Archeometallurgical Investigations of Temren Found in Konya Gevale Castle Excavations

Yıl 2024, Sayı: 80, 352 - 361, 21.05.2024

Erkan Aygör Aleyna Bayatlı Musafa Kocabaş

https://doi.org/10.62425/turcology.1488477

Öz

Studies on medieval excavations and the temrens unearthed in the Middle Ages in Turkey are quite limited. Especially in the Middle Ages, there are unknown aspects of temren. The importance of archeometallurgical studies and experiments to reveal these unknowns is gaining importance today. As with other archaeological excavation finds, the period is determined according to the presence or layers of other artifacts found around them, but age determination does not provide information about the production and shaping processes of the period. In this sense, in this study, the temren found in the Konya Gevale Castle region were analyzed by archeometallurgical methods. It has been observed that the temrens found in the neighborhood of Konya Gevale Castle have different typologies and that there is a relationship between the typology of the temrens and their utilization. After thirteen years of excavations, two different temrens with i) flat and ii) quadrilateral geometries were determined and analyzed. As a result of the chemical and microstructural analyses, information was obtained about the production and manufacturing methods of the period to which the temrens belong. Scanning electron microscopy (SEM) and elemental analysis spectroscopy (EDS) and optical microscopy were utilized for surface and microstructure investigations. According to the investigations, due to the technology of that period, generally mild steel group was preferred for production and shaping. At the meantime, it was also observed that melting processes were not adequately carried out and therefore the presence of undesirable elements in the steel was also observed. On the other hand, it has been observed that casting and forging methods are generally adopted in the production of temrens. On the other hand, it has been observed that casting and forging methods are generally adopted in the production of temrens. However, due to changes in the environment in which they are located and exposed over time, different corrosion products are formed towards the inner layers.

Anahtar Kelimeler

Archaeometallurgy, Gevale Castle, Arrow, Temren

Konya Gevale Kalesi Kazılarında Bulunan Temrenlerin Arkeometalurjik İncelemeleri

Öz

Türkiye’de Orta Çağ kazılarında çıkarılan ve Orta Çağ’a ait temrenler üzerine çalışmalar oldukça sınırlıdır. Özellikle Orta Çağ’da, temrenlerin bilinmeyen yönleri bulunmaktadır. Bu bilinmeyenlerin ortaya çıkarılması için arkeometalurji çalışmaları günümüzde daha çok önem kazanmaktadır. Temrenlerde, diğer arkeolojik kazı buluntularında olduğu gibi etrafında bulunan diğer eserlerin varlığına veya katmanlarına göre dönem tespiti yapılmaktadır, ancak yaş tespiti dönemin üretim ve şekillendirme işlemleri hakkında bilgi vermemektedir. Bu anlamda, bu çalışmada Konya Gevale Kalesi bölgesinde bulunan temrenler arkeometalurjik yöntemlerle incelenmiştir. Konya Gevale Kalesi civarında bulunan temrenlerin farklı tipolojiye sahip olduğu ve temrenlerin tipolojisiyle kullanım amacı arasında bir ilişki olduğu gözlemlenmiştir. On üç yıllık kazılar sonrasında bulunan temrenler arasından i) yassı ve ii) dörtgen geometriye sahip iki farklı temren seçilerek analizleri yapılmıştır. Elde edilen kimyasal ve mikroyapısal analizler sonucunda temrenlerin ait olduğu dönemin üretim ve şekillendirme yöntemleri hakkında bilgi sahibi olunmuştur. Temrenlerin yüzey ve mikroyapı incelemelerinde taramalı elektron mikroskobu (SEM) ile elementel analiz spektroskopisi (EDS) ve optik mikroskop kullanılmıştır. Temrenlerin faz yapısı x-ışını kırınım (XRD) yöntemiyle incelenmiştir. Yapılan incelemelerle, o dönemin sahip olduğu teknoloji nedeniyle üretim ve şekillendirme için daha çok yumuşak çelik grubu kullanılmıştır. Aynı zamanda üretim sırasında izabe işlemlerinin yeterli ölçüde yapılamadığını ve bu nedenle çelik içerisinde istenmeyen elementlerin mevcudiyeti de gözlemlenmiştir. Öte yandan temren üretiminde genellikle döküm ve dövme yöntemlerinin kullanıldığı görülmüştür. Temrenler, uzun yıllar boyunca toprak altında kaldığı için bulundukları ortamla etkileşime girerek homojen bir şekilde korozyona uğramıştır. Ancak bulundukları ve maruz kaldıkları ortamda zaman içerisinde meydana gelen değişimler nedeniyle iç katmanlara doğru farklı korozyon ürünleri oluşumu söz konusudur.

Anahtar Kelimeler

Arkeometalurji, Gevale Kalesi, Ok, Temren

Kaynakça

• Aksoy, Ö. C. (2018). Functions and Uses of Metallic Axe-Heads and Arrowheads from Safah, Oman : An Analysis of Metalwork Wear and Weapon Design. Journal of Archaeological Science: Reports, 19, 727-752.
• Altınsapan, E., & Palalı, A. G. M. (2015). Eskişehir Karacahisar Kalesi Kazısında Bulunan ve Form Veren Ok Uçları Üzerine Tipoloji Denemesi. The Journal of Academic Social Science, 13(13), 1-15.
• Ashkenazi, D., Golan, O., & Tal, O. (2013). An Archaeometallurgical Study Of 13th Century Arrowheads And Bolts From The Crusader Castle Of Arsuf/Arsur. Archaeometry, 55(2), 235-257.
• Aygör, E. (2018). Konya Gevale Kalesi 2016 yılı Kazısında Bulunan Ok Uçları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi(62), 283-306.
• Baron, J., Puziewicz, J., Nowak, K., Sych, D., Miazga, B., & Ziobro, M. (2020). Same But Different. Composition, Production and Use of Bronze Arrowheads from the Late Bronze Age Deposit from Wrocław-Widawa in SW Poland. Journal of Archaeological Science: Reports, 32, 102459.
• Baykan, D. (2017). Nif Dağı Başpınar Kazılarında Ele Geçen Ok Uçları. MASROP E-Dergi, 10(14), 1-62.
• Burkett, D. A. (2018, November 13-17, 2017). Characterization of Corrosion and Scaling Products with Portable X-Ray Diffraction 15th Asia Pacific Conference for Non-Destructive Testing (APCNDT2017), , Singapore. ww.ndt.net/app.APCNDT2017
• Daragan, M. N., & Romanenko, Y. N. (2021). Technique and Technology of Scythian Bronze Arrowhead Casting: Experimental and Metallographic Approach. Journal of Archaeological Science: Reports, 37, 102919.
• Duman, İ. (2020). Büyük Selçuklu Ordusunda Kullanılan Savaş Aletleri, Selenge Yayınları.
• Güder, Ü. (2014). Orta Çağ Demir Temren Örneklerinin Sertlik Değerleri ve Sertleştirme Yöntemleri. MASROP E-Dergi, 8(10), 1-25.
• Güder, Ü., Yavaş, A., & Yalçın, Ü. (2015). Anadolu Selçuklu Dönemi Demir Aletlerinin Üretim Yöntemleri. Turkish Studies, 10(9), 193-212.
• Güder, Ü., Gates, M.-H., & Yalçın, Ü. (2017). Early Iron from Kinet Höyük, Turkey: Analysis of Objects and Evidence for Smithing. Metalla, 23(2), 51-65.
• Höppner, B., Bartelheim, M., Huijsmans, M., Krauss, R., Martinek, K., Pernicka, E., & Schwab, R. (2005). Prehistoric Copper Production in the Inn Valley (Austria), and the Earliest Copper in Central Europe. Archaeometry, 47(2), 293-315.
• Karpowicz, A. Osmanlı Türk Yayları İmali ve Tasarım (çev. M. Y. Akbulut). 2018. Okçular Vakfı Yayınları.
• Kasar, Ö., & İren, K. (2020). Leaded Bronze Arrowheads at Daskyleion. Adalya(23), 175-204.
• Korfmann, M. (1972). Schleuder und Bogen in Südwestasien. Von den Frühesten Belegen bis zum Beginn der Historischen Stadtstaaten. Archäologische Informationen, 1, 89-91.
• Piaskowski, J. (1989). Phosphorus in Iron Ore and Slag, and in Bloomery Iron. Archeomaterials, 3(1), 47-59.
• Sherby, O. D., & Wadsworth, J. (2001). Ancient Blacksmiths, The Iron Age, Damascus Steels, and Modern Metallurgy. Journal of Materials Processing Technology, 117(3), 347-353.
• Starley, D. (2005). Metallic Surface Coatings on Arms and Armour: The Role of X-Ray Fluorescence Analysis. Arms & Armour, 2(2), 199-207.
• Yahalom-Mack, N., Herzlinger, G., Bogdanovsky, A., Tirosh, O., Garfinkel, Y., Dugaw, S., Lipschits, O., & Erel, Y. (2020). Combining Chemical and Lead Isotope Analyses with 3-D Geometric-Morphometric Shape Analysis: A Methodological Case Study of Socketed Bronze Arrowheads from the Southern Levant. Journal of Archaeological Science, 118, 105147.
• Yavaş, A. (2020). Orta Çağ Temrenleri : 'Anadolu Orta Çağı’nın 9-13. Yüzyıl Temren Teknolojisi Üzerine Kronolojik, Morfolojik, Terminolojik, Topolojik ve Metalurjik Bir Değerlendirme’. Türkiye Bilimler Akademisi.
• Yücel, Ü. (1999). Türk Okçuluğu. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.