Kış Uykusu’nu Kant ve Nietzsche Etiği Çerçevesinde Düşünmek

Yıl 2019, Sayı: 34, 49 - 76, 30.12.2019

Hatice Sevgi Zengin

https://doi.org/10.17829/turcom.471042

Öz

 Bu makalede Kant’ın ödev ahlakı ile Nietzsche’nin efendi/köle ahlakı anlayışı, felsefenin mutluluk, kötülük sorunsalı bağlamında tartışılarak Nuri Bilge Ceylan’ın 2014 Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye ödülüne layık görülen Kış Uykusu filminin ahlak felsefesi açısından analizi yapılmaya çalışılmıştır. Sinema felsefenin yürüttüğü entelektüel tartışmaların görsel sunumuyla izleyicisini düşündürür. Sinemada estetik olarak sunulanlar etik sorgulamanın önünü açar. Bu makalenin amacı felsefi altyapı ile film analizi yaparak sinema ile etik ilişkisini göstermektir. Sinema içinden ahlaki sorular sorularak estetik rejimin içinden ahlaki rejim okunmaya çalışılmıştır. Metinde ödev ahlakı sorunsalının Kantçı teorik çerçevesi çizilmiştir. Kış Uykusu’nda öne çıkan figürlerin ‘iyi’ ve ‘yardımsever’ davranışları Kantçı ödev ahlakı kriterlerine göre analiz edilerek bu davranışların evrensel ahlak düzenine uygunluğu çözümlenmiştir. Kış Uykusu’ndaki felsefi tartışmalar ve sorular üzerinden diyalogların yan anlamları ile düz anlamlarına bakılarak söylem analizi yapılmıştır. Sonuç olarak bu soruların cevapları, Kantçı ödev ahlakı teorisinde, Nietzsche’nin efendi/ köle ahlakı ayrımında, Adorno’nun Kant ile Nietzsche’ye getirdiği bu alandaki eleştirilerde ve Heidegger’in düşünme üzerine yürüttüğü felsefede bulunmuştur. Kantçı ideal ahlak ilkelerine aykırı durumlar, Nietzsche’nin kuramıyla açıklanabilmektedir. Nietzsche Kant’taki değişmez etik ilkelerin normatif temelini geçersizleştirir. Dolayısıyla ‘güç istenci’ne uygun bencilce davranışlar açıklanmış olur. Nietzsche’nin efendi/ köle ahlakı teorisiyle açıklanabilen eğilimler Kantçı doğal hukukun ‘iyi’ kavramını da tartışmaya açmıştır. Bu makalede Kant ile Nietzsche’nin karşılaştırmalı değerlendirilmesiyle, Kış Uykusu filmi felsefi çözümleme yöntemiyle analiz edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Ödev Ahlakı, Kötülük, Kış Uykusu, Efendi ve Köle Ahlakı, Mutluluk

Contemplation of Winter Sleep in the Context of Kant and Nietzsche Ethics

Öz

In
this article, Kant's ethics of  duty and
Nietzsche's understanding of master/slave morality was analyzed in the context
of the philosophy of happiness and evil problematic from the viewpoint of moral
philosophy of the Winter Sleep film, directed by Nuri Bilge Ceylan and won the
Golden Palm Award in the 2014 Cannes Film Festival. Cinema give audience pause
for thought by showing the visual presentation of the intellectual debates of
philosophy. The aesthetics offered in cinema paves the way for ethical inquiry.
The aim of this article is to analyze the relationship between cinema and
philosophy by conducting film analysis with philosophical background. Through
moral questions from cinema, the moral regime was tried to be read through the
aesthetic regime. Kantian theoretical framework of  duty ethics problem is drawn in the text.
‘Good’ and ‘helpful’ behaviors of the figures in the Winter Sleep have been
analyzed according to Kantian  duty ethics
criteria and the suitability of these behaviors to the universal moral order
have been analyzed. Discourse analysis was conducted based on the philosophical
debates and questions in the Winter Sleep through the connotation and
denotation of the dialogues. Then, discourse analysis was conducted on
philosophical debates in Winter Sleep. As a result, the answers to these
questions were found in Kantian homework moral theory, Nietzsche's master /
slave morality distinction, Adorno’s criticisms at Kant and Nietzsche’s
thoughts in this field and Heidegger's philosophy on thinking. The cases contrary
to Kantian ideal moral principles can be explained by Nietzsche's theory.
Nietzsche overrides the normative basis of invariant ethical principles in
Kant. Therefore, selfish behaviors that are suitable for ‘power demand’ are
explained. The tendencies that can be explained by Nietzsche's theory of master
/ slave morality have also begun to discuss the ‘good’ concept of Kantian
natural law. In this article, the Winter Sleep film is analyzed by
philosophical analysis via  the
comparative evaluation of Kant and Nietzsche.

Anahtar Kelimeler

Duty Ethic, Evil, Winter Sleep, Master and Servant Morality, Happiness

Kaynakça

• Adorno, T. (2012). Ahlak Felsefesinin Sorunları. Çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları. Apel, K. (2005). “Güncel Bir Kant Dönüşümünün Temel Perspektifi Olarak Aşkınsal Pragmatik Dönüşüm”. Cogito. 41-42, 434-475. Arendt, H. (2005). “Kant’ın Siyaset Felsefesi Üzerine Notlar”. Cogito. 41-42, 340-379.Arıcan, M. K. (2006). “Kant’ın Kötülük Anlayışı ve Teodise Eleştirisi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. X/2, 223-242.Bruce, M., Borban, S. (2014). “Kötülük Problemi”, Batı Felsefesindeki 100 Temel Mesele içinde (ss.62-64). İstanbul: İletişim Yayınları.Cassirer, E. (2007). Rousseau, Kant, Goethe. Çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Copleston, F. (2004). Felsefe Tarihi-Kant. Çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi. Çehov, A. (2006). “Karım”, Bütün Öyküler içinde (ss.136-191). Çev. Mehmet Özgül, İstanbul:Cem Yayınevi. Deleuze, G. (2011). Kant’ın Eleştiri Felsefesi, Çev. Hüsen Portakal, İstanbul: Cem Yayınevi. Dostoyevski, F. M. (2015). Karamazov Kardeşler. Çev. Ergin Altay. İstanbul: İletişim Yayınları.Eagleton, T. (2012). Kötülük Üzerine Bir Deneme. Çev. Şenol Bezci. İstanbul: İletişim Yayınları.Gözkan, B. (2005). “Kant ve Üniversite İdeası”. Cogito. 41-42, 215-226. Heidegger, M. (2012a). “Düşünmek Ne Demektir”. Düşüncenin Çağrısı içinde (ss. 47-60). Çev. Ahmet Aydoğan. İstanbul: Say Yayınları. Heidegger, M. (2012b). Düşünmeye Çağıran Nedir?. Düşüncenin Çağrısı içinde (ss. 69-83). Çev. Ahmet Aydoğan. Say Yayınları. Hume, D. I. (1995). Din Üstüne. Çev. Mete Tuncay. Ankara: İmge Kitabevi. Kant, I. (2007). Ethica. Çev. Oğuz Özügül. İstanbul: Pencere Yayınları.Kant, I. (2001). “Bütün Felsefi Teodise Denemelerinin Başarısızlığı Üzerine”. Doğu Batı. 14, 195-210.Kant, I. (2012). “Kişinin Düşünerek Yönünü Tayin Etmesi Ne Anlama Gelir?”. Düşüncenin Çağrıs. içinde (ss. 83-107). İstanbul: Say Yayınları.Kant, I. (2013a). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi. Çev. İonna Kuçuradi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu. Kant, I. (2013b). Pratik Usun Eleştirisi. Çev. İsmet Zeki Eyüboğlu. İstanbul: Say Yayınları.Ketenci, T., Topuz, M. (2009). “Kant ve Nietzsche’de İsteme Kavramı”. flsf Dergisi. 8, 1-16.McBeath, G.; Webb, S. (2002). Virtue Ethics and Social Work: Being Lucky, Realistic, and not Doing ones Duty. British Journal of Social Work. 32, 1015-1036. Nietzsche, F. (1997). İyinin ve Kötünün Ötesinde. Çev.Ahmet İnam. Ankara: Gündoğan Yayınları. Nietzsche, F. (1998). Ahlakın Soykütüğü Üstüne. Çev. Ahmet İnam. Ankara: Gündoğan Yayınları. Nussbaum, M. (1994). Pity and Mercy: Nietzsche’s Stoicism. Nierzsche, Genealogy, Morallty: Essays on Nietzsche’s Genaology of Morals (ed. R.L. Schacht). Berkeley: Universty of California Press.Oranlı, İ. (2014). “Kant’ın Etik Anlayışı ve Radikal Kötülük Mefhumu”. Felsefi Düşün. 3, 65-75.Öztürk, S. (2017). “Sinema ve Felsefe İlişkisi Üzerine”. SineFilozofi Dergisi,Vol/cilt 2, 3,177-193.Rawls, J. (2005). “Kant’ın Ahlak Felsefesinin İzlekleri”. Cogito. 41-42, 241-275. Recki, B. (2005). “Kant ve Aydınlanma”.Cogito. 41-42, 192-213. Satıcı, M. (2014). “Kant’a Dönüş: Yargıgücü, Gadamer ve Hermeneutik”. Felsefi Düşün. 3, 117-141.Schopenhauer, A. (2012). “Kendi Kendine Düşünmesini Öğrenmek”. Düşüncenin Çağrısı.içinde (ss. 27-47). Sedgwiıck, S. (2008). Kant’s Groundwork of the Metaphysics of Morals: An Introduction. Cambridge University Press. Sterling, G. (2014). “Kötülük Problemine Karşı Özgür İrade Savunusu”. Batı Felsefesindeki 100 Temel Mesele içinde (ss. 65-68). İstanbul: İletişim. Talay, Z. (2018). “Nietzsche: Kibir ve Merhamet”. Psikeart. 56, 68-72. Tolstoy, L. (2014). İnancım Neden İbarettir. Çev. Dominik Pamir. İstanbul:Eko Kitaplığı.Ünlü, Ö. (2014). “Kant’ın Ahlak Felsefesinin Rousseau’daki Kökleri: Vicdan İstenç Akıl Birliğinden Akıl Birliğine”. Felsefi Düşün. 3, 170-187.Waligorski, C. (1981). Anglo-American Liberalism Reading in Normative Political Economy. Der. C.Waligorski ve T. Hone. Chicago: Nelson-Hall.Webb, S. A. , McBeath, G. B. (1989). A Political Critique of Kantian Ethics in Social Work. British Journal of Social Work. 19, 491-506. Weber, A. (1991). Felsefe Tarihi. çev. H. Vehbi Eralp, İstanbul: Sosyal Yayınları. Wood, A. W. (2009). Kant. Çev. Aliye Kovanlıkaya. Ankara: Dost Yayınevi.Yıldırım, Y. (2014). “Zamansız Eylem: Özgürlüğün Sonuçları Üzerine”. Felsefi Düşün. 3, 187-213. Zizek, S. (2005). “Kant ile Sade: İdeal Çift”. Cogito. 41-42, 181-190.