Livane ile İlgili Askerî Talep ve Davalar

Yıl 2023, Sayı: 76, 72 - 80, 25.01.2023

Zemzem Yücetürk

https://doi.org/10.5152/JTRI.2023.2242132

Öz

19. yüzyılın başlarında sancak konumunda olup daha sonra kaza haline getirilen Livane bulunduğu yerin çevresi olan bölgelerin muhafazası için önemli bir bölgedir. Ayrıca bu yüzyılda meydana gelen 1820-1923 Osmanlı-İran savaşı, 1828-1829 ve 1853-1856 yıllarında meydana gelen Osmanlı-Rus savaşları sırasında da doğu bölgelerinin muhafazası için asker ve mühimmat talep edilen önemli bir yer olmuştur. Savaşlar sırasında Livane önemli bir direniş bölgesi olduğu gibi Livane idarecileri de maiyetlerindeki askerlerle birlikte savaşa katılmaları için görevlendirilmişlerdir. Bu yüzyılda Livane’de eşkıyalık olaylarına rastlanıldığı için bu durum asayişi sağlamak üzere bölgeye askerî harekâtların düzenlenmesine sebebiyet vermiştir. Eşkıyalık olayları dışında Livane kazasında ve kazanın bazı nahiyelerinde cinayet işleme ve halkın vergi vermek istememesi gibi uygunsuzluklar nedeniyle de bölgeye asker sevk edilmiştir. Bu sebeplerle gerek kaza halkı, gerekse de Livane ile Livane’nin bağlı olduğu bölgelerdeki yerel idareciler tarafından şikâyet içerikli yazı ve arzuhallerin İstanbul’a gönderilmesi üzerine yapılan tahkikatlar sonucu bölgedeki karışıklarda kaza idarecileri ile meclis azalarının ve ayanların rolü olduğu anlaşılmıştır. Askeri talepler ise bu kesimin maaşları ve askerî kuvvetlere ait silah ve elbise ambarı ile zabıta kuvvetlerinin ikametleri için yer yapımı konusunda olmuştur. Devlet bölgede asayişin sağlanması ve taleplerin yerine getirilmesi için gerekli yerlere emirler göndermiştir.

Anahtar Kelimeler

Sancak, Kaza, Livane, Asker, Talep, Dava, Soldier, Request, Case

Military Demands and Lawsuits Regarding Livane

Öz

Livane, which was a starboard at the beginning of the 19th century and later turned into a district, is an important region for the protection of the surrounding areas. In addition, during the Ottoman-Iranian war of 1820-1923 that took place in this century, and the Ottoman-Russian wars of 1828-1829 and 1853-1856, it became an important place where soldiers and ammunition were demanded for the protection of the eastern regions. During the wars, Livane was an important resistance zone, and the administrators of Livane were assigned to participate in the war with the soldiers in their entourage. Since banditry events were encountered in Livane in this century, this situation led to the organization of military operations in the region to ensure public order. Apart from the banditry incidents, soldiers were sent to the region due to impropriety such as committing murder in the Livane district and some sub-districts of the district and the people's unwillingness to pay taxes. For these reasons, it has been understood that the district administrators, the members of the parliament and the notables played a role in the confusion in the region as a result of the investigations made after the letters and petitions containing complaints were sent to Istanbul by both the people of the district and the local administrators in Livane and the regions to which Livane is affiliated. Military demands, on the other hand, were about the salaries of this group and the construction of a warehouse for weapons and clothes belonging to the military forces and a place for the residence of the municipal police forces. The state has sent orders to the necessary places to ensure security in the region and to fulfill the demands.

Anahtar Kelimeler

Sancak, Kaza, Livane, Asker, Talep, Dava, Soldier, Request, Case

Kaynakça

• Genelkurmay Başkanlığı ATASE Başkanlığı Arşivi
• ATASE Arşivi K: 3, G:8, Sıra (S):20, B:1, 18 Şevval 1269 (25 Temmuz 1853).
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başbakanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Cevdet Askeriye (C.AS). 340/14086, 1214/54444.
• Cevdet Dahiliye (C. DH.). 144/7180, 204/10198, 328/16383.
• Hatt-ı Hümayun (HAT.). 350/19813, 459/22595, 475/23297, 693/33443818/37318, 820/37367, 1014/42484, 1015/42493, 1082/44110.
• İrade Dahiliye (İ.DH.). 214/12535, 422/ 27917.
• İrade Meclis-i Vala (İ.MVL.). 187/5660, 199/6260, 330/14143.
• Maliye Masarifat Defteri (ML.MSF.d.). d. no: 12687.
• Meclis-i Vala (MVL.)., 230/44, 231/2, 232/52, 232/61, 233/31, 235/39, 235/40, 253/63, 317/105, 344/79, 568/102, 579/99, 1052/49.
• Sadaret Amedi Kalemi Evrakı (A.AMD.). 22/33.
• Sadaret Mektubi Kalemi Meclis-i Vala Evrakı (A.MKT.MVL). 72/66.
• Sadaret Mektubi Kalemi Mühimme (A.MKT.MHM). 21/31, 21/54, 22/94, 28/11, 151/69.
• Sadaret Mektubi Kalemi Nezaret ve Devair Evrakı (A.MKT.NZD). 43/22, 211/39, 254/26, 276/10.
• Sadaret Mektubi Kalemi Umum Vilâyât Evrakı (A.MKT.UM). 13/50, 16/21, 17/68, 19/40, 30/76, 36/13, 37/62, 352/52.
• Alpaslan E. & Gülenç, A. (2018). 1846 Tarihli Kur’a-yı Şer’iyye Usulünün Maraş ve Çevresinde Tatbiki. History Studies, 10/1, 21-31.
• Atalay, A. (2021). Batum ve Artvin Tarihi. Kömen Yayınları.
• Azap, E. Y. (2020). 1820-1823 Osmanlı-İran Savaşında Ortaya Çıkan Salgın ve Bu Salgının Savaşa Etkisi. Hazine-i Evrak Arşiv ve Tarih Araştırmaları Dergisi, 2(2), 81-94.
• Baykara, T. (1988). Anadolu’nun Tarihî Coğrafyasına Giriş I Anadolu’nun İdarî Taksimatı. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Çadırcı, M. (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Çiçek, R. (2013). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Artvin Vilayeti’nin Sosyo-Ekonomik Durumu. Karadeniz İncelemeleri Dergisi. 14, 133-152.
• Dayı, S. E. (1997). Elviye-i Selâse’de (Kars, Ardahan, Batum) Millî Teşkilâtlanma. Eğitim Vakfı Yayınları.
• Doğan, C. (2010). Cizre ve Bohtan Emiri Bedirhan Bey (1802-1869). (Yayınlanmamış Doktora Tezi ), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gök, N. (2008). Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler. Atatürk Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 41, 89-104. [Crossref]
• Kasap, M. (2018). Osmanlı Arşiv Kayıtlarında 93 Harbi Batum Muhacirleri. Gürcistan Dostluk Derneği Yayınları.
• Kılıç, Ç. & Taşkın, F. (2021). “İlk Nüfus Sayımında Artvin Merkez ve Murgul Nahiyesi 1835”. Artvin Tarihi İlk Çağdan 1918’e, (Ed. Mustafa Sıtkı Bilgin). Akçağ Yayınları.
• Kutlu, E. & Taşkın, F. (2021). “1835 Nüfus Defterlerinde Şavşat (Satlil), Artvin Araştırmaları 3”. Ed. Nuri Yavuz, Artvin Araştırmaları 3, Artvin Çoruh Üniversi¬tesi Yayınları.
• Memmedli, M. & Akgüller, H. (2020). Brest Litovsk Barış Antlaşması’nın Siyasi Sonuçları (Sovyet Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu Açısından). Belgi Dergisi, 20, Yaz, 2713-2714. [Crossref]
• Özcan A. (1991). “Istabl”. TDV İslam Ansiklopedisi, III, 203-206.
• Özcan, B. (2011). 1828-29 Osmanlı-Rus Harbi’nde Erzurum Eyaleti’nden Rusya’ya Göçürülen Ermenilerin Geri Dönüşlerini Sağlama Faaliyetleri. A.Ü. Türki¬yat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 195-204. [Crossref]
• Pakalın, M. Zeki (1993). Osmanlı Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Streck, M. (1979). “Bohtan”. İslam Ansiklopedisi II. MEB, 774-773.
• Subaşı, Ö. (2012). Artvin ve Çevresinin Tarihi Coğrafyası. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 6(12), 9-24.
• Subaşı, Ö. (2019). “Artvin ve Çevresinde Türk Hâkimiyeti”. Artvin Tarihi Araştırmaları-1, (Ed. Nuri Yavuz), Kriter Yayınevi.
• Şaşmaz, M. (2014). Türkiye’nin İdarî Taksimatı (1920-2013). III. Cilt. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sezen, T. (2017). Osmanlı Yer Adları. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Taşkın, F. (2020). Artvin Tarihi Bibliyografyası. Kriter Yayınevi.
• Taşkın, F. & Kaya, A. İ. (2019). “19. Yüzyıl Artvin Demografisi Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Artvin Tarihi Araştırmaları-1, (Ed. Nuri Yavuz), Kriter Yayınevi.
• Temel, E. (2019). “Hurufât Defterlerine Göre XVIII.-XIX. Yüzyılda Livane (Artvin) Vakıfları”. Artvin Tarihi Araştırmaları-1. (Ed. Nuri Yavuz), Kriter Yayınevi.
• Tuncel, M. (1991). “Artvin”, TDV İslam Ansiklopedisi, III, 420-422.
• Uluerler, S. (2018). Kırım Savaşı’nda (1853-1856) Rus-İran Yakınlaşmasına Karşılık Osmanlı’nın İngiltere ile İzlediği Politikanın Esasları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 28(1), 327-346. [Crossref]
• Verheij, J. (2014). “Hakkâri, “Batılılar” ve “Nasturiler” Hakkâri’nin 19. Yüzyıl Tarihi ile İlgili Avrupa ve Amerikan Kaynakları”, Tarihte Hakkâri Sempozyumu. Hakkâri Üniversitesi, 14‐16 Aralık, 1-9.
• Yücetürk, Z. (2019). “19. Yüzyılda Artvin’in İdarî Yapısı”. Artvin Tarihi Araştırmaları-1. (Ed. N. Yavuz), Kriter Yayınevi.
• Zeki, M. (1999). Artvin İli Hakkında Genel Bilgiler. Sad. H. Tokdemir, E. Tokdemir. Şavşat Kültür Turizm ve Dayanışma Derneği Yayınları.