Milli Mücadele Ruhunun Toplumsal Harekete Dönüşümü: Telgraf Hareketi

Yıl 2018, Sayı: 29, 125 - 148, 01.06.2018

Gülcan Işık

Öz

İzmir’in 15 Mayıs 1919 tarihinde Yunanlılar tarafından işgal edilmesi, Türk milletinin hafızasında

derin izler bırakan ve Türk Kurtuluş Savaşı’nın dönüm noktalarından birini teşkil eden önemli bir

olaydır. Nitekim Mondros Mütarekesi’nden sonra başlayan işgaller içinde Türk milletinin en çok tepki

gösterdiği hadise İzmir’in işgali olmuştur. Dolayısıyla Kurtuluş Savaşı’nda milletin direnme gücünü

harekete geçiren, İzmir’in işgalidir denilebilir. Özellikle de bu tarihten sonra Batı Anadolu’daki şehir ve

kasabalardan başlamak üzere, ülkenin hemen her tarafında işgali protesto eden mitingler düzenlenmiş

ve yurdun dört bir yanından vilayet, köy ve kasabalardan ilgili makamlara işgali protesto eden telgraflar

çekilmiştir. Böylece tüm yurtta telgraflar aracılığıyla başlayan bir toplumsal hareketlenme ortaya

çıkmıştır. Çalışmanın konusunu teşkil eden bu telgraflar, İstanbul’a (Padişaha, Sadarete, Dahiliye ve

Hariciye Nezaretlerine ve İstanbul’daki İtilaf Devletleri temsilcilerine) çekilmiştir. Günümüz toplumsal

hareket çalışmalarına, milli tarihimiz içerisinde çok önemli bir dönüm noktası olan İzmir’in işgali

ve protesto hareketlerinin analizini kazandırmak amacıyla tasarlanan bu çalışmayla hem alanda var

olan örneklere tarihi bir olayın yeniden okuması kazandırılacak hem de kolektif hareketlerin Türkiye

tarihine ilişkin somut veriler sunulacaktır. Bu doğrultuda, 14 vilayetten çekilen telgrafların içerik

analizi yöntemiyle incelendiği çalışmada, telgraflarda ortaya çıkan ruhun, Milli Mücadele hareketinin

de başlatıcısı olduğu varsayılmaktadır. İnceleme sonunda, hem işgalin Türk milleti üzerindeki etkisi

hem de yurdun dört bir yanında aynı tepkiyi veren kolektif bir ruhun varlığı ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

İzmir’in İşgali, Toplumsal Hareket, Telgraf Hareketi, Milli Mücadele

Kaynakça

• Akşin, S. (1986). Paris Barış Konferansının Yunanlıları İzmir’e çıkarma kararı. Üçüncü askerî tarih semineri bildirileri: Türk-Yunan ilişkileri içinde (174-185). Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
• Albayrak, H. (1981). Trabzon’dan Atatürk’e. Trabzon: Özkan Ofset Matbaacılık.
• Apak, R. (1990). İstiklâl Savaşında Garp Cephesi nasıl kuruldu? Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Avanas, A. (1998). Milli Mücadele’de Konya. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Ayışığı, M. (2002). Unutulan soykırım: Batı Anadolu’da Yunan mezalimi, Türkler, 15, 776-789.
• Bhonagiri, A. (2016). Social movements: Topic guide. Birmingham, UK: GSDRC, University of Birmingham.
• Castells, M. (1983). The city and the grassroots: A cross-cultural theory of urban social movements. Berkeley and Los Angeles: The University of California Press.
• Castells, M. (2004). The Power of identity (2. Baskı). Oxford/Malden: Blackwell.
• Collas, A. (2002). International civil society movements in world politics. Cambridge: Polity Press.
• Çayır, K. (1999). Toplumsal sahnenin yeni aktörleri: Yeni sosyal/toplumsal hareketler. K. Çayır (Yay. Haz.) Yeni sosyal hareketler içinde (13-35).İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Çukurova, B. (1987). 15 Mayıs 1919 İzmir’de Yunan mezalimi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 3(8), 461- 471.
• Diani, M. (2001). Social movement analysis and voluntary action analysis: An idiosyncratic view. The third sector from a European perspective içinde (1-25). İtalya: University of Trento.
• Eski, M. (1996). İlk kadın mitingi. Kastamonu’da İlk Kadın Mitingi’nin 75. yıldönümü uluslararası sempozyumu: 10-11 Aralık 1994 Kastamonu içinde (33-47).Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi. Eyerman, R. ve Jamison, A. (1991). Social movements: A cognitive approach. University Park: Pennsylvania State University Press.
• Fuantes, M. ve Frank, A. G. (1990). Toplumsal hareketler üzerine on tez. (A. Gürata ve T. Bora, Çev.). Birikim, 16, 29-41.
• Fuchs, C. (2006). Systemic practice and action research. The Self-Organization of Social Movements, 19(1), 101-137.
• Genelkurmay Başkanlığı. (1993). Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Kafkas Cephesi 3 üncü Ordu Harekâtı: Cilt II. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Giddens, A. (2000). Sosyoloji. (H. Özel ve C. Güzel, Haz.). İstanbul: Ayraç Yayınları.
• Goloğlu, M. (1968). Erzurum Kongresi. İstanbul: Nüve Matbaası.
• Jasper, J. M. (2002). Ahlaki protesto sanatı. (S. Öner, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Karlı, E. (2004). Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet. İstanbul: Geçit Kitabevi.
• Kessler, G. (1985). Sosyolojiye başlangıç. (Z. F. Fındıkoğlu, Çev.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayınları.
• Kurat, Y. T. (1986). Yunanistan’ın Küçük Asya macerası. Üçüncü askerî tarih semineri bildirileri: Türk-Yunan ilişkileri içinde (407-423).
• Kurtuluş, Ü. (1979). Batı Trakya’nın dünü bugünü. Ankara: Sinan Matbaası.
• Küçükuğurlu, M. (2016). Milli Mücadele Erzurum’undan mühim bir mektup. Mavi Atlas, 6, 49-58.
• Le Bon, G. (2005). Kitleler psikolojisi. (S. Demirkan, Çev.). İstanbul: Yağmur Yayınevi.
• Melucci, A. ve Avritzer L. (2000). Complexity, cultural pluralism and democracy: Collective action in the public space. Social Science Information, 39(4), 507-52.
• Melucci, A. (2004). Toplumsal hareketler ve günlük hayatın demokratikleşmesi. J. Keane (Der.), Sivil toplum ve devlet: Avrupa’da yeni yaklaşımlar içinde 271-291. (L. Köker, A. Çiğdem, M. A. Küçük, A. Bora ve A. Nur, Çev.). Ankara: Yedikıta Yayınları.
• Merton, R. K. (1983). Introduction to sociology. New York: Harcourt Brace Jovanovich Inc.
• Mısıroğlu, A. (1976). Kuva-yı Milliyenin kadın kahramanları. İstanbul: Sebil Yayınevi.
• Mucchielli, A. (1991). Zihniyetler. (A. Kotil, Çev.). İstanbul: Cep Üniversitesi İletişim Yayınları.
• Öktem, H. R. (1991). Mütareke ve işgal anıları. (Z. Arıkan, Haz.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özçelik, İ. (2017). Milli Mücadele Döneminde Ermeni Meselesi. Ulakbilge, 5(11), 655-682.
• Özsoy, O. (2007). Saltanattan Cumhuriyete Kurtuluş Savaşı (2. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları. Ron, E. ve Jamison, A. (1991). Social movements: A cognitive approach. Cambridge: Polity Press in association with Basil Blackwell.
• Sarıhan, Z. (2004). Kurtuluş Savaşı gençliği. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Selvi, H. (2007). İşgal ve protesto. İstanbul: Değişim Yayınları.
• Semiz, Y. ve Toplu, G. (2017). Milli Mücadele Döneminde Konya ve Atatürk. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(12), 254-283.
• Şentürk, Ü. (2006). Küresel yeni sosyal hareketler ve savaş karşıtlığı. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 30(1), 31- 46.
• Sunata, İ. H. (2006). İstanbul’da işgal yılları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Taçalan, N. (2007). Ege’de Kurtuluş Savaşı başlarken. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Tilly, C. (2004). Social Movements: 1768-2004. Boulder/London: Paradigm.
• Touraine, A. (1985). An introduction to the study of social movements. Social Research, 52(4), 749-787.
• Toynbee, A. J. (2000). Bir devletin yeniden doğuşu II. (K. Yargıcı, Çev.). İstanbul: Çağdaş Matbaacılık.
• Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I. (2009). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Türkmen, Z. (2016). Milli Mücadele yıllarında İstanbul mitingleri. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Tosun, R. (1996). Milli Mücadele’de Sivas’ın yeri ve önemi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 12(34), 67-86.
• Tural, E. (2004). II. Meşrutiyet Döneminde siyasi partilerin taşra politikaları. Amme İdaresi Dergisi, 37(4), 57-82.
• Umar, B. (1974). İzmir’de Yunanlıların son günleri. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Uysal, A. (2007). İlk dönem kolektif davranış ve toplumsal hareket kuramları. Tezkire, 46-47, 30-47.
• Yerasimos, S. (2000). Kurtuluş Savaşında Türk Sovyet ilişkileri (1917-1923). İstanbul: Boyut Yayınları.