalmıştır. Sel baskınlarının sebeplerine bakıldığında ise Mekke’nin iklimi, düzensiz yağmur rejimi, seyrek bitki örtüsü, şehrin etrafı dağlarla çevrili dar bir vadide kurulması gibi pek çok unsurun etkili olduğu görülmektedir. Sel baskınları yağış rejimine bağlı olarak genellikle kurak dönemlerden sonra şiddetli yağışlara bağlı olarak meydana gelmiş, seller neticesinde insanlar hayatını kaybetmiş, hayvanlar telef olmuş, gıda ve içme suyu sıkıntısı ortaya çıkmıştır. Sel sularının verdiği zararlardan korunmak için değişik dönemlerde başta bent inşası olmak üzere çeşitli tedbirler alınmakla birlikte, bu tedbirlerin daha çok Mescid-i Harâm ile Kâbe’yi sel sularından korumaya yönelik olduğu dikkat çekmektedir. Bununla birlikte Mekke’yi sel baskınlarından korumak için alınan tedbirler, şehrin dar bir vadide bulunması sebebiyle kısıtlı kalmıştır. Sel baskınlarının olumsuz sonuçlarının yanı sıra sebep olduğu korku sebebiyle, insanların Allah’a sığınarak kötülük ve günahlara tövbe etmesi ve kendilerini ibadete daha çok vermesi ile kuraklığı gidermesi gibi olumlu sonuçları da olmuştur. Ayrıca sel baskınları meydana geldikleri dönemde edebiyatta da etkisini göstermiş ve sellerle ilgili pek çok şiir yazılmıştır. Bu çalışmada Mekke’de, Cahiliye döneminden Emevilerin yıkılışına kadar olan tarihi süreçte yaşanan ve kaynaklarda tespit edilebilen yedi sel baskını incelenerek sellerin sebepleri ile ekonomik, sosyal ve dini alanda ortaya çıkan sonuçlar ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sel, Mekke, Cuhâf Seli, Fâre Seli, Ümmü Nehşel Seli

Floods in Mecca from the Age of Cahiliyye (Ignorance) to the End of Emevis

Öz

The struggle of human beings against nature is as old as the history of mankind. Human beings have had to struggle against natural disasters as well as harsh natural conditions since the early periods of history. One of the most common natural disasters on earth is flood, which occurs as a result of heavy rains and causes devastating destructions. Floods have many negative material and moral consequences. Floods deeply influence the society psycho-socially with the loss of many lives as well as financial losses. Losses, especially the loss of loved ones, cause deep spiritual effects that will be felt during lifetime. Mecca, where Islam emerged and hosted Kaaba, the qibla of Muslims, has been exposed to many floods in history. When the causes of floods are examined, it can be seen that many factors such as the climate of Mecca, irregular rain regime, sparse vegetation, the establishment of the city in a narrow valley surrounded by mountains are effective. Depending on the precipitation regime, the floods generally occurred due to heavy rains after the dry periods, as a result of the floods, people lost their lives, animals perished, and there was a shortage of food and drinking water. Although various measures, especially the construction of dams, were taken in different periods to protect against the damages caused by flood waters, it is noteworthy that these measures were mostly aimed at protecting the Masjid al-Haram and Kaaba from flood waters. However, the measures taken to protect Mecca from floods were limited due to the city’s location in a narrow valley. In addition to the negative consequences of floods, there were also positive results such as people taking refuge in Allah, repenting of evil and sins, giving themselves more to worship and eliminating drought due to the fear they caused. In addition, floods had an impact on literature at the time they occurred, and many poems were written about floods. In this study, seven floods, which were experienced in the historical process from the period of Jahiliyya to the collapse of the Umayyads in Mecca and identified in the sources, are examined

Anahtar Kelimeler

Flood, Macca, The Flood of Cuhâf, The Flood of Fâre, The Flood of Ummu Nehşel

Kaynakça

• Ali, C. (2018). el-Mufassal fi tarihi’l-ʿArab kable’l-İslam. (cev. D. Hazer, F. Zengin), 1, Ankara Okulu.
• Ali, U. (2017). es-Suyulu fi Mekkete-l-Mukarreme fi asril-Memluki ve asaruha el-ictimeiyyeti ved-diniyyeti vel-iktisadiyyeti. Beni Suef University, 1(43), 197-242.
• Altundağ, A. (2012). Zemzem Tarihi ve Faziletleri. (2. baskı), Semerkand Yayınları.
• Bekdaş, S. (2010). Zemzem’in Fazileti. (cev. M. Ş. Kalay), Erkam Yayınları.
• Belazuri, A. b. Y. b. C. b. D. (1988). Futuhu’l-buldan. Daru ve Mektebetu’l-Hilal.
• Bozkurt, N. & Kucukaşcı, M. S. (2003). Mekke. TDV İslam Ansiklopedisi, 44, 555-563.
• el-Ezheri, e. M. M. b. A. (2001). Tehzibu’l-luga. 7, Dar’u İhyai’t-Turasi’l Arabi.
• el-Fasi, T. M. b. A. b. A. (1998). el-İ’kdu’s-semin fi tarihi’l-beledil-emin. (1. baskı), 1, Daru Kutubi’l-İlmiyye.
• el-Fasi, T. M. b. A. b. A. (2000). Şifaʾu’l-ğaram bi-ahbari’l-beledi’l-haram. (1. baskı), 2, Daru Kutubi’l-İlmiyye.
• el-Fasi, T. M. b. A. b. A. (2001). ez-Zuhuru’l-muktetife min tarihi Mekketi’l-muşarrefe. Mektebetu’l Sakafeti Diniyye.
• el-Ferahidi, b. A. b. A. b. T.. Kitabu’l-ʿAyn. 3, Dar ve Mektebetu’l Hilal.
• el-Hindi, M. (1981). Kenzu’l-ʿummal fi suneni’l-akval ve’l-efʿal. (5. baskı), 14, Muessesetu’r-Risale.
• el-Mekki, M. T. (2000). et-Tarihu’l k’avim li Mekkete ve Beytillahi’l kerim. (1. baskı), 2, Daru Hadır.
• el-Mekki, A. b. M. (2009). İfadetu’l-enam. 2, Mektebetu’l-Esedi.
• el-Mervezi, N. H. (1983). Sefername. Daru’l-Kitabi’l-Cedid.
• es-Sabbah, M. b. A. b. S. (2004). Tahsilu’l-maram fi ahbari’l Beyti’l-Haram.
• Esirger, C. (1963). Zemzem ve Mi’rac Din ve İyman. Yeşilnur Yayınları.
• et-Taberi, M. b. C. (1986). Tarihu’l-umem ve’l-muluk. (1. baskı), 3, Daru’t-turas.
• ez-Zebidi, M. b. M b. M. Tacu’l-ʿarus min cevahiri’l-kāmus. 29, Daru’l-Hidaye.
• Ezraki, M. b. A. b. A. b. M. Ahbaru Mekke. 2, Daru’l Endelus.
• Fakihi, M. b. İ b. A. (1993). Ahbaru Mekke fi kadimi’d-dehr ve hadisih. (2. baskı), 6, Daru Hadır.
• Fehd, N. O. b. M. (2005). İthafu’l-vera bi-ahbari ummi’l-kura. (3. baskı), 2, Mektebetu’l Hanci.
• Halebi, A. b. İ. b. A. (2006). es-Siretu’l-Halebiyye. (2. baskı), 1, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Hamidullah, M. (2017). İslam Peygamberi. (cev. M. Yazgan), Beyan Yayınları.
• İbn Hacer, Ş. (1853). el-İsabe fi temizi es-sahabe.
• İbn Havkal. (2014). 10. Asırda İslam Coğrafyası (Suretu’l-Arz). (cev. R. Şeşen), Yeditepe.
• İbn Kesir, İ. İ. b. Ş. O. (1997). el-Bidaye ve’n-nihaye. (1. baskı), 9, Daru Hecer.
• İbn Kesir, İ. İ. b. Ş. O. Tefsiru’l-Kurʾani’l-ʿazim. Muessesetu Kurtuba.
• İbn Manzur, M. b. M. b. A. Lisanu’l-Arab. (3. baskı), 3, Daru’s-Sadr.
• İbn Tagrıberdi, C. Y. en-Nucumu’z-zahire. 1, Daru’l Kutub.
• İbn Tolun, Ş. M. b. A. b. A. Mufakehetu’l-hillan fi havadissi’z-zaman. Daru Kutubi’l-İlmiyye.
• Koşk, Y. H. (1997). Zemzem. (cev. İ. Ural, M. A. Sarı), Fey Yayınları.
• Kucukaşcı, M. S. (2003). Cahiliye’den Emevilerin sonuna kadar Haremeyn. İsvar.
• Lammens, P. H. (1924). La Mecque a la veille de l’hegire. Melanges de l’Universite Saint-Joseph. https://doi.org/10.3406/mefao.1923.975
• Şen, Z. (2006). Manevi ve Bilimsel Acılardan Zemzem Suyu. Su Vakfı Yayınları.
• Şulul, K. (2014). İlk Kaynaklara Gore Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. (5. baskı), İnsan.
• Yakubi, A. b. E.Y. (2010). Tarihu’l-Yakubi. (1. baskı), 2, Şirketu’l-A’lemi.
• Zehebi, Ş. M. b. A. b. O. (1993). Tarihu’l-İslam ve vefeyatu’l-meşahir ve’l-aʿlam. 5, Daru’l-Kitabi’l Arabi.