Baron Max Von Oppenheim, Architect of German Jihad Policy: Agent, Provocateur, Archaeologist, Diplomat

Yıl 2023, Sayı: 78, 438 - 451, 06.09.2023

Selami Kılıç

https://doi.org/10.5152/JTRI.2023.23255

Öz

Born in Köln, Germany, on July 15, 1860, Max Freiherrn von Oppenheim belonged to a rich Jewish banker family well known by German financial centers. He had a very good childhood and education. He worked as a clerk in different cities of Germany. After he finished his education in law, he received doctor of law degree in 1883. His greatest desire was to travel to the colorful world of the Orient. That dream was realized in the winter of 1883, when he made his first travel to the Orient. His next travel to the Orient was 3 years later. This time he went to Morocco, which still looked like the magical land of the Middle Ages. In 1892, he set out on his great tour and first went to Spain and then to Maghrib and Cairo. In 1893, he visited India and then Eastern Africa. He went to Istanbul upon the invitation by Abdulhamid II. He wrote about his impressions of the Ottoman geography in his two-volume book titled From the Mediterranean to Persian Gulf. He went to Cairo for his first diplomatic mission in 1896. Claimed to be the special agent of Emperor Wilhelm II, Oppenheim stayed in Egypt for 13 years. His main duty in these years was to monitor the Islamic world, especially Islamic press. He sent about 500 reports and notes to Berlin during these 13 years. These were about political, religious, and cultural issues. In his trips around Cairo, he discovered Tell-Halaf antique city and made one of the most important excavations of the early twentieth century. He presented a secret report about “Sedition of Islamic World against Our Enemies” to the ministry in the autumn of 1914. This was a call for jihad and was intended to direct the wrath of the Muslims to their enemies. Consisting of 136 pages, this report explained in detail the revolts to be staged in the Islamic world. The most important revolts were to be staged in Egypt and India. These were to be followed by other revolts in Caucasia, Morocco, Tunis, and Algeria. He was summoned to Berlin when the First World War broke out and started to work with a diplomatic mission again. He founded “Oriental Intelligence Centre” in Berlin. He worked as the president of this centre for a short time and went to Istanbul to establish “Information Centre Rooms.” He organized about 80 rooms to enable press to make proper propaganda. After the war, he maintained his political studies together with his scientific excavations, especially his Tell-Halaf excavations. His 80-year life as a traveller, agent, and archaeologist ended on November 15, 1946.

Anahtar Kelimeler

Cairo, Germany, Jihad Policy, Max von Oppenheim, Tell-Halaf

Almanya’nın Cihad Politikasının Mimarı Baron Max von Oppenheim: Ajan, Provokatör, Arkeolog, Diplomat

Öz

Almanya’nın Köln şehrinde 15 Temmuz 1860’da dünyaya geldi. Yahudi kökenli zengin bir banker ailesine mensuptu. İyi bir çocukluk dönemi geçirdi ve yine çok iyi bir eğitim aldı. Almanya’nın çeşitli şehirlerinde memuriyetlerde bulundu. Hukuk eğitimini tamamladı ve 1883’te hukuk doktoru oldu. Ancak onun en büyük arzusu Doğu’nun renkli dünyasına yolculuklar yapmaktı. Bu rüyası 1883 kışında gerçekleşti ve ilk Doğu gezisini yaptı. Sonraki Doğu seyahati üç yıl sonra gerçekleşti ve ortaçağların büyüleyici ülkesi Fas’a gitti. 1892’de, Önce İspanya’ya ve Mağribe sonra Kahire’ye seyahat etti. 1893’te Hindistan’ı ve ardından Doğu Afrika’yı ziyaret etti. Sultan II. Abdülhamid’in daveti üzerine İstanbul’a gitti. Osmanlı coğrafyasındaki seyahat izlenimlerini “Akdeniz’den İran Körfezi’ne” adlı iki ciltlik kitabında ölümsüzleştirdi. İlk diplomatik görevine 1896’da Kahire’de başladı. Kayzer II. Wilhelm’in özel ajanı olduğu iddia edilen Oppenheim, burada 13 yıl kaldı. O yıllardaki en önemli görevi İslam dünyasını özellikle basınını gözlemlemekti. Berlin’e aşağı yukarı 500 rapor ve muhtıra gönderdi. Bunlar siyaset, din ve kültür gibi çeşitli konuları içeriyordu. Bölgedeki gezileri sırasında rastlantı sonucu Tell-Halaf antik kentini keşfetti ve 20. yüzyılın başlarında en önemli kazılardan birini yaptı. 1914 Sonbaharında “İslam Dünyasının Düşmanlarımıza Karşı Ayaklandırılmasına” ilişkin gizli ve kapsamlı bir muhtırayı bakanlığa sundu. Bu bir cihad çağrısıydı ve Müslümanların gazabını düşmanlarının üzerine çekmeyi amaçlıyordu. 136 sayfalık bu çok etkileyici raporunda; İslam dünyasında başlatılacak ayaklanmalar ayrıntılı bir şekilde açıklanıyordu. Mısır ve Hindistan’ın ayaklandırılması en önemli olanıydı. Bunu Kafkasya’yla Fas, Tunus ve Cezayir’de gerçekleştirilecek ayaklanmalar izliyordu. Birinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde Berlin’e çağrıldı ve diplomatik görevi yeniden başladı. Berlin’de “Doğu İstihbarat Merkezini” kurdu. Kısa bir süre başkanlığını yaptıktan sonra Mart 1915’te “Haber Merkezi Odalarını” kurmak üzere İstanbul’a gitti. Düzenli bir propaganda yapılabilmesi için seksen kadar “Haber Merkezi odası” organize etti. Savaş sonrası politikanın yanı sıra bilimsel çalışmalarını özellikle Tell-Halaf kazılarını sürdürdü. Gezgin, ajan ve arkeolog olarak dolu dolu yaşadığı seksen altı yıllık yaşamı 15 Kasım 1946’da sona erdi.

Anahtar Kelimeler

Kahire, Almanya, Cihad Politikası, Max von Oppenheim, Tell-Halaf

Kaynakça

• Capellen, M. M. (2011). Die Nachrichtenstelle für den Orient: Fallstudie einer Propaganda Institution im Ersten Weltkrieg. Saarbrücken: VDM Verlag-Dr. Müller.
• Cleveland, W. L. (2017). Batı’ya Karşı İslam- Şekip Arslan’ın Mücadelesi. İstanbul: Ekin Yayınları.
• Glasenapp, H. (1964). Meine Lebensreise. Menschen, Länder und Dinge, die ich sah, Wiesbaden.
• Göl, H. (2020). Max von Oppenheim’in Tell Halaf Tutkusu-Osmanlı Arkeolojisi ve Alman Weltpolitik’i.Ankara: Gece Kitaplığı.
• Gossmann, L. (2014). The Passion of Max von Oppenheim: Archaeology and Intrigue in the Middle East from Wilhelm II to Hitler. Cambridge: Open Book Publishers.
• Gröttrup, H. & Wassmuss, W. (1913). Der deutsche Lawrence. Berlin: Metropol Verlag.
• Heine, P. (1980). Al-Gıhâd- Eine Deutsche Propagandazeitung im 1. Weltkrieg. Die Welt des Islams, XX (3–4), p. 197–199.
• Heine, P. (2006). Die Nachrichtenstelle für den Orient’ und die deutsche Öffentlichkeit. Spektrum Iran. Zeitschrift für Islamisch- iranische Kultur, XIX/2, 8–13.
• Höpp, G. (1994). Arabische und Islamische Periodika in Berlin und Brandenburg 1915–1945. Geschichtlicher Abriss und Bibliographie, Berlin: Verlag das Arabische Buch.
• Höpp, G. (1997). Muslime in der Mark. Als Kriegsgefangene und Internierte in Wünsdorf und Zossen 1914–1924. Berlin: Verlag Das Arabische Buch.
• Kılıç, S. (2003). Ermeni Sorunu ve Almanya/Türk-Alman Arşiv Belgeleriyle. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Kon, K. (2012). Almanya’nın İslam Stratejisi Mimarlarından Max von Oppenheim ve Bu Konudaki Üç Memorandumu. Tarih Dergisi, 53 (2011/1), s. 211-252.
• Kon, K. (2013). Birinci Dünya Savaşı’nda Almanya’nın İslam Stratejisi. İstanbul: Küre Yayınları.
• Krug, S. (2020). Die Nachrichtenstelle für den Orient im Kontext globaler Verflechtungen (1914–1921) Struk turen -Akte ure-D iskur se. Bielefeld: Transcript Verlag.
• Mckale, D.M. (1987). Curt Prüfer German Diplomat from the Kaiser to Hitler. Ohio and London: Kent State University Press
• Mcmeekin, S. (2012). Berlin-Bağdat Demiryolu. İstanbul: Picus.
• Nagel, J. G. (2019). Als der Kaiser den Dschihad erfand, Zeitschrift für Weltgeschichte (ZWG), 19 (2), Berlin: Peter Lang GmbH Internationaler Verlag der Wissenschaften.
• Oberhaus, S. (2002). Deutsche Propaganda im Orient während des ersten Welt Krieges. Düsseldorf: Heinr ich-H eine- Unive rsitä t.
• Oppenheim, M. F. (1914). Die Revolutionierung der İslamischen Gebiete Unserer Feinde, PA-AA, (Ende Oktober 1914, Weltkrieg, Unternehmungen und Aufwiegelungen gegen unsere Feinde, Denkschrift Oppenheims). Berlin.
• Schabinger K. E. (1967). Weltgeschichtliche Mosaiksplitter. Erlebnisse und Erinnerungen eines kaiserlichen Dragomans, Baden-Baden.
• Schwanitz, W. G. (2004). Max von Oppenheim und der Heilige Krieg. Zwei Denkschriften zur Revolutionierung Islamischer Gebiete 1914 und 1940. Sozial. Geschichte 19 (3), p. 28–59.
• Teichmann, G. & Völger, G. (2001). Grenzgänger zwischen Orient und Okzident. Max von Oppenheim 1860–1946. Faszination Orient Max von Oppenheim: Forscher, Sammler, Diplomat. Köln: DuMont Buchverlag.