Yukarı Dicle Bölgesi’nde Asur Varlığı ve Yorumlanması

Yıl 2024, Sayı: 81, 482 - 497, 28.09.2024

Serdar Özbilen

https://doi.org/10.62425/turcology.1423199

Öz

Asur tarihini inceleyen araştırmalara genel olarak baktığımızda bunun çeşitli yönlere doğru evrildiğini görebiliriz. Özellikle 1960’lardan sonra modern aşama olarak adlandırabileceğimiz süreçten sonra Asur’un kırsaldaki varlığı önemli tartışma konularından birisi hâline gelmiştir. Bu öneriler arasındaki belli başlı kuramlar G. Algaze’nin, I. Wallerstein’in Modern Dünya Sistemleri isimli çalışmasından uyarlanan Uruk Yayılım Kuramı, G. Stein’in Mesafe Paritesi, N. Postgate’in Yağ Lekesi Metaforu, M. Hardt ve A. Negri’nin İmparatorluk Modeli, von Thünen’in Tarımsal Lokasyon Teorisi ve son olarak da M. Liverani’nin Ağlar İmparatorluğu Modelini sayabiliriz. Söz konusu modeller Asur’un taşradaki yerleşim sistemleri ve malzemesinin nasıl yorumlanması gerektiğine dair önemli varsayımlarda bulunmaktadır. Özellikle de Liverani’nin Ağlar İmparatorluğu Modeli malzemenin yerleşim sistemleri ile olan paralelliğini bariz bir şeklide göstermektedir. Böylece, bu manzara, Asurlaştırılan ve Asurlulaştırılan ayrık birimleri olarak algılanan diğer kümelerin, olayların karmaşık bir şekilde iç içe geçmiş karakterine izin verir. Asurlulaştırılan alanlarda topluluklar sadece kendi ürünlerini kullanarak değil, Asur malzemelerini (özellikle da seramiğin taklidi) tüketerek sisteme entegre olmuşlardır. Yerleşim sistemleri ve malzemenin karşılıklı kıyaslanması birbirlerinin varlığını iyi açıklayabilmektedir. Liverani’nin modelinden esinlendiğimiz bu çalışmamızda Asur’un Yukarı Dicle Bölgesi’ndeki varlığını Simbiyotik Bilardo Topu adını verdiğimiz kendi modelimiz doğrultusunda yorumlayacağız. Bu alanlar 3 şekilde tanımlanıp tasnif edilmişlerdir. Gelişmenin birinci belirtisini ifade eden bir bütün olarak toplanma/bütünleşme (bütün hegemonya): “Integration”. Gelişmenin ikinci belirtisini ifade eden bütünleşmenin çözülmesi (Kırılgan hegemonya): “Desintegration”. Gelişmenin üçüncü belirtisini ifade eden belirlenim (minimum hegemonya): “Determination”.
Çalışmamızdaki ana amacımız Asur periferisi ve dışında görülen yerel ve Asur saray malzemesinin karşılıklı bağımlılık ilişkisi içinde nasıl yorumlanması gerektiğini kendi modelimiz doğrultusunda önermektedir. Yöntemimizi ise yukarıda bahsini etmiş olduğumuz kuramların da kısmen göz önünde bulundurularak arkeolojik malzemenin yorumlanması oluşturacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yukarı Dicle, Yeni Asur, II. Asurnasirpal, Üçtepe, Ziyarettepe

Assyrian Presence and Interpretation in the Upper Tigris Region

Öz

When we look at the research on Assyrian history in general, we can see that it has evolved in various directions. Especially after the 1960s, in what we can call the modern phase, Assyria's presence in the countryside has become one of the most important topics of discussion. The main theories among these proposals are G. Algaze's Uruk Diffusion Theory adapted from I. Wallerstein's Modern World Systems, G. Stein's Distance Parity, N. Postgate's Oil Stain Metaphor, M. Hardt and A. Negri's Empire Model, von Thünen's Agricultural Location Theory, and finally M. Liverani's Empire of Networks Model. These models contain significant presumptions regarding the province-level Assyrian settlement systems and how the data should be grasped. Particularly, the parallelism between the material and the settlement systems is amply demonstrated by Liverani's Empire of Networks concept. Thus, this landscape allows for a complex intertwined character of events, with other clusters perceived as discrete units of Assyrianization and the Assyrianized. In the Assyrianized areas, communities integrated into the system not only by using their own products but also by consuming Assyrian materials (especially imitations of ceramics). Settlement systems and material can both be used to explain one another's existence. We will use our model, which we refer to as the Symbiotic Billiard Ball, to analyze the existence of Assyria in the Upper Tigris Region in this study, which is influenced by Liverani's approach. These areas are defined and classified in three ways. Gathering/integration as a whole (total hegemony) expressing the first sign of development: “Integration”. The disintegration of integration (fragile hegemony), which represents the second sign of development: “Desintegration”. Determination (minimum hegemony) expressing the third sign of development: “Determination”. Assyrian palace artifacts from the Assyrian periphery as well as others should be evaluated in light of our concept of interdependence, and that is the primary objective of this study. Our method will involve interpreting the archaeological materials, partially taking into account the theories mentioned above.

Anahtar Kelimeler

Upper Tigris, Neo-Assyria, Assurnasirpal II, Üçtepe, Ziyarettepe.

Kaynakça

• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (A. Tümertekin, Çev.). İthaki Yayınları.
• Appadurai, A. (1996). Modernity at large: Cultural dimensions of globalization. Minnesota University Press.
• Apter, D. E. (1965). The politics of modernization. Chicago University Press.
• Bahrani, Z. (2003). The graven image: Representation in Babylonia and Assyria. Pennsylvania University Press.
• Bahrani, Z. (2010). Conjuring Mesopotamia: Imaginative geography and a world past. W. Preucel & S. A. Mrozowski (Ed.), Contemporary archaeology in theory: The new pragmatism içinde (ss. 887-906). Wiley-Blackwell.
• Balandier, G. (2010). Siyasal antropoloji (D. Çetinkasap, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Balandier, G. (2021). Sahnelenen iktidar (Ö. Karakaş, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Barthes, R. (1973). Mythologies. Paladin.
• Baudrillard, J. (1994). Simulacra and simulation (S. F. Glaser, Trans.). Michigan University Press.
• Benjamin, W. (1991). Gesammelte Schriften (R. Tiedemann & H. Schweppenhauser, Eds.), c. 2.2: Franz Kafka. Zur zehnten Wiederkehr seines Todestages, 409-438.
• Berlejung, A. (2012). The Assyrians in the West: Assyrianization, colonialism, indifference, or development policy? M. Nissinen (Ed.), Congress volume Helsinki 2010 içinde (ss. 21-60). Brill.
• Bhabha, H. K. (1994). The location of culture. Oxford University Press.
• Binford, L. R. (1965). Archaeological systematics and the study of cultural process. American Antiquity, 31, 203-210.
• Bozdoğan, S. (2012). Modernizm ve ulusun inşası (T. Birkan, Çev.). Metis Yayınları.
• Braudel, F. (1958). Historie et sciences sociales: La longue durée. Annales, Historie, Sciences Sociales, 13, 725-753.
• Braun, D. (1983). Pots as tools. A. Keene & J. Moore (Ed.), Archaeological hammers and theories içinde (ss. 107-134). Academic Press.
• Butterfield, H. (1965). The Whig interpretation of history. The Norton Library.
• Chomsky, N. (2006). Language and mind. Cambridge University Press.
• Clarke, D. L. (1968). Analytical archaeology. Methuen.
• Clarke, D. L. (1972). Models and paradigms in contemporary archaeology. D. L. Clarke (Ed.), Models in archaeology içinde (ss. 1-60). Routledge.
• Conkey, M. W. (1982). Boundedness in art and society. I. Hodder (Ed.), Symbolic and structural archaeology içinde (ss. 115-128). Cambridge University Press.
• Conradie, F. A. (1991). The Kurkh monolith of Ashurnasirpal II. Journal for Semitics, 3(1), 1-10.
• Çavuşoğlu, E. (2016). Türkiye kentleşmesinin toplumsal arkeolojisi (2. basım). Ayrıntı Yayınları.
• D'Agostino, A. (2016). The contribution of pottery production in reconstructing aspects of local rural economy at the northern frontier of the Neo-Assyrian Empire. J. C. M. Garcia (Ed.), Dynamics of production in the Ancient Near East 1300–500 BC içinde (ss. 107-123).
• De Certeau, M. (2009). Tarih ve psikanaliz (A. Sönmezay, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Deleuze, G. (1990). Logic of sense (M. Lester & C. Stivale, Trans.). Columbia University Press.
• Derrida, J. (1988). Limited inc (S. Weber, Trans.). Northwestern University Press.
• Dever, W. G. (2017). Beyond the texts: An archaeological portrait of Ancient Israel and Judah. SBL Press.
• Ergin, G. (2013). Anadolu’da Roma hâkimiyeti: Direniş ve düzen. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Fahlander, F. & Oestigaard, T. (2004). Material culture and post-disciplinary sciences. F. Fahlander & T. Oestigaard (Ed.), Material culture and other things: Post-disciplinary studies in the 21st century içinde (ss. 1-19). Printed by Elanders Gotab.
• Feyerabend, P. K. (1999). Yönteme karşı (E. Başer, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Flannery, K. V. (1972). The cultural evolution of civilizations. Annual Review of Ecology and Systematics, 3, 399-426.
• Foucault, M. (2015). Biyopolitikanın doğuşu (A. Tayla, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Fuchs, A. (1993). Die Inschriften Sargons II. aus Khorsabad. Vandenhoeck & Ruprecht.
• Gauch, H. G., Jr. (2016). Bilimsel yöntem (İ. Yıldız, Çev.). Dipnot Yayınları.
• Gimbel, S. (2017). Bilimsel yöntemin izinde: Bilim felsefesinin öğretilmesinde yeni bir yaklaşım (Ö. Ünlü, Çev.). Dipnot Yayınları.
• Gökberk, M. (1992). Felsefe tarihi. Remzi Kitabevi.
• Gramsci, A. (2003). Hapishane defterleri (A. Cemgil, Çev.). Belge Yayınları.
• Guattari, F. & Deleuze, G. (1983). Savages, barbarians, civilized men. Minnesota University Press.
• Guldi, J. & Armitage, D. (2016). Tarih manifestosu (S. Çağlayan, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hahn, H. P. (2012). Circulating objects and the power of hybridization as a localizing strategy. P. W. Stockhammer (Ed.), Conceptualizing cultural hybridization: A transdisciplinary approach içinde (ss. 27-42). Springer.
• Hall, S. (1981). Notes on deconstructing the popular. G. S. Jones (Ed.), Popular culture içinde (ss. 227-240).
• Hançerlioğlu, O. (1993). Felsefe sözlüğü (8. basım). Remzi Kitabevi.
• Hançerlioğlu, O. (2008). Düşünce tarihi: Dört bin yıllık düşünce, sanat ve bilim tarihinin klasik yapıtları üzerine eleştirel inceleme (14. basım). Remzi Kitabevi.
• Hardt, M. & Negri, A. (2007). Dionysos’un emeği: Devlet biçiminin bir eleştirisi (E. Başer, Çev.). İletişim Yayınları.
• Hodder, I. (1982). Theoretical archaeology: A reactionary view. I. Hodder (Ed.), Symbolic and structural archaeology içinde (ss. 1-16). Cambridge University Press.
• Hodder, I. (1992). Theory and practice in archaeology. Routledge.
• Hodder, I. (2010). The past as passion and play: Çatalhöyük as a site of conflict in the construction of multiple pasts. R. W. Preucel & S. A. Mrozowski (Ed.), Contemporary archaeology in theory: The new pragmatism içinde (ss. 1109-1128). Wiley-Blackwell.
• Ingold, T. (2000). The perception of the environment: Essays in livelihood, dwelling and skill. Routledge.
• Jameson, F. (2019). Allegory and ideology. Verso.
• Jenks, C. (2007). Altkültür: toplumsalın parçalanışı (N. Demirkol, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Karg, N. (2002). 2000 yılı Gre Dimse kazı çalışmaları. N. Tuna & J. Velibeyoğlu (Ed.), Ilısu ve Karkamış baraj gölleri altında kalacak arkeolojik kültür varlıklarını kurtarma projesi 2000 yılı çalışmaları içinde.
• Kastrup, B. (2016). More than allegory: On religious myth, truth, and belief. iff Books.
• Keller, E. F. (2020). Toplumsal cinsiyet ve bilim üzerine düşünceler (F. B. Aydar, Çev.). Metis Yayınları.
• Kooij, A. V. D. (2016). The city of Babel and Assyrian imperialism: Genesis 11:1–9 interpreted in the light of Mesopotamian sources. A. Lemaire (Ed.), Congress Volume Leiden 2004 içinde (s. 1-17). Brill.
• Köroğlu, K. (1998). Üçtepe I. TTK Yayınları.
• Kuhn, T. (1993). Bilimsel devrimlerin yapısı (N. Kuyaş, Çev.). Alan Yayıncılık.
• Lenoir, F. (2022). Spinoza mucizesi (A. Sümer, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Leone, M. (1982). Childe's offspring. I. Hodder (Ed.), Symbolic and structural archaeology içinde (s. 179-184). Cambridge University Press.
• Lévi-Strauss, C. (2012). Yapısal antropoloji (A. Kahiloğulları, Çev.). İmge Kitabevi.
• Liverani, M. (1979). The ideology of the Assyrian empire. M. T. Larsen (Ed.), Power and propaganda: A symposium on ancient empires Mesopotamia 7 içinde (s. 297-319). Akademisk Forlag.
• Liverani, M. (1988). The growth of the Assyrian empire in the Habur/Middle Euphrates area: A new paradigm. State Archives of Assyria Bulletin, 2(2), 81-98.
• Liverani, M. (2003). Israel’s history and the history of Israel (C. Peri & P. R. Davies, Tr.). Equinox Publishing.
• Liverani, M. (2004). Myth and politics in ancient near eastern historiography (Z. Bahrani & M. Van De Mieroop, Ed.). Equinox Publishing.
• Liverani, M. (2017). Thoughts on the Assyrian empire and Assyrian kingship. E. Frahm (Ed.), A Companion to Assyria içinde (s. 534-546). John Wiley & Sons Ltd.
• Liverani, M. (2021). Oriente occidente. Laterza & Figli.
• Maran, J. (2012). One world is not enough: The transformative potential of intercultural exchange in prehistoric societies. P. W. Stockhammer (Ed.), Conceptualizing Cultural Hybridization: A Transdisciplinary Approach içinde (s. 59-66). Springer.
• Matney, T., Macginnis, J., Wicke, D. ve Köroğlu, K. (2020). Eighteen years on the frontiers of Assyria: The Ziyaret Tepe archaeological project. West and East, Monografie, 3, 85-118.
• McCarthy, M. (2008). Boundaries and the archaeology of frontier zones. B. David & J. Thomas (Ed.), Handbook of Landscape Archaeology içinde (s. 202-209). Routledge.
• Morin, E. (2014). Yitik paradigma: İnsan doğası (D. Çetinkasap, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Na’aman, N. (2005). Ancient Israel and its neighbors: Interaction and counteraction. Eisenbrauns.
• Özbek, M. (1994). Popüler kültür ve Orhan Gencebay arabeski (2. basım). İletişim Yayınları.
• Parker, B. J. (2003). Archaeological manifestations of empire: Assyria's imprint on south-eastern Anatolia. American Journal of Archaeology, 107(4), 525-557.
• Postgate, J. N. (1992a). The land of Assur and the yoke of Assur. World Archaeology, 23(3), 247-263.
• Postgate, J. N. (1992b). Early Mesopotamia: Society and economy at the dawn of history. Routledge.
• Redman, C. & Kinzig, A. P. (2003). Resilience of past landscapes: Resilience theory, society, and the longue durée. Conservation Ecology, 7, 10–14.
• Reed, S. (2007). Blurring the edges: A reconsideration of the treatment of enemies in Ashurbanipal’s reliefs. J. Cheng & M. H. Feldman (Ed.), Ancient Near Eastern Art in Context Studies in Honor of I. J. Winter by Her Students içinde (s. 101-130). Brill.
• Richardson, S. (2014). The first “World Event”: Sennacherib at Jerusalem. I. Kalimi & S. Richardson (Ed.), Sennacherib at the Gates of Jerusalem: Story, History and Historiography içinde (s. 433-505). Brill.
• Ricoeur, P. (2007). Yorum teorisi: Söylem ve artı anlam (G. Y. Demir, Çev.). Paradigma Yayıncılık.
• Ritzer, G. (2019). The McDonaldization of society. SAGE Publications, Inc.
• Rosenberg, A. (2020). Bilim felsefesi: Çağdaş bir giriş (İ. Yıldız, Çev.). Dipnot Yayınları.
• Routledge, B. (2004). Moab in the Iron Age: Hegemony, polity, archaeology. University of Pennsylvania Press.
• Schniedewind, W. M. (2014). How the Bible became a book: The textualization of ancient Israel. Cambridge University Press.
• Shanks, M. ve Tilley, C. (1982). Ideology, symbolic power, and ritual communication: A reinterpretation of Neolithic mortuary practices. I. Hodder (Ed.), Symbolic and Structural Archaeology içinde (ss. 129-154). Cambridge University Press.
• Spencer, H. (1893). A system of synthetic philosophy: First principles (Vol. I).
• Stern, E. (2001). Archaeology of the land of the Bible Vol. II: The Assyrian, Babylonian, and Persian periods 732-332 BCE. Yale University Press.
• Stockhammer, P. W. (2012a). Questioning hybridity. P. W. Stockhammer (Ed.), Conceptualizing Cultural Hybridization: A Transdisciplinary Approach içinde (ss. 1-3). Springer.
• Stockhammer, P. W. (2012b). Conceptualizing cultural hybridization in archaeology. P. W. Stockhammer (Ed.), Conceptualizing Cultural Hybridization: A Transdisciplinary Approach içinde (s. 43-58). Springer.
• Toynbee, A. J. (1962). The present-day experiment in Western civilization. Oxford University Press.
• Vermeer, H. J. (2008). Çeviride Skopos kuramı (A. H. Konar, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Vidal-Naquet, P. (2012). Homeros’un dünyası (D. Çetinkasap, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Von Foerster, H. ve Zopf, G. W. (1962). Principles of self-organization. Pergamon.
• Von Thünen, J. H. (2009). The isolated state in relation to agriculture and political economy: Part III: Principles for the determination of rent, the most advantageous rotation period, and the value of stands of varying age in pinewoods (K. Tribe, Tr.). Palgrave Macmillan.
• Wallerstein, I. (1974). The modern world system I. Academic Press.
• Williams, R. (1984). Keywords. Fontana.
• Wittfogel, K. A. (1957). Oriental despotism: Comparative study of total power. Yale University Press.