Hayatı ve Eserleri Çerçevesinde A.N. Khangeldi’ye “Türk”çe Bir Bakış

Yıl 2023, Sayı: 76, 1 - 7, 25.01.2023

Sema Eynel Farzana Inanch

https://doi.org/10.5152/JTRI.2023.222686

Öz

Doktor, şair ve yazar Aminullah Nail Khangeldi, Afganistan’daki Özbek Türklerinin ilk roman yazarıdır. Türkistān Bayramı Ergeneḳun adlı ilk romanı, Afganistan Özbek bediî nesrindeki bu boşluğu doldurmuş ve Güney Türkistan’daki Özbeklerin edebiyatında yeni bir sayfa açmıştır. Khangeldi eseriyle, romansever Özbek ve Türkmen gençleri arasında kendi ana dillerinde roman okuma sevgisini artırmıştır. Khangeldi, kısa zamanda büyük başarılar elde eden genç bir yazardır. O, eserlerinde bölgede yaşayan Türk boy ve topluluklarının tarihî, kültürel ve toplumsal yapısını yansıtır. Gelecek kuşakların yaşam felsefesinin Özbek Türk kültürünün temelleri üzerinde şekillenmesi arzusundaki yazar, bu gayesini yalnızca romanlarında değil, derin hayal gücüyle kaleme aldığı şiirlerinde de dile getirir. Türkistān Bayramı Ergeneḳun, Şeʿr Ḳıvamide, Renc-name ve Derd-i Aşk gibi şiir, deneme ve roman türünde eserleri bulunan Khangeldi’nin Kökçe ve Ceyhun adlı romanı da geçtiğimiz günlerde yayınlanmıştır. Khangeldi, basım aşamasında olan Oķigan Ķizga Jadu İşlemas yine bitirmek üzere olduğu deneme türündeki Nail’iniñ Günligi adlı eserlerinin heyecanını da yaşamaktadır. Khangeldi, güçlü kalemi, keskin zekâsı, millet ve vatan sevgisi, sarsılmaz cesareti ile Afganistan Türk gençleri ve özellikle Özbekler için bir rol modeldir. Bu çalışmada, onun hayatı ve edebî faaliyetleri temelinde topluma etki eden düşünceleri üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

A. N. Khangeldi, Southern Turkestan, Turkish, Güney Türkistan, Türkçe

With in The Framework of His Life and Works a “Turk”ish Look At A. N. Khangeld

Öz

Aminullah Nail Khangeldi, doctor, poet and writer, is the first novelist of the Uzbek Turks in Afghanistan. Khangeldi' s first novel, Türkistān Bayramı Ergeneḳun, filled an important gap in the aesthetic prosaism Afghanistan Uzbeks and opened a new page in the literature of the Uzbek Turks living in Southern Turkestan. With this work of Khangeldi, has increased the love of reading novels in their mother tongue among the Uzbek and Turkmen youth who love reading novels. Khangeldi is a young writer who has achieved great success in a short time. In his works, he reflects the historical, cultural and social structure of the Turkish communities living in the region. The author, who wishes to shape the philosophy of life of future generations on the foundations of Uzbek Turkish culture, expresses this aim not only in his novels, but also in his poems that he wrote with his deep imagination. Khangeldi has works of poetry, essay and novel such as Türkistan Bayram Ergeneḳun, Şeʿr Ḳıvamide, Renc-name and Derd-i Aşk. In addition, his novel Kökçe ve Ceyhun has recently met with its readers. Khangeldi is also excited about his works Oķigan Ķizga Jadu Islamas, which is in the process of publication and his essay Nail'iniñ Günligi, which he is about to finish. Khangeldi is a role model for Afghanistan Turkish youth and especially Southern Turkestan Uzbeks with his strong pen, sharp wit, love of nation and homeland, and unwavering courage. In this study, Khangeldi's life and his thoughts affecting the society on the basis of his remarkable literary activities are emphasized.

Anahtar Kelimeler

A. N. Khangeldi, Southern Turkestan, Turkish, Güney Türkistan, Türkçe

Kaynakça

• Aminyar, S. N. (2015). Özbek Edebiti Tarixi. Kabil.
• Khangeldi, A. N. (2017). Türkistān Bayramı Ergeneḳun. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınevi.
• Khangeldi, A. N. (2020). Şeʿr Ḳıvamide. Mezar-i-Şerif: TiTaTo Tahkikat Merkezi.
• Khangeldi, A. N. (7 Mayıs 2021). Kişisel Görüşme.
• Yarqin, S. (2013). Yüldüzler Eziden -Özbek Yaş Şairleri-. Kabil.
• BBC. ( جایگاه زبان ازبکی در افغانستان؛ از گذشته محروم تا تجلیل آن در سطح ملی .( 2020 https://www.bbc.com/persian/afghanistan-54613735.amp