Hasan Hüsâmeddîn-i Fehmî’s Poetic Letter to Kâmil Efendi

Yıl 2024, Sayı: 81, 410 - 423, 28.09.2024

Mehmet Yunus Yazıcı

https://doi.org/10.62425/turcology.1435925

Öz

Mecmuas in manuscript libraries are crucial in terms of containing a wide variety of literary and scholarly materials. There are many different kinds of information in mecmuas, from medicine recipes to poems, from occult sciences to historical anecdotes. For this reason, mecmuas are notable for almost every field of social sciences as well as literature. Letters written in verse or prose are among the text types found in mecmuas. Although letters are generally included in prose mecmua, they are also found in different types of mecmuas and manuscripts. The verse letter discussed in this study is also included in a poetry mecmua. One of these letters is a letter written by a poet with the pen name "Fehmi", which was sent from Istanbul to Edirne. Hasan Hüsāmeddīn al-Fehmī al-Mevlevī wrote a verse letter when he returned to Istanbul from Edirne. This letter was sent to Kudumzenbaşı Kâmil Efendi, the son-in-law of Hācī Alī Eşref Dede who was the author of the “Yemek Risalesi” and was the sheikh of Edirne Mevlevi Lodge. In the introduction part of our study, literal information will be given about the letter type and the tradition of writing letters in verse in classical Turkish literature.
Furthermore, the structure of the letters will be emphasized. Literary analysis of the letter will be made by deliberating the poet's use of prosody and rhyme. The language and stylistic elements of the poem will be considered. The content of the poem will be summarized and information will be given about the people mentioned in the poem. An analysis will be conducted to explore the relationship of the work with the tradition of verse letters and its connection with the theme of the prose letter. Finally, we will describe and reveal the qualities of the manuscript and present the transcribed text.

Anahtar Kelimeler

Poetic Letter, Fehmī, Kāmil Efendi, The Edirne Mawlawīkhāna

Hasan Hüsâmeddîn-i Fehmî’nin Kâmil Efendi’ye Manzum Mektubu

Öz

Yazma eser kütüphanelerinde bulunan mecmualar çok çeşitli edebî ve ilmî malzemeyi barındırması cihetinden oldukça önemlidir. İlaç tarifinden şiirlere, ökült ilimlerden tarihî anekdotlara kadar mecmualarda birçok bilgi mevcuttur. Bu açıdan bakıldığında sadece edebiyat değil sosyal bilimlerin hemen tüm disiplinlerin çalışacağı konular, mecmualarda bulunmaktadır. Mecmualarda bulunan unsurlardan birisi de manzum veya mensur olarak yazılmış mektuplardır. Mektupların derlendiği münşeat mecmuaları olduğu gibi söz konusu mektuplar diğer mecmualarda veya yazma eserlerde de bulunmaktadırlar. Çalışmasını gerçekleştirdiğimiz manzum mektup da bir mecmuanın içerisinde yer almaktadır. Bu mektuplardan birisi de İstanbul’dan Edirne’ye gönderilmiş olan ve bir cevap niteliği taşıyan Fehmî mahlası şairin nazmettiği mektuptur. Hasan Hüsâmeddîn el-Fehmî el-Mevlevî, Edirne’den İstanbul’a döndüğü sırada bir manzum mektup kaleme almıştır. Bu mektup Edirne Mevlevihanesi postnişini ve Yemek Risâlesi müellifi Şeyh Hacı Ali Eşref Dede’nin damadı olan Kudümzenbaşı Kâmil Efendi’ye gönderilmiştir. Çalışmamızın giriş kısmında mektup türüne dair özet bilgi verilecek, mektupların yapısı üzerine durulacak, klasik Türk edebiyatındaki manzum mektup yazma geleneğe dair literal bilgi verilecektir. Daha sonra söz konusu mektubun incelemesi yapılacaktır. Şairin aruz ve kafiye kullanımı üzerinde durulacak manzumenin dil ve üslup özellikleri hakkında bilgi verilecektir. Şiirin muhtevası özetlenip şiirde geçen kişiler üzerinde durulacaktır. Eserin manzum mektup geleneği ile olan münasebeti ve mensur mektup kompozisyonu ile alan bağına dair analiz yapılacaktır. Son olarak yazma nüshanın tavsifi yapılıp çeviriyazılı metni sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Manzum Mektup, Fehmî, Kâmil Efendi, Edirne Mevlevihanesi

Kaynakça

• Aksoyak, İ. H. (2007). Menşeü’l-inşâ. Ankara: Bizim Büro Yayınevi.
• Aydın, E. (2007). Divanlardaki Manzum Mektuplar. [Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Adana.
• Berbercan, M. T. (2013). Türk Yazı Dilindeki İlk Manzum Mektup Örnekleri. Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi (KAREFAD), 2(1), 73-92.
• Bozkurt, N. (2004). Mektup. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XXIX. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 13-14.
• Çakır, Ö. (2005). Mektup. Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, Cilt 4. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları: 328-332.
• Çakır, Ö. (2005). Türk Edebiyatında Mektup. [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Ankara.
• Derdiyok, İ. Ç. (1997). Eski Edebiyatımızdan Günümüze Mektuplarda Biçim. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Dergisi, 35(415), 665-671.
• Ersoylu, H., Kutlu, M. ve Ertem R. (1986). Mektup. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Cilt 6. İstanbul: Dergâh Yayınları: 231-236.
• Gökyay, O.Ş. (2008). Tanzimat Dönemine Değin Mektup. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Mektup Özel Sayısı, 274, 17- 87.
• Gülhan, A. (2022). Bir Şiir Mecmuasından Hareketle Adanalı Muhammed Meylî ve Oğlu Rahmî Arasındaki Manzum Mektuplaşma. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 5(3), 932-952.
• Güven, M. S. (2012). Azîz Mahmûd Hüdâyî’nin Mektupları Üzerine Bir Değerlendirme. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19, 105-142.
• İçli, A. (2018). Mardinli Akli ve Manzum Mektubu. Journal of Turkish Language and Literature, 4(3), 739-767.
• İçli, A. (2019). Harîmî’nin Manzum Mektubu. Türk Dünyası Araştırmaları, 123(243), 251-278.
• İnal, İ. M. K. (1988). Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: Dergâh.
• İradet. (2023, 9 Ağustos). Vankulu Lugatı İçinde. Erişim adresi: www.kamus.yek.gov.tr
• İşcan, N. (2019). Osmanlı Dönemi Edirne'sinden 25 Mûsikîşinâs. Balkan Müzik ve Sanat Dergisi, 1(2) ,93-118.
• Kaplan, Y. (2019). Nakkaş Sâ’î’nin Edirne’den İstanbul Şuarasına Gönderdiği Mektup. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, 5(11), 53-76.
• Karabey, T. & Külekçi, N. (1997). Divan Erzurumlu İbrahim Hakkı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Kaya, B. A. & Küçük, S. (2011). Defter-i Dervişân. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Koç, M. & Tanrıverdi, E. (2006). Çok Yönlü Bir Sufinin Gözüyle Son Dönem Osmanlı Hayatı: Aşçı Dede’nin Hatıraları. İstanbul: Kitabevi.
• Okay, O. (2004). Mektup (Türk Edebiyatı). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XXIX. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 17-18.
• Ösen, S. (2015). Osmanlı Devlet ve Toplum Hayatında Mevlevilik. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Öztürk, Y. N. (1982). Kuşadalı İbrahim Halvetî, Hayatı, Düşünceleri, Mektupları. İstanbul.
• Saraç, M. A. Y. (2015). Klasik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: Gökkubbe.
• Şimşek, S. (2006). Dünden Bugüne Edirne Mevlevihânesi. Uluslararası Düşünce ve Sanatta Mevlâna Sempozyum Bildirileri içinde (733-751). Çanakkale: Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Tatçı, M & İslamoğlu, A. (2017). Üsküdarlı Mehmed Nasûhî Halvetî, Seyr ü Sülûk Mektupları. İstanbul: H Yayınları.
• Tığlı, F. (2020). Türk Edebiyatında Şehrengizler. [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. İstanbul.
• Tulum, M. (2011). 17.Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yazar, S. (2021). Hasîbî Mahlaslı Rüstem Paşa-Zâde Hüseyin Efendi’nin Mısır’dan İstanbul’daki Yârâna Gönderdiği Manzum Mektubu. Prof. Dr. M. Fatih Köksal’a armağan kitabı içinde (1207-1264). Ankara: Dün Bugün Yarın Yayınları.
• Yıldız, E. (2021). İlbegli-zâde Muhammed Meylî’nin Manzum Mektubu ve Oğlunun Bu Mektuba Cevabı. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5(1), 320-341.