Âli İktisat Meclisi ve 1931 Tarihli Raporu

Yıl 2023, Sayı: 77, 231 - 243, 26.05.2023

Mevlüt Yüksel Ali Servet Öncü

https://doi.org/10.5152/JTRI.2023.23197

Öz

Meclis-i Âli İktisat, 1920’li yılların sonlarından 1930’lu yılların ortalarını kapsayan süreçte Türkiye’nin iktisadi politikalarının belirlenmesinde etkili olmuş önemli bir danışma organıdır. 24 Temmuz 1927 tarihinde kurulan bu meclis, millî ekonomi politikaları konusunda Türkiye’nin Atatürk dönemindeki ilk danışma organı olarak faaliyet göstermiştir. Faaliyetlerinden en önemlisi ise; Türkiye’min millî bir ekonomi politikası belirlemesi noktasında geniş çaplı tespit ve öneriler içeren raporlar hazırlamış olmasıdır. Bu raporlardan birisi de 1931 tarihli olanıdır. Raporda; dünya ekonomik krizi ve krizin Türkiye’ye etkilerini içeren tespit ve önerilere yer verilmiştir. Başlangıçta dünyada yaşanan ekonomik krizin sebepleri tartışılmış ve Türkiye ekonomisi bağlamında bu krizin Türkiye’ye etkileri değerlendirilmiştir. Raporda söz konusu değerlendirmeler kapsamında Türk ekonomisinin sorunları üzerinde durulmuş, dünya ekonomik krizinin etkisini azaltmak için bu kapsamda alınması gereken tedbirler ortaya konulmuştur. Türkiye’nin tam bağımsızlığının ekonomik bağımsızlıkla elde edileceği vurgusunun yapıldığı bu rapor, Atatürk dönemi Türkiye’sinin millî tarım ve sanayi alanlarındaki ekonomi politikalarının anlaşılıp değerlendirilmesi açısından son derece önemli hususlar içermektedir. Bu çalışmada; Meclis-i Âli İktisat tarafından hazırlanmış bahsi geçen 1931 tarihli rapor değerlendirilmiştir. Dünya ekonomik krizinin Türkiye ekonomisi üzerindeki olumsuz etkilerini tespit etmek ve bunlara yönelik politikalar geliştirmek amacıyla hazırlanan bu rapor, Atatürk Dönemi millî ekonomi politikaları dâhilinde oldukça önemli bir mahiyete sahiptir. Söz konusu raporun etraflıca değerlendirilmesiyle vücuda getirilen bu çalışmanın; yakın dönem Türkiye tarihi araştırmaları açısından kendi alanında ait önemli bir boşluğu dolduracağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomi, Büyük Buhran, Âli İktisat Meclisi, Türkiye

Supreme Council of Economics and Its Report of 1931

Öz

Supreme Council of Economics is an important advisory establishment that served in the determination of Turkey's economic policies in the period from the late 1920s to the mid-1930s. Established on July 24, 1927, this assembly acted as Turkey's first advisory body on national economic policies during the Atatürk period. The most important of its activities is; it is the fact that Turkey has prepared reports containing wide-ranging determinations and recommendations at the point of determining a national economic policy. One of these reports is the one dated 1931. In the report, within the study, determinations and suggestions including the world economic crisis and the effects of the crisis on Turkey are included. At the beginning, the causes of the economic crisis in the world were discussed and the effects of this crisis on Turkey were evaluated in the context of the Turkish economy. In the report, within the scope of the aforementioned evaluations, the problems of the Turkish economy were emphasized, and the measures to be taken in this context in order to reduce the impact of the world economic crisis were put forward. This report, in which it is emphasized that Turkey's full independence will be achieved through economic independence, contains extremely important issues in terms of understanding and evaluating the economic policies of Turkey's national agriculture and industry in the Atatürk period. In this study, the aforementioned 1931 report prepared by the Supreme Council of Economics has been evaluated. This report, which was prepared in order to identify the negative effects of the world economic crisis on the Turkish economy and to develop policies toward them, has a very important nature within the national economic policies of the Atatürk Era. This study, which was brought into being by the detailed evaluation of the so-called report, will fill an important gap in its field in terms of recent Turkish history research.

Anahtar Kelimeler

Economy, Great Depression, Supreme Council of Economics, Türkiye

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA); 30-1-0-0-39-232-1, 30-10-0-0 26-152-10, BCA, 30–10-0-0-27-153-1.
• Resmî Gazete, 24 Temmuz 1927, Sayı: 640; 21 Kânun-ı Sânî 1927, Sayı: 793.
• Akın, F., & Bayraktar, S. (2011). Erken Cumhuriyetin İktisadi Kurumlarından Biri: Âli İktisat Meclisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 115–121.
• Akpınar, H. A. (2019). Bir Cumhuriyet Akıncısı: Türkiye'de Millî Sanayinin Mimarlarından Nurullah Esat Sümer. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Âli İktisat Meclisi Raporları, (1928). Birinci İçtima Devresi: 1 Mart 1928–19 Mart 1928. Türk Ocakları Merkez Heyeti Matbaası, A: 1.
• Âli İktisat Meclisi Raporları, (1929). Türkiye Cumhuriyeti Âlî İktisat Meclisi Umumi Kâtipliği. Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, A: 2.
• Âli İktisat Meclisi Raporları, (1929). Türkiye Cumhuriyeti Âlî İktisat Meclisi Umumi Kâtipliği. Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, A: 3.
• Âli İktisat Meclisi Raporları, (1930). Türkiye Cumhuriyeti Âlî İktisat Meclisi Umumi Kâtipliği. Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, A: 4.
• Âli İktisat Meclisi Raporları, (1931). Türkiye Cumhuriyeti Âlî İktisat Meclisi Umumi Kâtipliği. Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, A: 5–6.
• Âli İktisat Meclisi Raporları, (1932). Türkiye Cumhuriyeti Âlî İktisat Meclisi Umumi Kâtipliği. Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, A: 8-9-10-11.
• Âli İktisat Meclisi Raporları, (1933). Türkiye Cumhuriyeti Âlî İktisat Meclisi Umumi Kâtipliği. Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, A: 12-13-14.
• Âli İktisat Meclisi Raporları, (1934). Türkiye Cumhuriyeti Âlî İktisat Meclisi Umumi Kâtipliği. Başvekâlet Matbaası, A: 15–16.
• Aysan, M. A. (1980). 100. Doğum Yıldönümünde Atatürk’ün Ekonomi Politikası. Ekonomik ve Sosyal Yayınlar.
• Bilsay, K. (1988). Belgelerle Türkiye İktisat Politikası (1929–1932)-1. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Boratav, K. (1974). 100 Soruda Türkiye’de Devletçilik. Gerçek Yayınevi.
• Gürbüz, C. (2009). Atatürk Ekonomisi ve Beş Destan Adam. Asya Şafak Yayınları.
• İnan, Ş. (2002). Ali İktisat Meclisi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi].
• Karaca, A. (2002). Enis Behiç Koryürek, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi-26, 215–216.
• Koraltürk, M. (1996). Âlî İktisat Meclisi, Ekonomik Yaklaşım, 7 (23), 47–64.
• Makal, A. (1999). Türkiye’de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920–1946, İmge Kitabevi.
• Tekeli, İ. & İlkin, S. (2008). 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, Türkiye Belgesel İktisat Tarihi-1. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Tezel, Y. S. (2000). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi Devre:2, Cilt:33, İnikat: 82. TBMM Matbaası.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi Devre:3, Cilt:1, İnikat: 4. TBMM Matbaası.
• Yaktı, Ö., Soylu, P. Ö. (2011). İktisadi Kalkınma Yolunda Öncü Bir Danışma Organı: Ali İktisat Meclisi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 47, 677–700.