Toplumsal Ayrışmada Asabiyet Etkisinin Sosyal Medyadaki Yansımaları: 15 Temmuz Kalkışması Örneği

Yıl 2019, Sayı: 32, 1 - 12, 31.05.2019

Mustafa Sami Mencet Onur Ertürk

https://doi.org/10.17829/turcom.423215

Öz

15 Temmuz kalkışmasında önemli ilkler yaşanmıştır ve bunlardan en göze çarpanı da meclis binası başta

olmak üzere bazı önemli kamu binalarının orduya ait hava araçlarıyla ilk defa vurulmuş olduğu gerçeğidir.

Yine bu kalkışma sırasında ilk defa sivillere bu kadar yoğun bir biçimde yaylım ateşleri açılmış, buna

mukabil sivil halkın direnişi de ilk defa bu kadar sert ve ödünsüz olmuştur. Önceki darbelerde darbecilerin

kontrolüne giren kitle iletişim araçları, bu kalkışmada darbeciler tarafından kontrol altına alınamaması

darbe girişiminin başarısız olmasında büyük rol üstlenmiştir. Cumhurbaşkanı’nın vatandaşları meydanlara

direniş için davet etmesiyle kısa sürede sosyal medyada örgütlenen çok sayıda kişi kısa sürede tankların ve

silahlı askerlerin önüne kendilerini siper etmiş, silahlı saldırılar sonucunda 173 sivil şehit olmuştur. Bütün

bunlar olurken başka bir kesim de yaşananlara sessiz kalmış veya ATM’lere ve marketlere olası bir iç savaş

tehdidi nedeniyle akın etmiştir. Kalkışma sürecinde sosyal medyadaki hareketlilik dikkate alındığında bu iki

kesimin de sosyal medyada üretilen içeriklerden etkilendikleri ve buna paralel davranışlarda bulundukları

anlaşılmaktadır. Her iki grubun olayları kavrama, tutum edinme ve davranışta bulunma sürecine etki

eden unsurları çözümlemek, ülkenin refahına ve toplum barışına doğrudan etki edebilecek güçteki bu tarz

girişimlerin önlenmesi için elzemdir. Bu amaçla gerçekleştirilen çalışmada kalkışma süreci ve sonrasındaki

sosyal medya hareketliliği kitlelerin olaylara gösterdikleri tepkilerle birlikte analiz edilmektedir. Çalışmada

15 Temmuz kalkışması sürecinde yaşananların sosyal medyadaki farklı yansımalarını temsil eden iki adet

etiket (hashtag) ve iki adet görsel, R.Barthes’ın Göstergebilimsel Düz/Yan Anlam Çözümlemesi yöntemiyle

ele alınırken hükümete yakın ve muhalif çevrelerin birbirinden farklı tutumlar takınması ve sergilenen

kolektif eylemler de İbn Haldun’un Asabiyet Kuramı çerçevesinde incelenerek kitlelerin birbirinden farklı

tavırlar takınmasında medyanın rolü analiz edilmiştir. Bulgular, ülkemizdeki toplumsal barışı tehdit eden

ve ayrımcılığı pekiştiren unsurları özetlemekte; ayrıca Asabiyet Kuramının özellikle ülkemizdeki toplumsal

olayları çözümlemede ne kadar önemli bir yöntem olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Medya, 15 Temmuz, Asabiyet, İbn Haldun, Göstergebilim

Reflections of Asabiyyah Effect on Social Differentiation in Social Media: The Case of the July 15th Military Coup Attempt

Öz

    During the July 15th Coup Attempt in Turkey, many firsts were experienced. The Grand National Assembly

of Turkey and other state buildings were bombed by Turkish warplanes led by putschist pilots, the civilians

were fusilladed intensively and their resistance was strong and uncompromising. Yet, the media subordinate

to the putschists in previous coup attempts played a crucial role in the failure of the putschists in this coup

attempt. Just after the President’s call to civilians for resistance in the squares, many people, who were

organized in the social media platforms, shielded themselves against soldiers and tanks immediately, but

the soldiers of junta could manage to kill 173 civilians. Meanwhile, another part of the society kept their

silence and went to ATMs or markets in fear of a probable war. When the activities in the social media

within the process of the coup attempt are considered, it can be figured out that both parts of the society

were influenced by the social media contents and that they acted accordingly. An in-depth analysis of

the elements that affect the perception, and reactions within these two different segments of the society,

attitude-development and action-taking of these two parts is vital for the prevention of such attempts which

have the power to directly influence the well-being of the country and the peace of the society. For this

purpose, in this study, social media activities and the reactance of the masses pre – and intra-coup attempt

are analyzed. Two hashtags and two visual contents representing the different reflections of the process

of the 15th of July Coup Attempt in the social media are analyzed through Roland Barthes’s Semiological

Denotation/Connotation Model, and the role of the media in the assumption of different attitudes of the

masses are examined by scrutinizing the different attitudes of both pro – and against-government parties 

and the collective actions through the Asabiyyah theory of Ibn Khaldun. Findings summarizes factors

that are threating the social peace and reinforcing discrimination; and furthermore, they show why it is

important to adopt the Asabiyyah theory to understand such social events.

Anahtar Kelimeler

Social Media, July 15th, Asabiyyah, Ibn Haldun, Semiology

Kaynakça

• Amri, L. (2008). The Concept of ‘Umran: The Heuristic Knot in Ibn Khaldun, The Journal of North African Studies, 13(3), 345–355.
• Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler; Milliyetçiliğin Yayılması ve Kökenleri, Çev. Savaşır, İ., Metis Yayınları, İstanbul.
• Canatan, K. (2016). Sosyal Bilimler Metni Olarak Mukaddime: Bir Meta-Anlatı, Mukaddime, 7(2): 201-216.
• Chaouch, K. (2008). Ibn Khaldun, In Spite of Himself, The Journal of North African Studies, 13(3), 279-291.
• Garrison, Douglas H. (2012). Ibn Khaldun And The Modern Social Sciences: A Comparative Theoretıcal Inquiry Into Society, The State, And Revolution, Yüksek Lisans Tezi, the Faculty of Josef Korbel School of International Studies, Denver Üniversitesi, ABD. Erişim Adresi: https://www.researchgate.net/publication/259864574_Ibn_Khaldun_and_the_Modern_Social_Sciences_A_Comparative_Theoretical_Inquiry_into_Society_the_State_and_Revolution?ev=prf_high
• Hassan Ü, (2010). İbn Haldun; Metodu ve Siyaset Teorisi, Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• Huberman, L. (2009). Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla, Çev. Belge, M., İletişim Yayınları, İstanbul.
• İbn Haldun, Mukaddime I, (haz. Süleyman Uludağ), Dergâh Yayınları, İstanbul 2012.
• Kayapınar, A. (2006). İbn Haldun’un Asabiyet Kavramı: Siyaset Teorisinde Yeni Bir Açılım, İslam Araştırmaları Dergisi, 15, 83-114.
• Lacoste, Y. (1993). İbni Haldun; Üçüncü Dünyanın Geçmişi, Tarih Biliminin Doğuşu, Çev. Sert, M., Sosyalist Yayınlar, İstanbul.
• Malesevic, S. (2015). Where Does Group Solidarity Come From? Gellner And Ibn Khaldun Revisited, Thesis Eleven, 128 (1), 85-99
• Mohammad, F. (1998). Ibn Khaldun’s Theory of Social Change: A Comparison with Hegel, Marx and Durkheim, The American Journal of Islamic Social Sciences, 15(2), 25-45.
• Sümer, B. (2012). Ibn Khaldun's Asabiyya for Social Cohesion, Electronic Journal of Social Sciences, 11 (41), 253-267.
• Toku, N. (2002). İlm-i Umran; İbni Haldun’da Toplum Bilimsel Düşünce, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Uygun, O. (2008). İbni Haldun’un Toplum ve Devlet Kuramı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul.
• Ülger, İ. (2004). İbni Haldun, Berfin Yayınları, İstanbul.
• Ziya, Ü. ve Fahri, Z. (1940). Türk İslam Feylesofları:VI, İbni Haldun. Kanaat: İstanbul.