Erzurum Agricultural Life According to the Report of British Consular Officer Henry Hunter Calvert (1847)

Yıl 2024, Sayı: 80, 396 - 409, 21.05.2024

Naim Ürkmez Murat Küçükuğurlu

https://doi.org/10.62425/turcology.1488482

Öz

In Erzurum, where agricultural activities are intensively practiced in today's Türkiye, these activities had an essential place in the past. This study examines five reports on the agricultural history of Erzurum by Henry Hunter Calvert, who worked at the British Consulate in Erzurum between 1837 and 1855. The first report is quite detailed and dated April 30, 1847. This report is not printed but is kept in the British Archives. The second report was published in the Malta Penny Magazine in January 1841. The third report was published on October 17, 1867, on page 115 of the Journal of the Scottish Meteorological Society and was about the climate of Erzurum. The fourth report was published in 1855 in Hooker's Journal of Botany and Kew Garden Miscellany, pages 252-255, on the herbal products in Erzurum. The fifth and last report is about an endemic plant that he detected in Erzurum on pages 168-169 of the first volume of Paxton's Flower Gardens, prepared by John Lindley and Joseph Pantox. Based on these reports, the study provides information about Erzurum's agricultural life in the 1850s. In this way, the farm history of Erzurum was analyzed in terms of the relevant years. Based on the reports, the methods of farming activities in Erzurum are analyzed. The study provides information on the Erzurum Plain, the climate of Erzurum, and the vegetables and various plants grown there. Calvert's reports also contain valuable information on the agricultural units of measurement used in Erzurum, livestock products, village life, and the construction of vehicles. Calvert was a vital plant collector; in fact, the number of plant specimens he alone collected from Erzurum and its environs is over 1,350. Eighteen of these specimens, dated between 1853 and 1859, were collected and introduced by Calvert. In this study, a specimen unique to Erzurum among the plants collected by Calvert is presented.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Erzurum, Henry Hunter Calvert, agriculture, raising livestock

İngiliz Konsolos Memuru Henry Hunter Calvert’in Raporuna Göre Erzurum Ziraat Hayatı

Öz

Günümüz Türkiye’sinde ziraî faaliyetlerin yoğun olarak yapıldığı Erzurum’da geçmişte de bu faaliyetler önemli bir yer tutmaktaydı. Bu çalışmada 1837-1855 yılları arasında İngiltere’nin Erzurum Konsolosluğunda çalışan Henry Hunter Calvert’in Erzurum ziraat tarihi ile ilgili beş rapor ele alınmıştır. Raporlardan birincisi oldukça ayrıntılı kaleme alınmış olup 30 Nisan 1847 tarihlidir. Bu rapor basılı olmayıp İngiliz Arşivi’nde yer almaktadır. İkinci rapor Malta Penny Magazine’de Ocak 1841’de yayımlanan raporudur. Üçüncü rapor 17 Ekim 1867’de Journal of the Scottish Meteorological Society isimli derginin 115’inci sayfasında yayımlanan raporu olup bu rapor Erzurum’un iklimiyle ilgilidir. Dördüncü rapor ise 1855 yılında Hooker’s Journal of Botany and Kew Garden Miscellany isimli derginin 252-255’inci sayfalarında Erzurum’daki bitkisel ürünler hakkındaki raporudur. Beşinci ve son raporu ise John Lindley ve Joseph Pantox tarafından hazırlanan Paxton’s Flower Gardens isimli kitabın birinci cildinin 168-169 sayfalarında yer alan ve Erzurum’da tespit ettiği bir endemik bitki ilgilidir. Çalışmada bu raporlardan yola çıkarak Erzurum’un 1850 yıllardaki ziraat hayatı hakkında bilgiler verilmiştir. Bu sayede Erzurum’un ziraî geçmişi ilgili yıllar açısından etüt edilmiştir. Raporlardan yola çıkarak Erzurum'da ziraî faaliyet usulleri incelenmiştir. Çalışmada Erzurum Ovası, Erzurum’un iklimi, burada yetiştirilen sebze ve çeşitli bitkiler hakkında bilgiler sunulmuştur. Calvert’in raporları aynı zamanda Erzurum’da kullanılan ziraî ölçü birimleri, hayvancılık ürünleri, köy yaşamı, nakliye aracı yapımıyla ilgili kıymetli bilgiler ihtiva etmektedir. Calvert, önemli bir bitki koleksiyoncusudur nitekim Erzurum ve çevresinden onun tek başına topladığı bitki örneği sayısı 1.350’nin üzerindedir. 1853-1859 yılları arasına tarihlenen bu örneklerden 18’i ilk defa Calvert tarafından toplanıp tanıtılmıştır. Bu çalışmada Calvert’in topladığı bitkilerden Erzurum’a özgü olan bir örneğin tanıtımı yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Erzurum, Henry Hunter Calvert, ziraat, hayvancılık

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Hatt-ı Hümayun (HAT). 1179/46604
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA). 582/90-92; VGMA. 2486/133-134; VGMA. 2171/738
• Baytop. A. (2011). Anadolu’dan Bitki Örnekleri Toplamış Olan Arkeolog. Antropolog ve Diplomatlar. Osmanlı Bilim Araştırmaları-XIII/1. p. 85-86.
• Brant. J. (1836). Armenia and Asia Minor Journey through a Part of in the Year 1835. The London Geographical Journal- VI.
• Brant. J. (1841). Notes of a Journey through a Part of Kurdistan in the summer of 1838. The Journal of the Royal Geographical Society of London-X. p. 341-432.
• Calvert. H. H. (1847). Notes on the Topography. Trade and Manufactures. Agriculture. Climate and Natural History of the Pashalik of Erzeroom. FO. 78/703. Consular No: 21, p. 147-183.
• Calvert. H. H. (1867). Observations Respecting the Climate of Erzeroom. Journal of the Scottish Meteorological Society. II (IV). p. 115.
• Calvert. H. (181). Consolida Aconiti. The Journal of the Horticultural Society of London- VI. p. 55-56.
• Calvert. H. (1851). Raised from seeds presented. The Journal of the Horticultural Society of London-VI. p. 55-56.
• Erzeroom. (1841-Saturday 16th January). Malta Penny Magazine-71. p. 9-12.
• Erzeroom. (1841-Saturday 23rd. January 1841). Malta Penny Magazine-72. p. 15.
• Gencer. F. (2018). İngiliz Konsolos James Brant’ın Gözüyle Doğuda Değişim Yılları (1836-1852). Ankara: Gece Kitaplığı.
• Günçel & Ayarko, M. (1954). Erzurum Kılavuzu. İstanbul.
• Kader M. vd. (2005). Orta Anadolu Bölgesinde Ekim Nöbeti Araştırmaları Dörtlü Ekim Nöbeti. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi-14. p. 2.
• Kocabaşoğlu. U. (2004). Majestelerinin Konsolosları İngiliz Belgeleriyle Osmanlı İmparatorluğu’ndaki İngiliz Konsoloslukları (1580-1900). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koşay. H. & Kılıç. S. (1963). Güzelova (Erzurum) Etnografya ve Folkloruna Dair Notlar. Türk Etnografya Dergisi. 57. p. 69-70.
• Lindley. J. & Paxton. J. (1850). Pantox’s Flower Garden- 1. London. p. 168-169.
• Notes by Henry H. Calvert. Esq... on Vegetable Products sent by him from Erzeroom etc. Hooker’s Journal of Botany and Kew Garden Miscellany-VII. ed. W. J. Hooker. 1855. London. 252-255.
• Rogers-Bey. E. T. (1882-1883). Henry Hunter Calvert. Bulletin de L’institut Égyptien. Deuxième Serie-3. p. 77-80.
• Salname-i Vilayet-i Erzurum. (1318). p. 335.
• The Commercial Situation of the Erzeroom District. The Chemist and Druggist. October 23. 1886. p. 548.
• The Foreign Office List Forming a Complete British Diplomatic and Consular Handbook. London 1876. p. 69.
• Tozlu. S. (2002). Erzurum Sazlıkları. Doğu Coğrafya Dergisi. 7(7). p. 190. 197.
• Tozlu. S. &. Kılıç. Ü. (2011). Erzurum Ziraat Tarihinden Notlar: Zeyrek. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi. 3 (4). p.108-109.
• Yıldız. Y. (2020). Türkçe Bitki Adlarının Anlam Bilimi Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.