Türkiye’de Fikir Sanat Dergiciliği: İlk Dönem Hareket Dergisi Örneği

Yıl 2018, Sayı: 31, 188 - 203, 30.12.2018

Bilgehan İhtiyar

https://doi.org/10.17829/turcom.489630

Öz

Dergiler fikir, sanat, kültür ve edebiyat gibi çeşitli konularda kapsamlı bir yapıya sahip olarak okuyucularına
zengin bir içerik sunan kitle iletişim araçlarıdır. Bu çalışmada, Tek Partili dönemde yayın hayatına başlayan ve
muhalif bir fikir ve sanat dergisi olan Hareket dergisinin 1939 yılı süresince yayınlanan sayıları, milliyetçilik
ve din bağlamında incelenmiştir. Çalışmada, nitel veri analizi ve içerik analizi olmak üzere iki ayrı yöntem
kullanılmıştır. Nitel veri analiziyle ulaşılan dergi yayınları, içerik analizi yöntemiyle milliyetçilik ve din
temaları çerçevesinde analiz edilmiştir. Dergide, milliyetçilik, Müslüman Türk’ün vatanı olarak Anadolu,
ahlak ve hareket felsefesi gibi temalar çerçevesinde okuyuculara belli bir fikir verme amacı güdülmüştür.
Bu bağlamda çalışma, Tek Partili dönemde yayın hayatına başlayan bir fikir sanat dergisi olan Hareket
dergisi hakkında betimleme ve bakış açısı sunmaktadır. Araştırma sonucunda, Hareket dergisinde dinin,
hareket felsefesi bağlamında, mücadeleci ve aksiyona yönelik boyutuyla ön planda olduğu görülmüştür.
Türk toplumunun, kendi kültürel dinamikleri içinde din ve ahlak bütünlüğüyle gerçekleşebileceği
savunulurken, geri kalmışlığın ana sebeplerinin milliyetçilik, din ve ahlaki konulardaki yozlaşmadan
kaynaklandığı iddiasına ulaşılmıştır. Batılılaşmanın ve seküler düşünce yapısının hakim olduğu Tek Partili
dönemin ideolojisine muhalif olarak da, Rönesans’ın ancak bir medeniyetin kendine özgü değerleriyle
gerçekleşebileceği fikri ön plana çıkarılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Yayıncılık, Dergiler, Fikir Sanat Dergileri, Hareket Dergisi

Literary and Artistic Magazine Publishing in Turkey: The First Period Sample of Hareket Magazine

Öz

The magazines are types of publications that present to its readers a rich content and have a comprehensive
structure on various topic such as idea, art, culture and literature. The Hareket Magazine, which started publishing life in Turkey’s single-party period (1923-1950), is a critical idea and art magazine. In this
study, the issues of Hareket Magazine published in 1939 were analyzed in the context of conservatism,
nationalism and religion. Two separate methods were used in the study; qualitative data analysis and
content analysis. The magazine publications reached through qualitative data analysis were analyzed by
means of content analysis method within the frame of “nationalism” and “religion”. The magazine aims to
give a specific idea for readers in the sense of nationalism, Anatolia as a homeland of Muslim Turks, morals
and movement philosophy. In this context, the study provides a perspective and description generally about
Hareket Magazine which was on literature and art and was published in the single party regime. As a result
of the research, the opposition stance of the Hareket journal in the conditions of publication of the Single
Party period and its contribution to the intellectual-artistic magazine publishing was evaluated in terms of
nationalism and religion issues. 

Anahtar Kelimeler

Publishing, Magazines, Literary and Artistic Magazine, Hareket Magazine

Kaynakça

• Büyükbayrakdar, Kezban Habibe. “Varlık Dergisi’nin Düşün ve Edebiyat Dünyamıza Katkıları(1938-1941 Dönemi)” Yayımlanmamış Doktora Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2009.
• Doğan, D. Mehmet. “Nurettin Topçu Hareketi”. Hece. Nurettin Topçu Özel Sayısı. Yıl:10, Sayı:109, Ocak 2006, s.360-361.
• Ertunç, Ahmet Cemil. Cumhuriyet Tarihi. İstanbul: Pınar Yayınları, 2005.
• Günaydın, Yusuf Turan. “Hareket Dergisi Dizini”. Hece. Nurettin Topçu Özel Sayısı. Yıl:10, Sayı:109, Ocak 2006, s.561.
• Mollaer, Fırat. “Türk Sosyalizmine Bir Katkı”. Hece. Nurettin Topçu Özel Sayısı. Yıl:10, Sayı:109, Ocak 2006, s.30.
• Önal, K. Yusuf. “Hareket Mecmuası İndeksi (1939-1953) Bir Rönesans Hareketi’nin İşaretleri”. Hareket. İsmail Kara(Hzl.). İstanbul: Dergah Yayınları. 2015.
• Şimşek, Hüseyin. “XIX. Yüzyıl Çocuk Dergiciliği ve Eğitsel İşlevleri Üzerine”, http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/milli_egitim_dergisi/151/simsek.htm. (27.07.2017)
• Tokgöz, Oya. Temel Gazetecilik. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 2004.
• Topçu, Nurettin. “Hareketin Otuz Yılı”. Hareket. İsmail Kara(Hzl.). İstanbul: Dergah Yayınları. 2015.
• Yapar Gönenç, Aslı, “Türkiye’de Dergiciliğin Tarihsel Gelişimi”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2011, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/212194. (27.07.2017).