Abay Kunanbayulı’nın Poetik Şiirlerinde Eski ve Yeni Şiir Ayrımı

Yıl 2024, Sayı: 81, 456 - 469, 28.09.2024

Yılmaz Bacaklı

https://doi.org/10.62425/turcology.1452267

Öz

Kazak edebiyatı XIX. yüzyılın ikinci yarısı itibarıyla modern bir başlangıç yapar. Zira siyaset, ekonomi ve hayat tarzının ortaya çıkardığı yeni ihtiyaçlar yeni ifade kalıplarını dayatır. Kazakların göçebe yaşam tarzını kısmen de olsa yitirmesi, Rusların coğrafyaya iyice yayılıp yerleşmesi, sanayi üretimine dayalı modern hayatın çıktıları Kazak edebiyatını da diğer tüm coğrafyalar gibi değişime zorlar. Kazak edebiyatının esaslı türü olan şiir bu değişimden çok etkilenir. Çünkü şahsi şöhretlerin ve menfaatlerin aracı olarak kullanılan dönem şiirinin toplum için ürettiği bir şey yok gibidir. Bu da sosyal hayattaki insicamı bozmakta, toplum bilincindeki travmayı derinleştirmektedir. Bunu babasının işi dolayısıyla yakından gözleme imkânı bulan Abay Kunanbayulı, çözüm arayışına girer. Ciddi bir zihnî hazırlık sürecinin ardından türe dönük örnek ve öncü uygulamaları ile eski şiir anlayışını tüm unsurları bakımından yeniden ele alır. Şiir türünü hem biçim hem de içerik yönüyle örnek metinler üzerinden güncelleme arayışına girer. Onun türü güncelleme çabasında hem Doğu medeniyetine ait şiir klasikleri hem de Batı medeniyetine ait şiir klasikleri etkili olur. Nitelikli ve derinlikli okumalar sayesinde türün imkanlarını iyi tanır. Abay Kunanbayulı, eski şiir ve yeni şiir arasında tahrip edici bir mücadele başlatmaz. O, itidal içerisinde bir yenilenme arayışındadır. Kendisi de gelenekten beslenerek yetişen Abay Kunanbayulı, eldeki mevcudu çağın ihtiyaçlarının gerektirdiği şekilde güncellemek ister. Başka şiirlerinde de yer almakla birlikte poetik ilkelerin yoğun olarak yer aldığı altı şiirinde eski ve yeni şiire bakışını ortaya koyar. Çalışma, Abay Kunanbayulı’nın poetik içerikli şiirlerinden hareketle Kazak edebiyatının eski ve yeni şiir anlayışına dönük tespitlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Metin inceleme yöntemi ile elde edilen bulgular çalışmanın temelini oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kazak Edebiyatı, Şiir, Abay Kunanbayulı, Poetika

The Distinction Between Old and New Poetry in Abay Kunanbaiuly’s Poetic Poems

Öz

Kazakh literature makes a modern start in the second half of the 19th century. The new needs arising from politics, economy, and lifestyle impose new expression patterns. The loss of the nomadic lifestyle of the Kazakhs, the settlement of the Russians in the region, and the modern life based on industrial production forced Kazakh literature to change. Poetry, the main genre of Kazakh literature, is greatly affected by this change. Because poetry used as a tool for personal fame does not produce anything for society. This disrupts social life's harmony and deepens social consciousness's trauma. Abay Kunanbaiuly, who observes these closely due to his father's job, begins to search for a solution. After a serious mental preparation process, he reconsiders the old understanding of poetry in terms of all its elements, with its exemplary and pioneering practices in the genre. He seeks to update the poetry genre through sample texts in terms of both form and content. In his effort to update the genre, both the poetry classics of Eastern civilization and Western civilization are influential. He gets to know the possibilities of the genre well thanks to qualified and deep readings. Abay Kunanbaiuly does not initiate a destructive struggle between old poetry and new poetry. He seeks renewal in moderation. Abay Kunanbaiuly, who grew up nourished by tradition, wants to update the existing resources as required by the needs of the age. He reveals his perspective on old and new poetry in his six poems, which include poetic principles extensively, although they are also included in his other poems. The study aims to reveal the findings about the old and new understanding of poetry in Kazakh literature, based on Abay Kunanbaiuly's poems. The findings obtained through the text analysis method form the basis of the study.

Anahtar Kelimeler

Kazakh Literature, Poetry, Abay Kunanbayuli, Poetics

Kaynakça

• Ahmetov, Z., Tilepov, C., Mamrayev, B., & Kadirmambetova, S. (2007). Kazakistan Edebiyatı. Türk Dünyası Edebiyat Tarihi-9, 529-621. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Altınmakas, L. (2014). Hanlık Devrinden Günümüze Örneklerle Kazak Edebiyatı. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Aytmatov, C., & Avezov, M. (2016). Abay’ın Sanatı ve Hizmeti (Ö. Küçükmehmetoğlu, Çev.). Temrin, 75, 44-47.
• Baytursunulı, A. (2013). Kazaktın Bas Akını. S. S. Korabay (Ed.), Ulı Dala Tulğaları Seriyyası Abay (İbrahim) Kunanbayulı (s. 94-101). Adebiyet Alemi Baspası.
• Bökeyhan, A. (2013). Abay (İbrahim) Kunanbayulı. S. S. Korabay (Ed.), Ulı Dala Tulğaları Seriyyası Abay (İbrahim) Kunanbayulı (s. 88-93). Adebiyet Alemi Baspası.
• Çetin, N. (2004). Şiir Çözümleme Yöntemi. Öncü Basımevi.
• Çetişli, İ. (2010). Metin Tahlillerine Giriş 1 – Şiir. Akçağ Yayınları.
• Dadebayev, C., Mukhadieva, K. (Ed.), et al. (2016). Abay ve Biylerin Sözü. Abaytanuv – Tandamalı Enbekter, VIII, 114-148.
• Ğariyfolla, E. (2004). Abay Turalı Fiylosofiyyalık Traktat. Kazak Üniversiteti.
• İsmail, Z., & Çınar, A. A. (1995). Abay. Kamer Matbaacılık.
• Klyashtorny, S. G., & Sultanov, T. İ. (2004). Kazakistan Türkün Üç Bin Yılı (D. A. Batur, Çev.). Selenge Yayınları.
• Koç, K., İşina, A., & Korganbekov, B. (2007). Kazak Edebiyatı I. IQ Sanat Yayıncılık.
• Kunanbaev, A. (1957). Abay (İbrahim) Kunanbaev Şığarmaları – Ölender men Poemalar (C. I). Kazaktın Memlekettik Körkem Adebiyet Baspası.
• Kundakcı, M., & Bacaklı, Y. (2019). Şakerim Kudayberdiulı’nın Şiirlerinde Düşünme Hâlleri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(3), 2229-2242.
• Maytanov, B. (2016). Muhtar Avezov’a göre Puşkin ve Abay (H. Öztürkçü, Çev.). Temrin, 75, 48-51.
• Nurkatov, A. (2013). Şığarmaları (C. I). Ana Tili Baspası.
• Özdemir, A., & Kerimbekova, B. (2019). Metinlerle Yeni Kazak Edebiyatı. Ferfir Yayınları.
• Özel, İ. (2016). Şiir Okuma Kılavuzu. TİYO.
• Özel, K. G. (1999). Abay Kunanbayev’in Şiirleri İnceleme-Metin-Aktarma (Doktora tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uygur, C. V. (1997). Kazakların Büyük Dâhisi Abay. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 1-7.