İlhanlı Hükümdarlarının Şahsi Mülkü: “İncû”

Yıl 2025, Sayı: 84, 595 - 601, 20.09.2025

Derya Coşkun

https://doi.org/10.62425/turcology.1593343

Öz

XIII. yüzyılda ortaya çıkarak dünya devletleri arasında büyük bir korku ve kaosa neden olan Moğollar, savaşçılık özellikleri ve uyguladıkları savaş stratejileri dolayısıyla önemli başarılar kazanmışlardır. Çok geniş bir coğrafyaya yayılan Moğollar, buralarda farklı isimlerde devletler kurmuşlardır. Bu devletler Cengiz Han’ın oğulları ve torunları tarafından kurulduğundan onların isimleriyle varlık göstermiştir. Cengiz Han ile siyasî bir kimlik kazanan Moğollar, yerleşik hayata geçişle beraber devletleşmeye ve teşkilâtlanmaya önem vermişlerdir. Devlet teşkilâtı noktasında özellikle hassasiyet gösteren Moğollar, farklı ülkelerden birçok devlet adamı getirtmek suretiyle bu alanda tecrübe kazanmaya ve devlet içi teşkilâtlanmayı sağlamya çalışmışlardır. Bu konuda da farklı ülkelerdeki tecrübeli devlet adamlarından önemli ölçüde faydalanmışlardır. Özellikle Uygur Türklerinin Moğolların teşkilâtlanma süreçlerinde birinci derecede rol oynadığı bilinmektedir. Zira onların devlet teşkilâtı hususunda oldukça başarılı oldukları bilinen bir gerçektir. Elbette ki bu etkileşim sadece Uygur Türkleriyle sınırlı kalmamış, Moğolların Çin coğrafyasında söz sahibi olmasıyla beraber Çinli devlet adamları da önemli idari görevlere getirilmiştir. Hatta teşkilâtlanma hususunda onların da tecrübelerinden mümkün olduğunca faydalanılmıştır. Bu çerçeveden bakıldığında Moğolların farklı milletlerden birtakım teşkilât ve idare sitemlerini aldığı ve uyguladığı görülmektedir. Kozmopolit bir teşkilâtlanma ve idare sistemi çerçevesinde şekillenen Moğolların uygulamalarından biri de hiç şüphesiz hükümdar ve ailesinin şahsî mülkü olarak kabul edilen İncû topraklardır. Özellikle Uygur ve Moğol metinlerde geçen İncû kelimesi çeyiz ve miras anlamları taşımakta olup hükümdarın şahsî bir kumbarası olarak kabul edilmektedir. Bu bağlamda makale; İncû kelimesinin etimolojisini, bu topraklar dolayısıyla Moğol hükümdarları arasında yaşanan anlaşmazlıkları İncû toprakların idaresi ve gelirleri hakkında önemli bilgileri Farsça ve Arapça ana kaynakların yanı sıra güncel araştırma eserlerden de faydalanarak ortaya koymayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Moğollar , İlhanlılar , İncûî , Miras , Toprak.

Personal Property of Ilkhanate Rulers: “Inju”

Öz

The Mongols, who emerged in the 13th century and caused great fear and chaos among the world powers, achieved significant success due to their warrior nature and the military strategies they employed. Spreading vast geography, the Mongols established various states under different names in these regions. Since these states were founded by the sons and grandsons of Genghis Khan, they existed under their names. With Genghis Khan, the Mongols gained a political identity, and as they transitioned to a settled lifestyle, they began to prioritize state formation and or. The Mongols, who were particularly sensitive regarding state organization, sought to gain experience and ensure internal structuring by bringing many politicians from different countries. In this regard, they greatly benefited from the experienced politicians of various nations. It is primarily known that the Uyghur Turks played a primary role in the Mongols organization processes, as they were highly successful in matters of state. Of course, this interaction was not limited to the Uyghur Turks. As the Mongols became influential in Chinese territories, Chinese politicians were appointed to important administrative positions, and their experience was utilized as much as possible in matters of organization. From this perspective, it is evident that the Mongols adopted and implemented various organizational and administrative systems from different nations. One of the practices shaped within this cosmopolitan organizational and administrative structure was undoubtedly the İnju lands, considered the ruler's and his family's personal property. The term İnju frequently mentioned in Uyghur and Mongol texts, carries meanings such as dowry and inheritance and is regarded as the ruler’s treasury. In this context, the article aims to present the etymology of the term İnju, the disputes over these lands among Mongol rulers, and essential information about the administration and revenues of the İnju lands, based on primary Persian and Arabic sources as well as contemporary research works.

Anahtar Kelimeler

Mongols , Ilkhanate , Inju , Inheritance , Land.

Kaynakça

• Abdī, Z. (1390). Ṣarīḥ al-Milk (M. Hidāyatī, Ed.). Tehran.
• Ahmedi, M. (1399). Şehrsaz-yi Şiraz der kurun-ı heşt-i hicri kamerî nemune moredi. Fasılname-i İlmi Tahsisi Mütaalat-ı Tarahi Şehri ve Pejuheşhay-ı Şehri, 2(3/1), 43–50.
• Aigle, D. (2005). Le Fārs sous la domination mongole: politique et fiscalite (XIIIe-XIVe). Paris.
• Alıç, S. (2022). The Incu dynasty in Iran (Âl-i Incu / Incus) (1325–1357). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SUTAD), 55, 379–402.
• Âştiyânî, A. İ. (1374). Târîh-i Mogûl ve evâyil-i eyyâm-i Teymûrî (Vols. 1–2). Tehran: İntişârât-i Nâmek.
• Aubin, J. (1975–1976). La propriété foncière en Azerbaïdjan sous les Ilkhans. Le Monde iranien et l’Islam, 4, 79–132.
• Banakati. (1968). Tārīkh-i Banākati (Ja‘far Sha‘ar, Ed.). Tehran.
• Barthold, W. (1931). Financial situation during the Ilkhanid period. Turkish Law and Economics History Journal, 1, 135-159.
• Barthold, W. (1951). Die persische Inschrift an der Mauer der Manūčehr-Moschee zu Ani (W. Hinz, Trans.). Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, 101, 241–269.
• Buell, P. D. (2003). Historical dictionary of the Mongol world empire. Lanham, MD, and Oxford: Scarecrow Press.
• Cahen, C. (2000). Osmanlılardan Önce Anadolu (E. Üyepazarcı, Trans.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Clauson, G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
• Dihhudâ, A. E. (1373). Încû. In Lugatnâme (Vol. 3, p. 3212, M. Mu‘în & S. C. Şehîdî, Eds.). Tehran: University of Tehran Press.
• Doerfer, G. (1963–1975). Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen (Vols. 1–2, pp. 317–346). Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• Emîn, Ş. Ş. (1357). Istılâhât-i dîvân-i dovrân-i Mogûl. Intişârât-i Ferheng-i Edeb ve Hüner-i Îrân.
• Floor, W. (2012). KĀṢṢA. In Encyclopaedia Iranica (Vol. 16, pp. 106–112).
• Fragner, B. G. (1999). FARMĀN. In Encyclopaedia Iranica (Vol. 9, pp. 282–295). Encyclopaedia Iranica Foundation.
• Gong, H. (2009). Emču and its related issues in the Mongolian-Yuan dynasty. Xibei Minzu Yanjiu, 60, 42–62.
• Hâfız Ebrû. (1378). Coğrafya-yı Hâfız-ı Ebrû (S. Seccadi, Ed., Vol. 3). İntişarat-ı Bünyan.
• Hamîd, H. (1385). Sadüddevle-i vezîr: Emîr-i kebîr-i yahûdî dovrân-i Argûn-i Mogûl. Îrânşenâsî, 1, 1-102.
• Herrmann, G. (2004). Persische Urkunden der Mongolenzeit. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Herrmann, G., & Gerhard, D. (1975). Ein persisch-mongolischer Erlass aus dem Jahr 725/1325. Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, 125, 317–346.
• Honda, M. (1959). On the iqṭāʿ (military fief) in Iran under the Mongol domination. The Annual Reports on Cultural Science (Hokkaido University), 7, 35–54.
• Ibn Battûta. (2004). The travels of Ibn Battuta (Vol. 1, A. S. Aykut, Trans.). Yapı Kredi.
• Itani, K. (1985). The Ilkhanate and Rūm. In The World of Islam (pp. 34–54).
• Kadyânî, A. (1384). Târîh-i ferheng va temeddon-i Îrân dar dovre-yi Mogûl. Mektûb Publications.
• Kalkaşandî, A. A. (1340–1922). Ṣubḥ al-aʿshā (Vol. 4). Dār al-Miṣriyya. Kazvînî. (1339). Târîh-i Guzîde (A. Nevâ’î, Ed.). Intişârât-i Emîr Kebîr.
• Kermüddin Mahmudî Aksarayî. (2000). Müsâmeretü’l-Ahbâr (M. Öztürk, Trans.). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Küçükaşçı, M. S. (2010). Şehzâde. In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Vol. 38, pp. 478–480). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Lambton, A. K. S. (1987). Mongol fiscal administration in Persia (Part II). Studia Islamica, 65, 97–123.
• Lambton, A. K. S. (1988). Continuity and change in medieval Persia. State University of New York Press.
• Lane-Poole, S. (2020). History of Islamic states (from the beginning to 1927) (H. Edhem, Trans.). Selenge.
• Lessing, F. D. (1960). Mongolian-English dictionary. Berkeley, CA; Los Angeles; University of California Press.
• lıç, S. (2021). İran’da yerel hanedanlar dönemi (XIV–XV. yüzyıl). In Atlas International Congress on Social Sciences (8th, pp. 747–761), June 11–13, Ankara.
• Mâzenderânî. (1952). Risāla-i Felekiyye (W. Hinz, Ed.). Franz Steiner Verlag.
• Minorsky, V. (1943). Introduction. In Tadhkirat al-Mulūk: A manual of Ṣafavid administration (circa 1137/1925). Cambridge University Press.
• Mirhând. (1960). Tārīkh-i Rawżat al-ṣafā (Vol. 5). Pīrūz.
• Mollâ Ahmed Tetevî-Asâf Hân Kazvînî. (1382 [2003/2004]). Tārīkh-i alfī (G. R. Tabātabāyī Majd, Ed., Vol. 6). Şirket-i İntişārāt-i ʿIlmī va Farhangī.
• Moriyasu, T. (2004). Die Geschichte des uigurischen Manichäismus an der Seidenstraße (Steineck, Trans.). Harrassowitz Verlag.
• Murakami, M. (1951). Genchōhishi ni arawareta Ӧmčü no imi ni tsuite. In Wada Hakushi Kanreki Kinen Tōyōshi Ronsō (pp. 703-716). Tokyo.
• Mûsevî, M. (1370 [1991/1992]). Încû. In Dā’irat al-ma‘ārif-i buzurg-i Islāmī (Vol. 10, pp. 718–719). Tehran.
• Nāṣir al-Dīn Munshī Kirmānī. (1328). Simṭ al-ʿulā li-l-ḥaḍrat al-ʿulyā (A. Iqbāl, Trans.). Tehran.
• Özgüdenli, O. G. (2000). Incü. In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Vol. 22, p. 281). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Petrushevsky, I. P. (1344). Keshāvarzī va munāsabat-i arżī dar Īrān ʿahd-i Mogūl (K. Keshāvarz, Trans., Vols. 1–2). Tehran.
• Petrushevsky, I. P. (1960). Zemledelie i agrarnye otnosheniya v Irane XIII–XIV vekov. Akademiya Nauk SSSR.
• Petrushevsky, I. P. (1968). The socio-economic condition of Iran under the Il-Khans. In J. A. Boyle (Ed.), The Cambridge history of Iran (Vol. 5, pp. 483-537). Cambridge: Cambridge University Press.
• Rachewiltz, I. de. (2006). The secret history of the Mongols (Vol. 1). Brill.
• Rashid al-Din Fadlullah Hamadani. (1911). Histoire des Mongols par Rashid el-din (E. Blochet, Trans.). Leroux.
• Rashid al-Din Fazlullah Hamadani. (2013). Jāmiʿ al-tawārīkh (The Ilkhanid section) (İ. Aka, M. Ersan, & A. H. Khelejani, Trans.). Türk Tarih Kurumu.
• Rezevî, S. E. (1388 [2009/2010]). Shahr, siyāsat va iqtīṣād dar ʿahd-i Īlkhānān. Muʾassasa-yi Intishārāt-i Amīr Kabīr.
• Šayḫ al-Ḥukamā’ī. (1387). Fihrist-i asnād-i buqʿa-yi Šayḫ Ṣafī al-Dīn Ardabīlī.
• Schurmann, H. F. (1956). Mongolian tributary practices of the thirteenth century. Harvard Journal of Asiatic Studies, 19(3–4), 304–389.
• Shimo, H. (1995). The political structure of the Mongol Empire: The core tribes of the Ilkhanid.
• Spuler, B. (2011). İran Moğolları: Siyaset, idare ve kültür, 1220–1350 (C. Köprülü, Trans.). Türk Tarih Kurumu.
• Şems-i Münşî. (1971–1976). Dastūr al-kātib (ʿA. A. Alizāde, Ed., Vol. 2). Takagi, S. (2009). The Mongol royal family’s authority and private property in Iran under Hülegü’s expedition. Shiteki, 31, 133–156.
• Takagi, S. (2015). The Īnǧū in Iran under the Ilkhanate. The Society for Near Eastern Studies in Japan, 50, 77–90.
• Togan, A. Z. V. (1946). Umumî Türk Tarihine Giriş. Enderun.
• Uluşık, R. (2025). İlhanlıların dağılma sürecinde İncûlu Hanedanı: Denge ve meşruiyet arayışı. Ahbar, 3, 32–43. https://doi.org/10.62425/ahbar.1652381
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı devlet teşkilâtına medhâl. Türk Tarih Kurumu.
• Vassâf. (1338). Tajziyat al-amṣār wa tazjiyat al-aʿṣār (Tārīkh-i Vassāf) (M. M. Iṣfahānī, Ed.). Tehran.
• Watabe, R. (1997). The local administration of the Ilkhanid dynasty: A case of Fārs. Annals of the Japan Association for Middle East Studies, 12, 185–216.
• Watabe, R. (2011). Murshid fī al-ḥisāb: A Persian accounting manual in the thirteenth-century Iran under Mongol rule. In Y. Takamatsu (Ed.), The pervasion of Persian bookkeeping in the Islamic world (pp. 9-35). Tokyo.
• Yılmaz, B. (2022). Celayirliler kabile-devlet (Publication No. 110269) [Doctoral dissertation, Atatürk University]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. Zarkūb-i Shīrāzī. (1930–1970). Shīrāznāmeh (B. Karimi, Ed.). Tehran.