Nicolas Witsen's Northern and Eastern Tartaria and Notes on Nogai, Kyrgyz, and Bashkirs

Yıl 2023, Sayı: 77, 198 - 204, 26.05.2023

Zafer Sever

https://doi.org/10.5152/JTRI.2023.23213

Öz

Northern and Eastern Tartaria was published in Amsterdam in 1692 by the Dutch statesman Nikolas Witsen. Later, the work was revised and reprinted in 1705 and 1785 with some additions. The study gives unique information about many peoples and communities about a wide geography from Crimea, Caucasus, Volga-Ural Region, Siberia, Central Asia, Afghanistan, Mongolia, Amur Basin, Tibet, Manchuria, and Korea. In the study, there are many Turkish communities and the regions where these communities live. The information given by Witsen includes the geography where the Turks spread in the 17th century, the countries they lived in, the cities, trade routes, place names, and many more. This makes the work even more important in the sight of Turkish history. Since all of the Turkish communities in the work will exceed the limits of a study, it will be focused on the notes about the Nogais, Yenisey Kyrgyz, and Bashkirs living in a close geography among Turkish peoples.

Anahtar Kelimeler

Bashkirs, Kyrgyz, Northern and Eastern Tartaria, Nogais

Nikolas Witsen’in Kuzey ve Doğu Tartaria Adlı Eseri ve Nogay, Kırgız, Başkurtlara Dair Notlar

Öz

Kuzey ve Doğu Tartaria Hollandalı devlet adamı Nikolas Witsen tarafından 1692 yılında Amsterdam’da yayınlanmıştır. Daha sonra eser yeniden gözden geçirilerek bazı eklemelerle birlikte 1705 ve 1785 yıllarında tekrar basılmıştır. Çalışma Kırım, Kafkasya, İdil-Ural Bölgesi, Sibirya, Orta Asya, Afganistan, Moğolistan, Amur Havzası, Tibet, Mançurya ve Kore’ye kadar geniş bir coğrafya hakkında birçok halk ve topluluk hakkında eşsiz malumat verir. Eser içerisinde birçok Türk topluluğu ve bu toplulukların yaşadıkları bölgeler yer alır. Witsen’in vermiş olduğu bilgiler 17. asırda Türklerin yayılmış oldukları coğrafyayı, yaşadıkları ülkeleri, şehirleri, ticaret yollarını, yer adlarını ve daha birçok konuyu ihtiva eder. Bu da eseri Türk tarihi nazarında daha da önemli kılar. Eserde yer alan Türk topluluklarının tamamı bir çalışmanın sınırlarını fazlaca aşacağından dolayı Türk halkları arasında birbirlerine yakın bir coğrafyada yaşayan Nogaylar, Yenisey Kırgızları ve Başkurtlar hakkındaki
notlar üzerine odaklanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Başkurtlar, Kırgızlar, Kuzey ve Doğu Tartaria, Nogaylar

Kaynakça

• Alekseev, M. P. (1936). Sibir v İzvestiyah İnostrannıh Puteşestvennıkov i Psateley. İrkutsk.
• Alpargu, M. (2007). Nogaylar. Değişim Yayınları.
• Hadiyev, M. (2022). Başkurt tarihi. haz. Zafer Sever. Ötüken.
• Hudyakov, S. (1980). Voorujeniye Yeniseyskih Kırgızov Vı -XIV vv. Nauka.
• Kereytov, R. H. (2009). Nogaytsı Osobennosti Etniçeskoy İstorii i Bıtovoy Kulturı. Stavropol: Karaçaevo-Çerkesskiy Institut Gumanitarnıh İssledovanniy.
• Kıldıroğlu, M. (2013). Kırgızlar ve Kıpçaklar. Türk Tarih Kurumu.
• Kizilov, M. (2012). Noord en Oost Tartarye by Nicolaes Witsen. The First Chrestomathy on the Crimean Khanate and its Sources. In The Crimean Khanate between East and West (15th-18th Century) (Forschungen zur osteuropäischen Geschichte 78), edited by Denise Klein, Wiesbaden: Harrassowitz, 169–187.
• Miller, G. F. (1750). Opısanie Sibirskago Tsarstva i Vseh Proizşedşih v Nem Del, ot Naçala a Osoblivo ot Pokoreniya Ego Rossiyskoy Derjave po Siy Vremena, Sanktpeterburg: Akademi Nauk.
• Seyfettin, E. (1999). Kırgızların islamlaşması üzerine bazı mulahazalar. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXXIX, 393–438.
• Şeşen, R. (2019). İbn Fadlan seyahatnamesi. Yeditepe.
• Tavernier, J. (2010). Tavernier seyahatnamesi. Çev. Teoman Tunçdoğan. Kitap Yayınevi.
• Togan, Z. V. (2020). Başkurtların tarihi. Türkiye İş Bankası.
• Vvedenskiy, A. (1962). Dom Stroganovıh v XVI-XVII Vekah. İzdatelstvo Sotsi alno- Ekono miçes koy Literaturı.
• Witsen, N. (2010a). Severnaya i Vostoçnaya Tartariya, Tom I, Perevod s Gollandskogo Yazıka V. G. Trisman. İzdatelstvo Pegasus.
• Witsen, N. (2010b). Severnaya i Vostoçnaya Tartariya, Tom II, Perevod s Gollandskogo Yazıka V. G. Trisman. İzdatelstvo Pegasus.
• Witsen, N. (2010c). Severnaya i Vostoçnaya Tartariya, Tom III. İzdatelstvo Pegasus.
• Zinner, P. (1968). Sibir v İzvectiyah Zapadnoyevropeyskih Puteşestvennikov i Uçenıh XVIII Veka. Vostoçno-Sibirskoe Knijnoe İzdatelstvo.