Ekonomide Dış Denge Haberlerinin Üretiminde İktidarın Sunumuna Yönelik Ekonomi Politik Bir Analiz

Yıl 2023, , 123 - 144, 01.06.2023

Işıl Şimşek

https://doi.org/10.17829/turcom.1122489

Öz

Makalede Propaganda Modeli’nin “medya diğer işlevlerinin yanında kendini finanse eden ve denetleyen güçlü toplumsal grupların çıkarına hizmet etmekte ve onlar lehine propaganda yapmaktadır” temel önermesi literatürde henüz ele alınmayan ve ekonomide olumsuz göstergelerden kabul edilen cari açık ve dış ticaret açığı haberleri üzerinden sınanmaktadır. Bu kapsamda Propaganda Modeli’nin filtreleri kullanılarak ekonomide dış denge haberlerinde iktidarın üretilme biçiminin ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırma 50.000’in üzerinde günlük satışı olan Sabah, Cumhuriyet ve Hürriyet gazetelerinin 2003-2012 yılları arasında yayınlanan sayıları üzerinde gerçekleştirilmiştir. Modele uygun olarak gazeteler ilk dört filtre yapısına göre ele alınmış, hâkim ideoloji neoliberalizm olarak kabul edilmiştir. Üçüncü filtre olan kaynak yapısı literatürdeki tartışmalar ve haberlerin yapısal özellikleri de düşünülerek söylem yapısı, dış ve iç retorik boyutlarında genişletilmiştir. Tam sayım yöntemiyle araştırma evrenine alınan üç yaygın gazetenin ulaşılan sayılarında toplam çalışma evreni büyüklüğü 400 haber olarak tespit edilmiş, veri kaynakları İçerik analizi kullanılarak incelenmiştir. İktidara ve ekonomi politikalarına yönelik üretilen 36 haberdeki söylem yapıları ise Thompson’un İdeolojik İşleyiş Modeli kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmada gelir ve mülkiyet yapıları bakımından benzer özellik gösteren Sabah ve Hürriyet gazetelerinin iktidarın ekonomi politikalarına ve iktidara yönelik ağırlıklı olarak pozitif söylem ürettikleri, bu durumun iç ve dış retorik özellikleriyle de tutarlı olduğu saptanmıştır. Buna karşın, reklama bağımlılık oranı düşük olan ve mülkiyet yoğunlaşması olmayan Cumhuriyet gazetesinin ise ağırlıklı olarak negatif ve eleştirel haber üretimi yaptığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cari Açık Haberleri, Dış Ticaret Açığı Haberleri, Medyanın Ekonomi Politiği, Propaganda Modeli, İdeolojik Yorumsama Yöntemi.

Destekleyen Kurum

2211-A Lisansüstü Burs Programı kapsamında TÜBİTAK tarafından desteklenmiştir.

Teşekkür

Çalışma 06-07.11.2020 tarihleri arasında 17.th International Symposium Communication in the Millennium’da özet bildiri olarak sunulan bildirinin genişletilmiş halidir. Makale “Anaakım Medyanın Ekonomi Haberlerini Üretme Sürecinde İktidarı Sunma Biçimine Yönelik Ekonomi Politik Bir Analiz” başlıklı Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik ABD’de tamamlanan doktora tezinden üretilmiş, 2211-A Lisansüstü Burs Programı kapsamında TÜBİTAK tarafından desteklenmiştir.

A Political Economy Analysis of the Presenting Power in the Production of External Balance News in the Economy

Öz

In the article, the basic premise of the Propaganda Model that “the media, among other functions, serves the interests of powerful social groups that finance and control themselves, and makes propaganda in their favor” is tested through the news of current account deficit and foreign trade deficit, which are not yet discussed in the literature and are accepted as negative indicators in the economy. In this context, it is aimed to reveal the way power is produced in the news of external balance in the economy by using the filters of the Propaganda Model. The research was carried out on the issues of Sabah, Cumhuriyet and Hürriyet newspapers, which have daily sales of over 50,000, published between 2003 and 2012. In accordance with the model, newspapers were handled according to the first four filter structures, and the dominant ideology was accepted as neoliberalism. The third filter, the source structure, has been expanded in terms of discourse structure, external and internal rhetoric, considering the discussions in the literature and the structural features of the news. The total size of the study population was determined as 400 news in the reached issues of the three popular newspapers included in the research population with the full count method, and the data sources were examined using Content analysis. Discourse structures in 36 news about power and economic policies were analyzed using Thompson’s Ideological Operating Model. In the research, Sabah and Hürriyet newspapers, which show similar characteristics in terms of income and property structures, mostly produced positive discourses towards the government’s economic policies and actions. This situation is consistent with their internal and external rhetorical features. Nevertheless, in the news of the Cumhuriyet, which has a low dependency on advertising and not having concentration of ownership, the attitudes towards the government policies were mostly negative and critical.

Anahtar Kelimeler

Current Deficit News, Foreign Trade Deficit News, Political Economy of the Media, Propaganda Model, Ideological Interpretation Method.

Kaynakça

• Adaklı, G. (2013). 2002-2008: Türk medyasında AKP etkisi. Uzgel, İ.& Duru, B. (Der.). 2002-2009 AKP kitabı bir dönüşümün bilançosu. (s. 559-613). Phoenix Yayınları.
• Aktürk, M. (2013). War of words: Perception of the Syrian conflict by Russian and U.S. media. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alford, M. (2017). A Propaganda Model for Hollywood. Westminster Papers in Communication and Culture, 6(2),144-156.
• Anık, C. (2020). Ekonomi poltik ve medyatik ürün. C. Anık, (Ed.) içinde, Dijital medyanın ekonomi politiği (s. 67-116). Nobel Yayıncılık.
• Ashraf, S. I., Soherwordi, S. H., & Javed, T. (2016). Herman and Chomsky’s Propaganda Model: Its application on electronic media and journalists in Pakistan. Journal of Political Studies, 23(1), 273-288.
• Ayan, M. (2019). AKP devrinde medya alemi. Yordam Kitapevi.
• Balel, C. (2016). Haber kurgusunda propagandanın bir araç olarak kullanılması: 2003 Irak Savaşı örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü.
• Barrett – Boyd, O. (2004). Judith Miller, The New York Times, and the Propaganda Model. Journalism Studies, 5(4), 435-449.
• Barrett – Body, O. (2006). Ekonomi politik yaklaşım. L.Yaylagül (Der.) içinde, Kitle iletişimin ekonomi politiği (s. 1-16). Dalbaz Yayıncılık.
• Başaran, F. & Geray, H. (2013). Uluslararası iletişimin eleştirel ekonomi-poltiği: Soğuk Savaş’tan yeniden yapılandırmalara. M. Bostancı, (Ed.) içinde, Uluslararası iletişimin ekonomi-politiği (s.13-66). Çhiviyazıları Yayınevi.
• Bektaş, A. (2007). Kamuoyu, iletişim ve demokrasi. Bağlam Yayıncılık.
• Bergman, T. (2014). The case for a Dutch Propaganda Model. International Journal of Communication, 8, 2705– 2724.
• Bernays, E. (1974). The engineering of consent. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science. 250(1), 113-120.
• Brahm Jr, G. (2006). Understanding Noam Chomsky: A reconsideration. Critical Studies in Media Communication. 23(5), 453-461.
• Chomsky, N. (2012 ). Medya gerçeği. A.Yılmaz, & O. Akınay, (Çev). Everest Yayınları. (4. Basım).
• Chomsky, N. (2013). Medya denetimi: Propagandanın olağanüstü başarıları. E. Baki, (Çev.). Everest Yayınları. (3.Baskı).
• Cumhuriyet. (2003, Temmuz 23). Bunalım öncesi gibi. s.12.
• Cumhuriyet. (2006a, Aralık 12). Cari açık dünya rekoruna koşuyor. s.13.
• Cumhuriyet. (2006b, Nisan 11). Cari açık fay hattı gibi. s.13.
• Cumhuriyet. (2008a, Haziran 10). Cari açıkta endişe büyüyor. s.13.
• Cumhuriyet. (2008b, Mart 22). Dinci basın yol gösterdi. s.1.
• Çelik, N. B. (2011). Marx’ın ontolojisi ve siyasi özellik sorunu. Doğu Batı. 55,11-31.
• Çetin, B. (2015). Toplumsal rıza üretiminde yazılı basın tarafından psikolojik savaşın kullanım biçimi: Arap Bahar’ında Libya sorunu. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. DŞG. (2006). Doğan Şirketler Grubu A.Ş. 2006 Faaliyet Raporu.
• Duran, R. (2009, Kasım 7). İktidar müptelası. Apoletli Medya: http://apoletlimedya.blogspot.com/2009_03_01_ archive.html. Erişim tarihi:13.06.2019. adresinden alındı
• Eldirdge, J. (1993). Getting the message: News, truth and power. New York: Routledge.
• Erdoğan, İ. & Alemdar, K. (2010). Öteki kuram. ERK Yayınları (3. Baskı).
• Fuchs, C. (2018). P Propaganda 2.0: Herman and Chomsky’s Propaganda Model in the age of the ınternet, big data and social media. in J. Pedro-Carañana, D. Broudy, & J. Klaehn, (Eds.) The Propaganda Model today: Filtering Perception and awareness. (pp. 71-92). University of Westminster Press.
• Güler, M. (2018). Bir manipülasyon aracı olarak rızanın imalatı. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(5),75- 101.
• Golding, P. & Murdock, G. (2014). Kültür, iletişim ve ekonomi politik. S. İrvan, (Der.). Medya kültür siyaset.(ss. 49-75). Pharmakon Yayınevi.
• Goodwin, J. (1994). What’s right (and wrong) about left media criticism? Herman and Chomsky’s propaganda model. Sociological Forum. 9(1),101-111.
• Günerbüyük, Ç. (2009). Kurtlar Vadisi dizisinde politik söylem. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul:Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Hallin, D. C. (1994). We keep America on top of the world. Routledge. 142
• Ekonomide Dış Denge Haberlerinin Üretiminde İktidarın Sunumuna Yönelik Ekonomi Politik Bir Analiz
• Hamelink, C. (1991). Merkez ve çevre ülkeler arasındaki enformasyon dengesizliği. Y. Kaplan, (Ed) içinde, Enformasyon Devrimi Efsanesi (ss. 257-277). Rey Yayıncılık.
• Herman, E. (1996). The propaganda model revisited. Monthly Review. 48(3),115-164.
• Herman, E. (2000). The propaganda model: A retrospective. Journalism Studies. 1(1),101–112.
• Herman, E. & Chomsky, N. (1988). Manufacturing consent: The political economy of the mass media. Pantheon Books.
• Herman, E. & Chomsky, N. (2012). Rızanın imalatı: Kitle medyasının ekonomi politiği. E. Abadoğlu, (Çev.). BGST Yayınları.
• Herring, E. & Robinson, P. (2003). Too polemical or too critical? Chomsky on the study of the news media and US foreign policy. Review of International Studies. 29, 553–568.
• Hürriyet. (2005, Mart 5). Ocakta cari açık 1.6 milyar doları aştı. s.14.
• Hürriyet. (2006, Mart 8). Kararı eli taşın altında olan verir. s.19.
• Klaehn, J. (2003a). Debate: Model construction and various other epistemological concerns – a reply to John Corner’s commentary on the propaganda model. European Journal of Communication.18(3), 377–383.
• Klaehn, J. ( 2003b). Behind the invisible curtain of scholarly criticism: Revisiting the propaganda model.Journalism Studies. 4(3), 359-369.
• Klaehn, J. & Mullen, A. (2010). The Herman-Chomsky propaganda model: A critical approach to analyzing mass media behaviour. Sociology Compass. 4(4), 215–229.
• Kongar, E. (2003, Ocak 2). Medya yeniden yapılanabilecek mi? VI. medya notu. Cumhuriyet Gazetesi. s.16. LaFabre, W. (1988, November 6). Whose news. The New York Times. ,https://www.nytimes.com/1988/11/06/ books/whose-news.html/. Erişim Tarihi:31.05.2019. .
• Lang, K. & Lang, E. G. (2004). Noam Chomsky and the manufacture of consent for American foreign policy. Political Communication. 21(1), 93-101.
• Mosco, V. (2009). The political economy of communication. Sage Publications Ltd. (2. Edition).
• Mullen, A. (2009). The propaganda model after 20 years: Interview with Edward S. Herman and Noam Chomsky. Westminster Papers in Communication and Culture. 6(2),12-22.
• Mullen, A. (2018). The 2008 financial crisis, the great recession and austerity in Britain : Analysing media coverage using the Herman-Chomsky Propaganda Model. J. Pedro-Carañana, D. Broudy, & J. Klaehn, The Propaganda Model today: Filtering perception and awareness. (p.193-221). University of Westminster.
• Murdock, G. (2006). Büyük şirketler ve iletişim endüstrilerinin kontrolü. L.Yaylagül, (Der.) içinde, Kitle iletişimin ekonomi politiği (ss. 61-126). Dalbaz Yayıncılık.
• Murdock, G. & Golding, P. (1973). For a political economy of mass communications. The Socialist Register, August, 10, 205-234.
• Önkibar, S. (2015). İmamlar ve haramiler medyası. Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Özkan, Ö. (2009). Avrupa Birliği sürecinde Türk yazılı basının yaklaşımı ve Avrupa Birliği’ni sunumu (1995- 2005). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özsever, A. (2004). Tekelci medyada örgütsüz gazeteci. Ankara: İmge Kitapevi Yayınları. Pedro, J. (2011). The propaganda model in the early 21st century – Part I. International Journal of Communication. 5,1865-1954 .
• Sabah. (2006, Nisan 17). Türkiye 43.1 milyar dolarlık açığıyla dünya 4’üncüsü oldu. s.8.
• Sabah. (2007, Mayıs 2). Karar demokrasiye sıkılmış bir kurşun. Sabah Gazetesi: http://arsiv.sabah.com. tr/2007/05/02/haber,26A458320C204CEF88B4E4DD4D37679B.html. Erişim Tarihi: 15.06.2019. Schiller, H. (2018). Zihin yönlendirenler C. Cerit, (Çev.). Pınar Yayınları.
• Schlesinger, P. (1989). From production to propaganda. Media, Culture and Society. 11(3), 283–306.
• Schudson, M. (1989). The sociology of news production. Media, Culture and Society.11(3), 263–282.
• Smythe, W. (2006). Batı Marksizminin kör noktası. L.Yaylagül, (Der.) içinde, Kitle iletişimin ekonomi politiği (ss.127-131). Dalbaz Yayıncılık.
• Sönmez, M. (2013). 2000’ler Türkiye’sinde AKP, hâkim sınıflar ve iç çelişkiler. İ. Uzgel, & B. Duru, (Der.) içinde, 2002-2009 AKP kitabı bir dönüşümün bilançosu (s.179-191). Phoenix Yayınları .
• Sözcü. (2013, Ekim 8). AHİM Gül’ü haksız buldu. Sözcü Gazetesi: https://www.sozcu.com.tr/2013/gundem/ aihm-gulu-haksiz-buldu-386019/. Erişim Tarihi: 15.06.2019.
• Sözeri, C. (2013, Kasım 18). Türkiye’de medya sahipliği ve getirileri. T24: https://t24.com.tr/haber/turkiyede- medya-sahipligi-ve-getirileri,244181. Erişim Tarihi: 28.07.2019.
• Sparks, C. (2007). Extending and refining the propaganda model. Westminster Papers in Communication and Culture. 4(2),68-84.
• Şimşek, I. (2014). Medya işletmelerinin arz ve talep elastikiyetlerinin ölçülmesi ve piyasa yapısı. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış
• Şimşek, I. (2020). Anaakım medyanın ekonomi haberlerini üretme sürecinde iktidarı sunma biçimine yönelik ekonomi politik bir analiz. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Thompson, J. (2008). Medya ve modernite S. Öztürk, (Çev). Kırmızı Yayınları.
• Thompson, J. (2013). İdeoloji ve modern kültür. İ. Çetin, (Çev.). Dipnot Yayınları.
• Thompson, P. (2017). Market manipulation? Applying the Propaganda Model to financial media reporting. Westminster Papers in Communication and Culture. 6(2),73-96.
• Yalçın, S. (2015, Mayıs 22). Aydın Doğan Erdoğan kavgasının arkasında ne var. Odatv: https://odatv4.com/aydin- dogan-erdogan-kavgasinin-arkasinda-ne-var-220.515.1200.html. Erişim tarihi:13.06.2019.
• Yaylagül, L. (2014). Kitle iletişim kuramları egemen ve eleştirel yaklaşımlar. Dipnot Yayınları.