1968 Hong Kong Gribi Pandemisinin Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi ve Etkileri

Yıl 2024, Sayı: 81, 525 - 537, 28.09.2024

Elif Aktaş , Birgül Küçük Turgut

https://doi.org/10.62425/turcology.1463376

Öz

Salgın hastalıkların tarihi insanlık tarihi kadar eskidir. İnsan var olduğu günden beri hastalıklar da var olmuş, bunların bazıları salgın hâline gelip, kıtalara hatta tüm dünyaya yayılarak pandemiye dönüşmüş ve milyonlarca insanın ölümüne yol açmıştır. Hastalıklar insanları sadece bedenen etkilemekle kalmayıp, günümüzde de deneyimlendiği üzere salgın hâline dönüştüklerinde ülke politikalarına, günlük hayata, eğitime, ekonomiye, insanlar arası ve hatta devletlerarası ilişkilere yön vermişlerdir. Pandemilerin tıbbın dışında tarihi, sosyolojik, psikolojik, ekonomik, eğitsel, siyasi vb. pek çok boyutu vardır. Ülkemiz de dünyada meydana gelen pandemilerin birçoğundan etkilenmiştir. Mevcut çalışmalara bakıldığında pandemilerin genellikle tıp tarihi açısından köken ve niceliksel olarak ele alındıkları, tarihsel bağlamda ele alınanların ise az ve sınırlı oldukları görülmüştür. Bu doğrultuda üzerinde yeterince durulmayan salgınlardan birisi de 1968 A(H3N2) Hong Kong Gribi pandemisidir. Salgın, dönemin basını tarafından yakından takip edilmiş ve Türkiye’deki serüvenine ışık tutulmuştur. Çalışmada 1968 Hong Kong Gribi pandemisinin genel seyri ve ülkemizdeki gelişimi tarihsel bağlamda ele alınmıştır. Pandemi dönemlerinin hemen hemen hepsinde benzer olayların yaşanması, benzer söylemlerin sarf edilmesi ve benzer kaosların yaşanmasından dolayı 1968 pandemisinin ortaya çıkışı, Türkiye’deki yayılımı, pandemi politikaları, kampanyalar, basında yer alan haberler, toplumsal hayat, eğitim vb. alanlara yansımaları ortaya konulmuş, karşılaştırmalar yapılıp, bundan sonraki benzer gelişmeler için yol gösterici çıkarımlar elde edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Pandemi, Türkiye, 1968 A(H3N2) Hong Kong Gribi

Etik Beyan

Çalışma etik beyan gerektirmemektedir.

Destekleyen Kurum

Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

SAB-2021-9954

Teşekkür

Araştırmayı destekleyen Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi'ne teşekkür ederiz.

Historical Development and Effects of the 1968 Hong Kong Flu Pandemic in Turkey

Öz

The history of epidemic diseases is as old as human history. Diseases have existed since the beginning of human existence, some of them have become epidemics, spreading across continents and even the whole world, turning into pandemics and causing the death of millions of people. Diseases not only affect people physically, but when they turn into epidemics, as experienced today, they shape country policies, daily life, education, economy, interpersonal and even interstate relations. Apart from medicine, pandemics have historical, sociological, psychological, economic, educational, political, etc. It has many sizes. Our country has also been affected by many of the pandemics occurring in the world. When the existing studies are examined, it is seen that pandemics are generally discussed in terms of origin and quantity in terms of medical history, while those examined in a historical context are few and limited. In this regard, one of the epidemics that has not been emphasized enough is the 1968 A(H3N2) Hong Kong Flu pandemic. The epidemic was followed closely by the press of the period and shed light on its adventure in Türkiye. In the study, the general course of the 1968 Hong Kong Flu pandemic and its development in our country were discussed in a historical context. The emergence of the 1968 pandemic, its spread in Türkiye, pandemic policies, campaigns, news in the press, social life, education, etc., because similar events took place, similar discourses were used and similar chaos occurred in almost all pandemic periods. Its reflections on the fields were revealed, comparisons were made, and guiding inferences were tried to be obtained for similar developments in the future.

Anahtar Kelimeler

Pandemic, Türkiye, 1968 A(H3N2) Hong Kong Flu

Proje Numarası

SAB-2021-9954

Kaynakça

• Akın, L., & Gözel, M. G. (2020). Understanding dynamics of pandemics. Turkish Journal of Medical Sciences, 50(9), 514-519. https://doi.org/10.3906/sag-2004-133
• Altunay, E. (2020). Gizemlerle dolu salgınlar tarihi. Destek Yayınları.
• Eşidir, O. V., & Bak, G. (2020). Geçmişten günümüze İspanyol Gribine Türkiye’den bakış. Iksad Publications.
• Gül, Ü., & Yakıncı, C. (2020). Covid-19 küresel salgınında ulusal medyada kullanılan tıbbi terimler üzerine. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 63, 32-36. https://www.cshd.org.tr/uploads/pdf_CSH_1599.pdf
• Hong Kong Flu Is Un American! https://repository.duke.edu/dc/oaaaarchives/AAA1597 (Erişim tarihi: 17 Kasım 2022).
• Honigsbaum, M. (2020). Revisiting the 1957 and 1968 influenza pandemics. The Art of Medicine, 395(13), 1824-1826. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)31201-0
• Hsieh, Y., & friends. (2006). Influenza pandemics: Past, present and future. J Formos Med Assoc, 105(1), 1-6. https://doi.org/10.1016/S0929-6646(09)60102-9
• İngilizce-Türkçe Redhouse Sözlüğü (2003). Mutasyon maddesi. Sev Matbaacılık ve Yayıncılık.
• Jester, J. B., Uyeki, T. M., & Jernigan, D. B. (2020). Fifty years of Influenza A(H3N2) following the pandemic of 1968. AJPH History, 110(5), 669-676. https://doi.org/10.2105/AJPH.2019.305557
• Jinjarak, Y., Noy, I., & Ta, Q. (2022). Pandemics and economic growth: Evidence from the 1968 H3N2 Influenza. Economics of Disasters and Climate Change, 6, 73-93. https://doi.org/10.1007/s41885-021-00096-1
• Mikrobiyoloji Bülteni (1970). www.mikrobiyolbul.org/managete/fu_folder/1970-03/1970-04-03-092-104.pdf (Erişim tarihi: 17 Haziran 2023).
• Özdemir, H. (2005). Salgın hastalıklardan ölümler 1914-1918. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özdemir, S. (2019). XIX. yüzyılda Kastamonu Vilayeti’nde salgın hastalıklar [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Parıldar, H., & Dikici, M. F. (2020). Pandemiler tarihi. Klinik Tıp Aile Hekimliği Dergisi, 12(1), 1-8. dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1480981
• Peckham, R. (2020). Viral surveillance and the 1968 Hong Kong flu pandemic. Journal of Global History, 15(3), 444-458. https://doi.org/10.1017/S1740022820000224
• Rogers, K. (2020). 1968 flu pandemic. Encyclopædia Britannica. www.britannica.com/event/1968-flu-pandemi (Erişim tarihi: 19 Eylül 2022).
• Şahin, F., & Demir, S. (2020). Virüsler, viral pandemileri etkileyen faktörler ve sonuçları. Küresel Salgının Anatomisi: İnsan ve Toplumun Geleceği, 59-80. https://doi.org/10.53478/TUBA.2020.025
• Sampat, S., & friends. (2021). Pandemics throughout the history. Cureus, 13(9), 1-9. https://doi.org/10.7759/cureus.18136
• Şenses, M. (2021). Bilim, teknoloji, tıp, salgın hastalıklar ve Covid-19: Tarihsel-felsefi-sosyolojik bir analiz. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 8(2), 350-371. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1616454
• Shah, S. (2020). Pandemi (C. Taşçıoğlu, Çev.). Turkuvaz Haberleşme ve Yayın.
• TBMM Tutanak Dergisi, 69. Birleşim, C. 38, 17 Mart 2020, Ankara.
• Temel, M. K. (2020). Gelmiş geçmiş en büyük katil: 1918 “İspanyol” gribi. Betim Yay.
• Temel, M. K., & Ertin, H. (2020). 1918 grip pandemisi kıssasından Covid-19 pandemisine hisseler. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 25(Özel Sayı 1), 63-78. https://doi.org/10.21673/anadoluklin.716868
• The Free Dictionary. https://thefreedictionary.com (Erişim tarihi: 8.12.2022).
• Tunç, A., & Atıcı, F. Z. (2020). Dünyada ve Türkiye’de pandemilerle mücadele: Risk ve kriz yönetimi bağlamında bir değerlendirme. Troyacademy, 5(2), 329-362. https://doi.org/10.31454/usb.808685
• Türkçe Sözlük (2011). Epidemi maddesi. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Tıp Dili Kılavuzu (2007). Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Türkçe Tıp Dili Kurulu. https://tip.kocaeli.edu.tr/docs/ttdk_2007.pdf (Erişim tarihi: 1 Şubat 2022).
• Viboud, C., Grais, R. F., Lafont, B. A. P., Miller, M. A., & Simonsen, L. (2005). Multinational impact of the 1968 Hong Kong influenza pandemic: Evidence for a smoldering pandemic. The Journal of Infectious Diseases, 192(15), 233-248. https://doi.org/10.1086/431150
• Zeydan, İ., & Gürbüz, A. (2020). 21. yüzyıldaki pandemiler ve turizm sektörüne etkileri. ECONDER 2020, 3rd International Economics, Business and Social Sciences Congress, 127-135.
• Gazeteler: Akşam Gazetesi, Cumhuriyet Gazetesi, Hürriyet Gazetesi, Milliyet Gazetesi, Sabah Gazetesi, Tercüman Gazetesi.